Kutadgu Bilig ve bilgi okuryazarlığı

Yıl 2024, Sayı: Ö14, 349 - 360, 21.03.2024

Mehtap Özden , Göknur Günay

https://doi.org/10.29000/rumelide.1455120

Öz

Bu çalışmanın amacı 21. yüzyıl okuryazarlık türlerinden biri olan bilgi okuryazarlığının öğrencilere kazandırılmasında Kutadgu Bilig’in araç olarak kullanılabilme durumunu incelemektir. Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacib’in 1070’te kaleme aldığı; içeriği bakımından siyasetname ve daha pek çok farklı türün de sınıflandırma alanına girebilecek; Türk Dili’nin Orhun Kitabeleri ve Dîvânu Lugâti’t-Türk’le beraber en önemli eserlerindendir. Bu bağlamda Kutadgu Bilig adlı eserin günümüz bireylerine bilgi okuryazarlığı becerilerini kazandırmada araç olarak kullanılabilirliği üzerinde durulmuştur. Kutadgu Bilig adlı eser literatürde yer alan temel bilgi okuryazarlığı çerçevelerinden olan American Library Association- ALA’nın boyutlandırmaları (bilgi ihtiyacına farkındalık, bilgiyi bulma, bilgiyi değerlendirme ve kullanma) temel alınarak incelenmiştir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden Doküman Analizi, verileri sınıflandırma ve değerlendirmede ise içerik analizi kullanılmıştır. Verilerin güvenirliğini sağlamak amacıyla bilgi okuryazarlığı boyutlarını içeren beyitlerden örnekler verilmiştir. İçerik analizi aşamasında öncelikle eserde yer alan karakterler tanıtılmış, ardından iki ana karakterin özellikle bilgi okuryazarlığı boyutlarla ilgili davranışları üzerinde durulmuştur. Beyitlerden birebir alıntılar yapılarak, bilgi okuryazarlığı alt boyutlarına göre yorumlar yapılmıştır. Sonuç olarak Kutadgu Bilig adlı eser bilgi okuryazarlığı kazandırmada karakterlerin taşıdığı belli başlı kişilik özellikleri ve tutumları, bazı bölümlerde doğrudan bazı bölümlerin de içinde yer alan ilgili beyitler aracılığıyla kullanılabilir özelliktedir. Kutadgu Bilig, bilgi çağında bilgi okuryazarı bireyler yetiştirmede derslerde kullanılabilecek bir araçtır. Ayrıca Kutadgu Bilig, bilgi okuryazarlığını ihtiva eder nitelikte olması boyutuyla hâlihazırda güncelliğini koruyan bir eser olma özelliğini sürdürmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bilgi, bilgi okuryazarlığı, Kutadgu Bilig

Kaynakça

• Adıyaman, C. (2022). Kutadgu Bilig’de hatırat unsurları. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (26), 143-154.
• American Library Association. (2000). Information literacy competency standards for higher education.https://repository.arizona.edu/bitstream/handle/10150/105645/standards.pdf?sequence=1. Erişim tarihi: 19.02.2024
• Arslan, M. (2012). Ziya Gökalp'te kültür ve uygarlık anlayışı. İstanbul University Journal of Sociology, 3(10), 11-19.
• Aydemir, Ö. K. (2013). Kutadgu Bilig’in dilinde bilgi kavramı ve işlevi. Electronic Turkish Studies, 8(1).
• Behrens, S. J. (1994). A conceptual analysis and historical overview of information literacy. College & research libraries, 55(4), 309-322.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40.
• Çalışır, M., Arslan, M., & Özaslan, H. (2023). Sınıf Öğretmenlerinin 21. Yüzyıl Becerilerine Yönelik Metaforik Algılarının İncelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 701-736.
• Inskip, C. (2014). Information literacy is for life, not just for a good degree: a literature review. https://discovery.ucl.ac.uk/id/eprint/1448073/1/IL%20in%20the%20workplace%20literature%20review%20Dr%20C%20Inskip%20June%202014.%20doc.pdf Erişim Tarihi: 19.02.2024
• Kaya, U. (2017) Kutadgu Bilig ve Yusuf Has Hacib’in Eğitimle İlgili Görüşleri Kutadgu Bilig and Yusuf Has Hacib’s Opinion About Education. Düzce Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(1), 1-26.
• Kellner, D. (2001). “New Technologies- New Literacies: Reconstructing Education for the new
• Kurbanoğlu, S. (2010). Bilgi okuryazarlığı: Kavramsal bir analiz. Türk kütüphaneciliği, 24(4), 723-747.
• Lau, J. (2006) Guidelines on information literacy for lifelong learning, Erişim adresi: https://www.ifla.org/wp-content/uploads/2019/05/assets/information-literacy/publications/ifla-guidelines-en.pdf
• Özkaral, T. (2015). Eskiçağda yazı, kitap ve kütüphanenin oluşum süreci; günümüz eğitimine katkıları. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (34), 371-384.
• Tekşan, K. (2012). Türkçe dersi değerler eğitiminde kutadgu bilig’in kullanımı. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 1-17.
• Yıldırım, A.ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri, (5. Baskı), Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Zurkowski, P. G. (1974). The information service environment relationships and priorities. Related Paper No. 5.