Yıl 2024,
Sayı: 38, 1222 - 1235, 21.02.2024
Ali Mohammed Saleh Mghadi
Kaynakça
- el-Kur’ânü’l-Kerîm
- ‘Abdülhamîd, Ahmed Muhtâr. (2008). Mu‘cemü’l-lügati’l-‘Arabiyyeti’l-mu‘âsıra. 1.Baskı. Riyad: ‘Âlemü’l-Kütüb.
- ‘Atıyye, Sa‘îd. (2006). el-İ‘câzü’l-kasasî fi’l-Kur’ân. 1.Baskı. Kahire: el-Âfâku’l-‘Arabiyye li’t-Tıbâ‘a ve’n-Neşr.
- Âlu Yâsîn, Muhammed Hasen. (1965). Mukaddimetü’l-keşf ‘an mesâvi’i şi‘ri’l-Mütenebbî li’s-Sâhib b. ‘Abbâd. 1.Baskı. Bagdad: Matbaatü’l-Ma‘ârif.
- Buhârî, Muhammed b. İsmâîl el-. (1993). Sahîhu’l-Buhârî. 5.Baskı. Thk. Mustafa el-Begâ. Dımaşk: Dâru İbn Kesîr.
- Cevziyye, İbnü’l-Kayyim el-. (1410). et-Tefsîru’l-kayyim. 1.Baskı. Beyrut: Dâru Mektebeti’l-Hilâl.
- Cevziyye, İbnü’l-Kayyim el-. (1427). Bedâi‘u’t-tefsîri’l-müsemmâ bi’l-câmi‘ limâ fesserahü’l-İmâm İbnü’l-Kayyim. 1.Baskı. Cem‘: Yesrî es-Seyyid. Demmâm: Dâru İbni’l-Cevzî.
- Dânî, Osmân b. Sa‘îd ed-. (2007). el-Fark beyne’d-dâd ve’z-zâ fî Kitâbillâh. 1.Baskı. Thk. Hâtim ed-Dâmin. Dımaşk: Dâru’l-Beşâir.
- Ebû Zehra, Muhammed. (1934). Târîhu’l-cedel. Beyrut: Dâru’l-Fikri’l-‘Arabî.
- Ebu’s-Su‘ûd, Muhammed b. Muhammed. İrşâdü’l-‘akli’s-selîm. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî.
- el-Âlûsî, Şihâbüddîn. (1994). Rûhu’l-me‘ânî. 1.Baskı. Thk. ‘Ali ‘Abdülbârî ‘Atıyye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye.
- Emîn, İhsân el-. (2007). Menhecü’n-nakd fi’t-tefsîr. 1.Baskı. Beyrut: Dâru’l-Hâdî li’t-Tıbâ‘a ve’n-Neşr.
- Ferâhidî, Halîl b. Ahmed el-. el-‘Ayn. Thk. Mehdî el-Mahzûmî, İbrâhîm es-Sâmerrâ’î. Beyrut: Mektebetü Hilâl.
- Feyyûmî, Ahmed b. Muhammed el-. el-Misbâhu’l-Münîr. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘Ilmiyye.
- Hanbelî, Zeynüddîn İbnü Receb el-. (1988). el-Fark beyne’n-nasîha ve’t-ta‘yîr. 2.Baskı. ‘Ammân Ürdün: Dâru ‘Ammâr.
- Hanefî, Ebu’l-Bekâ el-. el-Külliyyât. Thk. ‘Adnân Dervîş, Muhammed el-Mısrî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
- İbn ‘Âşûr, Muhammed et-Tâhir. (1984). et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: ed-Dâru’t-Tûnusiyye li’n-Neşr.
- İbn ‘Atıyye, ‘Abdülhak. (2001). el-Muharraru’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-‘azîz. Thk. ‘Abdüsselâm ‘Abdüşşâfî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye.
- İbn Haldûn, ‘Abdurrahmân. (2004). el-Mukaddime. 1.Baskı. Thk. ‘Abdullâh ed-Dervîş. Dımaşk: Dâru’l-Hidâye.
- İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerram. (1999). Lisânü’l-‘Arab. 3.Baskı. Tsh. Emîn ‘Abdülvehhâb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî.
- İbnü’l-Esîr. (1979). en-Nihâye fî garîbi’l-hadîs ve’l-eser. 1.Baskı. Thk. Tâhir ez-Zâvî, Mahmûd et-Tenâhî. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘Ilmiyye.
- Kâsımî, Muhammed b. Cemâlüddîn el-. (1997). Mehâsinü’t-te’vîl. 1.Baskı. Thk. Muhammed Bâsil ‘Uyûnü’s-Sûd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye.
- Kayravânî, ‘Ali b. Faddâl el-. (2007). en-Nüket fi’l-Kur’âni’l-Kerîm. 1.Baskı. Thk. ‘Abdullâh et-Tavîl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye.
- Mâverdî, ‘Ali b. Muhammed el-. en-Nüket ve’l-‘uyûn. Thk. es-Seyyid ‘Abdülmaksûd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye.
- Meydânî, ‘Abdurrahmân Habenneke el-. (1996). el-Belâgatü’l-‘Arabiyye. 1.Baskı. Dımaşk: Dâru’l-Kalem.
- Müslim. el-Câmi‘u’s-sahîh el-müsemmâ sahîhu Müslim. Beyrut: Dâru’l-Cîl.
- Râzî, Ebû ‘Abdillâh Muhammed er-. (1999). Mefâtîhu’l-gayb. 3. Baskı. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî.
- Râzî, Muhammed b. Ebî Bekr er-. (1999). Muhtâru’s-sıhâh. 5.Baskı. Thk. Yûsuf eş-Şeyh Muhammed. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘Asriyye.
- Rızâ, Ahmed. (1960). Mu‘cemü metni’l-lüga. 1.Baskı. Beyrut: Dâru Mektebeti’l-Hayât.
- Rûmî, Fehd ‘Abdullâh er-. (1997). el-Bedehiyyât fi’l-Kur’ân Dirâse Nazariyye. 1.Baskı. Riyad: Mektebetü’t-Tevbe.
- Rummânî, Ebü’l-Hasen er-. (1976). en-Nüket fî i‘câzi’l-Kur’ân. 3.Baskı. Thk. Muhammed Halefullâh, Muhammed Zaglûl. Kâhire: Dâru’l-Ma‘ârif.
- Sa‘dî, ‘Abdurrahmân es-. (2000). Teysîru’l-kerîmi’r-rahmân fî tefsîri kelâmi’l-mennân. 1.Baskı. Thk. ‘Abdurrahmân el-Lüveyhık. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
- Semerkandî, Nasr b. Muhammed es-. Bahru’l-‘ulûm. (2002). Thk. Mahmûd Mataraci, Beyrût: Dâru’l-Fikr.
- Şevkânî, Muhammed b. ‘Alî eş-. (1993). Fethu’l-kadîr. Dımaşk: Dâru İbn Kesîr.
- Şınkîtî, Muhammed el-Emîn eş-. (1995). Advâ’ü’l-beyân fî îdâhı’l-Kur’ân bi’l-Kur’ân. 5.Baskı. Beyrut: Dâru İbn Hazm.
- Suyûtî, Celâlüddîn es-. (1403). Tabakâtü’l-huffâz. 1.Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye.
- Taberî, Muhammed b. Cerîr et-. (2000). Câmi‘u’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân. Thk. Ahmed Şâkir. Müessetü’r-Risâle.
- Tâhir, ‘Ali Cevâd et-. (1979). Mukaddime fi’n-nakdi’l-edebî. 1.Baskı. Beyrut: el-Müessesetü’l-‘Arabiyye li’d-Dirâsât.
- Tehânevî, Muhammed Ali et-. (1996). Keşşâfu ıstılâhâti’l-fünûn ve’l-‘ulûm. 1. Baskı. Thk. ‘Ali Dahrûc. Beyrut: Mektebetü Lübnan.
- Tirmizî, Muhammed b. Ali et-. el-Emsâl mine’l-kitâb ve’s-sünne. 1.Baskı. Thk. es-Seyyid el-Cemîlî. Dımaşk: Dâru Üsâme.
- Zemahşerî, Mahmûd b. Ömer. (1987). el-Keşşâf ‘an hakâ’ikı gavâmıdı’t-tenzîl. 3.Baskı. Kahire: Dâru’r-Reyyân li’t-Türâs.
- Zemahşerî, Mahmûd b. Ömer. (1998). Esâsü’l-belâga. 1.Baskı. Thk. Muhammed Bâsil. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye.
- Zerkeşî, Bedruddîn ez-. (1957). el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. 1.Baskı. Thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife
الألفاظ والمفاهيم المعبرة عن النقد في القرآن الكريم
Yıl 2024,
Sayı: 38, 1222 - 1235, 21.02.2024
Ali Mohammed Saleh Mghadi
Öz
يعتبر هذا البحث محاولة لكشف مواضع النقد القرآني، وحيث إن النقد لم يرد في القرآن الكريم بلفظه، إلا أن كثيرا من الآيات قد عبرت عنه بمعناه اللغوي أو الاصطلاحي في مواضع كثيرة في القرآن الكريم. وإننا بالنظر إلى معاني مفردة "النقد" في اللغة والاصطلاح: من حكم، وتمييز وتقييم، وذم، وإنكار،..، إلى غيرها من المعاني التي سنذكر بعضا منها في هذا البحث، و بمقارنتها ببعض السمات الأساسية للقرآن الكريم، ككتاب إرشاد وتقويم وحكم في القضايا المختلف فيها بين الأمم أو الأفراد، وباعتباره كتاب بيان وإيضاح لسبل الخير والصلاح وحض عليها، وكتاب تمييز بين ما هو صواب فطري نافع للإنسان، وما هو خطأ محدث ضار ومؤذ له، كونه يستمد هيمنته وقدرته على ذلك من الله تعالى العالم بما كان وما سيكون في هذا الكون من أحداث ووقائع، فإننا بـهذه المقارنة سنخلص إلى أن النقد مفهوم أساسي متجذر في خطابات القرآن وأساليبه المختلفة، فمن أساليب الحوار والقصص في القرآن إلى أساليب الاستفهام والتشبيهات والأخبار وغيرها، بل إن القارئ لكتاب الله لن يـمر بصحيفة من صفحات القرآن الكريم دون أن يجد فيها آية متضمنة لهذا المفهوم إما مرشدا وحاضا على قيمة إيجابية، أو منكرا وذاما لأخرى سلبية، أو حاكما على ثالثة بالبطلان والفساد، أو ناصحا ومحذرا من خطر أو سلوك أو فكرة، بل سيتضح لنا من خلال هذا البحث أن النقد القرآني أسلوب أساسي استعمله القرآن الكريم في تحقيق الأهداف السامية لهذا الكتاب العظيم.
Kaynakça
- el-Kur’ânü’l-Kerîm
- ‘Abdülhamîd, Ahmed Muhtâr. (2008). Mu‘cemü’l-lügati’l-‘Arabiyyeti’l-mu‘âsıra. 1.Baskı. Riyad: ‘Âlemü’l-Kütüb.
- ‘Atıyye, Sa‘îd. (2006). el-İ‘câzü’l-kasasî fi’l-Kur’ân. 1.Baskı. Kahire: el-Âfâku’l-‘Arabiyye li’t-Tıbâ‘a ve’n-Neşr.
- Âlu Yâsîn, Muhammed Hasen. (1965). Mukaddimetü’l-keşf ‘an mesâvi’i şi‘ri’l-Mütenebbî li’s-Sâhib b. ‘Abbâd. 1.Baskı. Bagdad: Matbaatü’l-Ma‘ârif.
- Buhârî, Muhammed b. İsmâîl el-. (1993). Sahîhu’l-Buhârî. 5.Baskı. Thk. Mustafa el-Begâ. Dımaşk: Dâru İbn Kesîr.
- Cevziyye, İbnü’l-Kayyim el-. (1410). et-Tefsîru’l-kayyim. 1.Baskı. Beyrut: Dâru Mektebeti’l-Hilâl.
- Cevziyye, İbnü’l-Kayyim el-. (1427). Bedâi‘u’t-tefsîri’l-müsemmâ bi’l-câmi‘ limâ fesserahü’l-İmâm İbnü’l-Kayyim. 1.Baskı. Cem‘: Yesrî es-Seyyid. Demmâm: Dâru İbni’l-Cevzî.
- Dânî, Osmân b. Sa‘îd ed-. (2007). el-Fark beyne’d-dâd ve’z-zâ fî Kitâbillâh. 1.Baskı. Thk. Hâtim ed-Dâmin. Dımaşk: Dâru’l-Beşâir.
- Ebû Zehra, Muhammed. (1934). Târîhu’l-cedel. Beyrut: Dâru’l-Fikri’l-‘Arabî.
- Ebu’s-Su‘ûd, Muhammed b. Muhammed. İrşâdü’l-‘akli’s-selîm. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî.
- el-Âlûsî, Şihâbüddîn. (1994). Rûhu’l-me‘ânî. 1.Baskı. Thk. ‘Ali ‘Abdülbârî ‘Atıyye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye.
- Emîn, İhsân el-. (2007). Menhecü’n-nakd fi’t-tefsîr. 1.Baskı. Beyrut: Dâru’l-Hâdî li’t-Tıbâ‘a ve’n-Neşr.
- Ferâhidî, Halîl b. Ahmed el-. el-‘Ayn. Thk. Mehdî el-Mahzûmî, İbrâhîm es-Sâmerrâ’î. Beyrut: Mektebetü Hilâl.
- Feyyûmî, Ahmed b. Muhammed el-. el-Misbâhu’l-Münîr. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘Ilmiyye.
- Hanbelî, Zeynüddîn İbnü Receb el-. (1988). el-Fark beyne’n-nasîha ve’t-ta‘yîr. 2.Baskı. ‘Ammân Ürdün: Dâru ‘Ammâr.
- Hanefî, Ebu’l-Bekâ el-. el-Külliyyât. Thk. ‘Adnân Dervîş, Muhammed el-Mısrî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
- İbn ‘Âşûr, Muhammed et-Tâhir. (1984). et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: ed-Dâru’t-Tûnusiyye li’n-Neşr.
- İbn ‘Atıyye, ‘Abdülhak. (2001). el-Muharraru’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-‘azîz. Thk. ‘Abdüsselâm ‘Abdüşşâfî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye.
- İbn Haldûn, ‘Abdurrahmân. (2004). el-Mukaddime. 1.Baskı. Thk. ‘Abdullâh ed-Dervîş. Dımaşk: Dâru’l-Hidâye.
- İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerram. (1999). Lisânü’l-‘Arab. 3.Baskı. Tsh. Emîn ‘Abdülvehhâb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî.
- İbnü’l-Esîr. (1979). en-Nihâye fî garîbi’l-hadîs ve’l-eser. 1.Baskı. Thk. Tâhir ez-Zâvî, Mahmûd et-Tenâhî. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘Ilmiyye.
- Kâsımî, Muhammed b. Cemâlüddîn el-. (1997). Mehâsinü’t-te’vîl. 1.Baskı. Thk. Muhammed Bâsil ‘Uyûnü’s-Sûd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye.
- Kayravânî, ‘Ali b. Faddâl el-. (2007). en-Nüket fi’l-Kur’âni’l-Kerîm. 1.Baskı. Thk. ‘Abdullâh et-Tavîl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye.
- Mâverdî, ‘Ali b. Muhammed el-. en-Nüket ve’l-‘uyûn. Thk. es-Seyyid ‘Abdülmaksûd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye.
- Meydânî, ‘Abdurrahmân Habenneke el-. (1996). el-Belâgatü’l-‘Arabiyye. 1.Baskı. Dımaşk: Dâru’l-Kalem.
- Müslim. el-Câmi‘u’s-sahîh el-müsemmâ sahîhu Müslim. Beyrut: Dâru’l-Cîl.
- Râzî, Ebû ‘Abdillâh Muhammed er-. (1999). Mefâtîhu’l-gayb. 3. Baskı. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî.
- Râzî, Muhammed b. Ebî Bekr er-. (1999). Muhtâru’s-sıhâh. 5.Baskı. Thk. Yûsuf eş-Şeyh Muhammed. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘Asriyye.
- Rızâ, Ahmed. (1960). Mu‘cemü metni’l-lüga. 1.Baskı. Beyrut: Dâru Mektebeti’l-Hayât.
- Rûmî, Fehd ‘Abdullâh er-. (1997). el-Bedehiyyât fi’l-Kur’ân Dirâse Nazariyye. 1.Baskı. Riyad: Mektebetü’t-Tevbe.
- Rummânî, Ebü’l-Hasen er-. (1976). en-Nüket fî i‘câzi’l-Kur’ân. 3.Baskı. Thk. Muhammed Halefullâh, Muhammed Zaglûl. Kâhire: Dâru’l-Ma‘ârif.
- Sa‘dî, ‘Abdurrahmân es-. (2000). Teysîru’l-kerîmi’r-rahmân fî tefsîri kelâmi’l-mennân. 1.Baskı. Thk. ‘Abdurrahmân el-Lüveyhık. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
- Semerkandî, Nasr b. Muhammed es-. Bahru’l-‘ulûm. (2002). Thk. Mahmûd Mataraci, Beyrût: Dâru’l-Fikr.
- Şevkânî, Muhammed b. ‘Alî eş-. (1993). Fethu’l-kadîr. Dımaşk: Dâru İbn Kesîr.
- Şınkîtî, Muhammed el-Emîn eş-. (1995). Advâ’ü’l-beyân fî îdâhı’l-Kur’ân bi’l-Kur’ân. 5.Baskı. Beyrut: Dâru İbn Hazm.
- Suyûtî, Celâlüddîn es-. (1403). Tabakâtü’l-huffâz. 1.Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye.
- Taberî, Muhammed b. Cerîr et-. (2000). Câmi‘u’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân. Thk. Ahmed Şâkir. Müessetü’r-Risâle.
- Tâhir, ‘Ali Cevâd et-. (1979). Mukaddime fi’n-nakdi’l-edebî. 1.Baskı. Beyrut: el-Müessesetü’l-‘Arabiyye li’d-Dirâsât.
- Tehânevî, Muhammed Ali et-. (1996). Keşşâfu ıstılâhâti’l-fünûn ve’l-‘ulûm. 1. Baskı. Thk. ‘Ali Dahrûc. Beyrut: Mektebetü Lübnan.
- Tirmizî, Muhammed b. Ali et-. el-Emsâl mine’l-kitâb ve’s-sünne. 1.Baskı. Thk. es-Seyyid el-Cemîlî. Dımaşk: Dâru Üsâme.
- Zemahşerî, Mahmûd b. Ömer. (1987). el-Keşşâf ‘an hakâ’ikı gavâmıdı’t-tenzîl. 3.Baskı. Kahire: Dâru’r-Reyyân li’t-Türâs.
- Zemahşerî, Mahmûd b. Ömer. (1998). Esâsü’l-belâga. 1.Baskı. Thk. Muhammed Bâsil. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye.
- Zerkeşî, Bedruddîn ez-. (1957). el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. 1.Baskı. Thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife