Tanbûrî Vefik Ataç’ın Segâh makamındaki tanbur taksiminin, icrâ tavrını oluşturan teknik unsurlar ve ezgi oluşumları bakımından incelenmesi

Yıl 2024, Sayı: 39, 732 - 752, 21.04.2024

Emre Düzün

https://doi.org/10.29000/rumelide.1469449

Öz

Türk mûsikîsi bünyesinde geçmişten günümüze gelinceye kadar oluşmuş olan birikim ve bu birikim doğrultusunda gerçekleşen icrâlar, mûsikînin iç yüzüne ışık tutmaktadır. İnsan sesi ve ses icracılığıyla benzer şekilde, saz icrâlarında görülen tavır yönelimleri, bunların icrâ içerisinde ne amaçla ve nasıl tayin edildiğinin tespiti gibi hususlar, mûsikîyi anlatmakta olan bir saz icrâsının tüm mâhiyetini ortaya koyabilen ipuçlarını bünyesinde barındırır. Buradan hareketle, Vefik Ataç’ın taksim icrâsını ele alan bu çalışma, Ataç’ın Segâh makamındaki taksim icrâsında görülen tavır özelliklerini oluşturan teknik muhteviyâtın kullanım biçimlerine ve ezgi üretimlerine odaklanmaktadır. Ataç’ın icrâ özelliklerinin yorumlanması ve taksimdeki tavır özelliklerinin ortaya çıkarılması, Türk mûsikîsi tanbur icrâcılığındaki yerinin vurgulanması ve tanburun icrâsıyla ilgili ayrıntıların kayıt altına alınması açısından önem arz etmektedir. İcrâ tahlilleri sonucu ortaya çıkacak olan teknik ayrıntılar, çoğu zaman konunun eğitimi ve öğrenimi bakımından da fayda sağlayıcı olabilmektedir. Bu doğrultuda ilerlenerek, nitel araştırma yöntemi ve tarama modeli kullanılan çalışmada, geçerli veri toplama tekniklerinden olan belge inceleme ve kaynak tarama kullanılmıştır. Çalışma konusunu oluşturan Ataç’ın Segâh taksimi üzerinde, içerik analizi ve betimsel analiz yapılmıştır. İncelemeler sonucunda, mızraplı çarpma, tril ve kaydırma süsleme tekniklerinin, Ataç’ın taksimdeki tavır özellikleri içerisinde öne çıktığı, tartım, motif ve ezgilerin icrâya nitelik kazandıracak şekilde belli bir kompozisyon halinde kullanıldığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte çalışmanın sonuç kısmında farklı çalışmalar arasında yapılan değerlendirmelere yer verilerek, Ataç’ın bazı icrâcılarla tavır etkileşimi içerisinde olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk mûsikîsi, Tanbûr, Vefik Ataç, Tavır, İcrâ tahlîli

Kaynakça

• Balak, A. (2009). “Tanbûrî Bestekâr M. Vefik Ataç.” Şanlıurfa Kültür Sanat Tarih ve Turizm Dergisi. Yıl 2, Sayı 4.
• Baltacı, A. (2019). “Nitel Araştırma Süreci: Nitel Bir Araştırma Nasıl Yapılır.” Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Cilt 5, Sayı 2.
• Behar, C. (1993). Zaman, Mekân, Müzik. İstanbul: Afa Yayıncılık
• Bişak Özdemir, G. (2018). “Türk Makam Müziğinde Tanbur Çalgısının Yeri ve Önemi.” Fine Arts New World Sciences Academy. Cilt 13, Sayı 4.
• Düzün, E. (2024). Tanbûrî Cemil Bey’den Günümüze Türk Mûsikîsi’nde Tanbûr Üslûbu. Doktora tezi. Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara.
• Düzün, E. (2019). İzzettin Ökte’nin Tanbûr taksimlerinin Tahlîli. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara.
• Düzün, E. (2022). “Ercüment Batanay’ın Bayâtî makamındaki mızraplı tanbur taksiminin tahlîli.” Journal Of Arts. Cilt 5, Sayı 3.
• Yahyâ Kaçar, G. (2005). “Geleneksel Türk Sanat Müziği’nde Süslemeler ve Nota Dışı İcrâlar.” Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 25, Sayı 2.
• Karasar, N. (2020). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kürkçüoğlu, A. C. (2010). “Müzik Ustası Urfalı Vefik Ataç.” Şanlıurfa Kültür Sanat Edebiyat Folklor ve Turizm Sitesi. http://www.abuzerakbiyik.com.tr/article_print.php?article_id=13, Erişim tarihi: 09.02.2024.
• Seyidoğlu, H. (2016). Bilimsel Araştırma ve Yazma El Kitabı. İstanbul: Güzem Can Yayınları
• Yıldırım, A. Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Hatipoğlu, V. (2021). “Tanbûrî Cemil Bey’in Şarkı Formu Eserlerindeki Makam Kullanımının Rehber-i Mûsikî İle Mukayesesi.” Akademik Sanat Tasarım ve Bilim Dergisi. Sayı 14.
• Hatipoğlu, V. (2009). “Cemil Bey’in Kemençe İcrâsında Kullanmış Olduğu Süslemeler.” Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi. Sayı 22.
• https://tureng.com/tr/turkce-ingilizce/sequence, Erişim tarihi: 9.02.2024.