Antoine Berman’ın Çeviri Eleştirisi Yöntemi ve Biçim Bozucu Eğilimler Analitiği Uygulaması

Yıl 2024, Sayı: Ö14, 1471 - 1498, 21.03.2024

Pınar Yüncü Kurt Lale Özcan

https://doi.org/10.29000/rumelide.1456183

Öz

Çeviri ediminin ve etkinliğinin öz kapasitesini ortaya koyabilecek bir yöntem geliştirmeyi amaçlamış olan Fransız çeviribilimci Antoine Berman’ın çeviri eleştirisi yöntemi çeviri ürünü tüm boyutlarıyla kavramaya ve incelemeye çalışan oldukça kapsamlı bir çeviri eleştirisi yöntemidir. Bu çok boyutlu ve katmanlı eleştiri yönteminin bütünüyle uygulaması bir makale sınırlarını hayli aşacağından bu çalışmada ilgili yöntemin adımlarından birini oluşturan biçim bozucu eğilimler analitiği uygulamasına odaklanılacaktır. Berman çeviribilimin en önemli görevlerinden birinin hemen her çeviride mevcut olabilecek biçim bozucu eğilimlerin incelenmesi olduğunu belirtmektedir. Berman’a göre her çevirmen farkında olsun ya da olmasın biçim bozucu eğilimlerden etkilenmektedir. Çeviribilimcinin görüşüne göre çevirmen etki altında kalabileceği biçim bozucu eğilimleri kontrol edebilirse hem özgün metne hem metnin yazarına hem de çeviri okuruna saygılı bir tavır sergilemiş olur. Bu amaçla Zülfü Livaneli’nin Serenad isimli romanının çevirmen Brendan Freely tarafından gerçekleştirilen Serenade for Nadia isimli çevirisinden seçilen bir bölüm Berman’ın biçim bozucu eğilimler analitiği temel alınarak incelenmektedir. Bu inceleme sonucunda çevirmenin hangi biçim bozucu eğilim ya da eğilimlerden etkilenmiş olduğunun, bu etkinin çeviri esere nasıl bir yansıması olduğunun ve bunun sonucunda okura ve yazara karşı nasıl bir duruş sergilendiğinin bulgulanması amaçlanmaktadır. Sonuç olarak biçim bozucu eğilimler analitiğinin çeviri esere uygulanmasının çevirmen seçim ve kararlarını belirlemek ve nedenlerini açıklamak konusunda aydınlatıcı veriler sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Antoine Berman, çeviri analitiği, biçim bozucu eğilimler, Serenad, Serenade for Nadia

Kaynakça

• Bassnett, S. (1997). “Gözle Görülebilir Çevirmen” (Çev. Y. Salman). Kuram, 15, İstanbul.
• Berman, A. (1985). La traduction comme l’épreuve de l’étranger. in Texte. No. 4 (Traduction / Textualité: Texte / Translatabilitiy). Toronto. Trintexte. p.67-81.
• Berman, A. (1999). La traduction et la lettre ou l’auberge du lointain. Paris: Seuil
• Berman, A. (2009). Toward a translation criticism: John Donne. (Trans. Francoise Massardier- Kenney), Kent, OH: Kent State University Press.
• Berman, A. (2012a). Translation and the Trials of the Foreign. In L. Venuti (Ed.), The Translation Studies Reader (L. Venuti, Trans., pp. 284-297). London and New York: Routledge. Berman, A. (2012b). Çeviri ve Çeviri Üstüne Söylemler. (haz. Mehmet Rıfat). Çeviri Seçkisi II içerisinde (çev. M. Rıfat. s.13-23). Sel: İstanbul.
• Dacier, A. (1711). « Préface » à L’Iliade d’Homère”. 1. cilt. 3 cilt. s. 1. Paris: Rigaud.
• Du Bellay, J. (1549). La défense et l’illustration de la langue française. Paris: Arnoul l’Angelier.
• Hermans, T. (1996). ‘The Translator’s Voice in Translated Narrative.’ Target 8(1), 23-48.---.(1997). ‘Çeviri Anlatıda Çevirmenin Sesi.’ (Çev. A. Bulut). Kuram. 15, 63-68.
• Holmes, J.S.: “The Name and Nature of Translation Studies”, Translated!: Papers on Literary Translation and Translation Studies (1972), Amsterdam/Rodopi, 1988, ss. 66-88.( ‘Çeviribilimin Adı ve Doğası’, Çev. Mehmet Rıfat, Çeviri Seçkisi II, 2012, Sel/ İstanbul, ss107-119)
• Koskinen, K. (2000). Beyond Ambivalence: Postmodernity and the Ethics of Translation, Tempere: Tampere University Press.
• Livaneli, Z. (2011). Serenad. İstanbul: Doğan Egmont Yayıncılık.
• Livaneli, Z. (2020). Serenade for Nadia (Trans. Brendan Freely). Penguin Random House: New York.
• O’Sullivan, E. (2003). ‘Narratology meets Translation Studies, or, The Voice of the Translator in Children’s Literature.’ Meta: Translators' Journal, 48 (1-2), 197-207. doi: 10.7202/006967ar
• Özcan, L. A. (2003). Ekinsel Öğelerin Aktarımında Etnikmerkezcilik Sorunu Antoine Berman ve Genel Çeviri Kuramı. Çeviribilim ve Uygulamalari ,1 (1), 156-181.
• Özcan, L. (2022). Kaynak odaklılığı yeniden okumak Antoine Berman ve çeviri anlayışı. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (28), 659-674. DOI: 10.29000/rumelide.1133925.
• Venuti, L. (1995). The Translator’s Invisibility. A History of Translation, Londra ve New York, Routledge.