Albert Camus’nün Yabancı ve Yaşar Kemal’in İnce Memed 1 İsimli Eserlerinin Hedef Dile Çevirilerinin Varoluşçuluk Felsefesi Ekseninde Karşılaştırılması: Yorumlayıcı Çeviri Kuramı

Yıl 2024, Sayı: 39, 1029 - 1046, 21.04.2024

Aliye Genç

https://doi.org/10.29000/rumelide.1469455

Öz

20.yy. hem Avrupa’da hem ülkemizde büyük değişim ve dönüşümlere şahitlik etmiştir. Bu değişimler insanların duygu ve düşüncelerinde dolayısıyla dünya görüşlerinde birtakım farklılıkları da beraberinde getirmiştir. Bu değişken ve huzursuz ortam edebiyatta kendine varoluşçuluk akımı ile zemin oluşturmuştur. Bu doğrultuda Albert Camus'nün Yabancı adlı romanı Batı Edebiyatında varoluşçuluk felsefesini ve temel kavramlarını yansıtan bir başyapıt olarak değerlendirilmektedir. Benzer etkiyi Türk Edebiyatında geçiş romancısı olarak nitelendirilen 1930lu yılların Türk köy yaşamı ve toplumsal dinamiklerini harmanlayarak okuyucusuna sunduğu eseri İnce Memed ile Yaşar Kemal uyandırmıştır. Her iki eser de yazıldığı ülke sınırlarını aşmış farklı diller aracılığı ile farklı kültürlere aktarılmıştır. Sözkonusu çalışmada bu iki eseri varoluşçuluk felsefesi açısından ele almak, eserlerin Türkçe ve Fransızca çevirilerini Türk ve Fransız kültürü bağlamında incelemek ve çevirmen kararlarını ortaya koymak amaçlanmıştır. Türk ve Fransız edebiyatından gelen farklı perspektiflerle varoluşçuluk felsefesini ele almamıza olanak tanıyan bu çalışmanın çeviribilimin uygulamalı alanına hizmet etmesi amaçlarımız arasında yer almaktadır. İncelemeye başlamadan önce kaynak metinlerde (Fransızca ve Türkçe) ve çevirilerinde varoluşçuluk felsefesinin ana temaları ve ifadeleri belirlenmiştir. Edebiyat, felsefe ve çeviribilim disiplinlerini bir araya getirmesi ile önem arz eden bu araştırmada yalnızlık, insanın kaderi, varoluşun anlamı, anlamsızlık ve absürt konularında seçilen örnek metinlerin çevirileri çeviribilimin Yorumlayıcı Çeviri Kuramı doğrultusunda incelenmiş uygunluk ve eşdeğerlik ölçütlerinde değerlendirilmiştir. Türkçe’ye yapılan çevirilerin eşdeğerlik yönünün daha ağır bastığı, Fransızcaya yapılan çevirilerin kaynak metne sadık kaldığı ve uygunluk boyutunda değerlendirilebileceği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Varoluşçuluk Felsefesi, Albert Camus, Yaşar Kemal, Çeviri Eleştirisi, Yorumlayıcı Çeviri Kuramı

Kaynakça

• Aksoy, N.B. (2002). “Geçmişten Günümüze Yazın Çevirisi”, İstanbul: İmge Kitapevi Yayınları.
• Andaç, F. (2015). Yaşar Kemal Sözün Büyücüsü, İstanbul: İnkılap Yayınları.
• Aydın, Y., Deliktaşlı, N. (2019). Albert Camus’nün Yabancı Adlı Eserinin Çevirilerine Eleştirel Bakış. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aytemiz, B. U. (2021). Bir Namus Cinayetinin Anatomisi: Yılanı Öldürseler’de Erkeklik Ve Şiddet, Eurasian Academy of Sciences Social Sciences Journal, Sayı 34, s. 50-65.
• Ballard, M. (2004). La théorisation comme structuration de l’action du traducteur. La Linguistique, 40 (1), p. 51-65.
• Camus, A. (1988). L’Étranger, Edited by Ray Davison Lecturer in French, University of Exeter, Routledge London and New York.
• Camus, A. (2003). Yabancı. 14. Baskı. Çev.: Vedat Günyol. Can Yayınları: İstanbul.
• Camus, A. (2016). Sisifos Söyleni. İstanbul: Can Yayınları.
• Ece, A. (2010). Edebiyat Çevirisinin ve Çevirmeninin İzinde, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Erkul Yağcı, A. S. (2022). Memed, My Hawk, Mèmed Le Mince and İnce Memed as metonymies and rewritings. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (31), 1699-1708. DOI: 10.29000/rumelide.1222103.
• Kanlıkama, E. (2017). Yaşar Kemal'de sivil itaatsizlik Türk felsefesinin imkânı bağlamında bir inceleme (Yüksek Lisans Tezi). Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kemal, Y. (2008). Ince Memed 1. 19. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kemal, Y. (1961). Mèmed le Mince (çev. Guzine Dino). Paris: Editions Mondiales.
• Küyel, M. T. (1976). Türkiye'de Cumhuriyet Döneminde Felsefe Eylemi. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Lederer, M. (1994). La traduction aujourd’hui (Le modèle interprétatif). Paris: Hachette.
• Lottman, H.R. (1978). Albert Camus, traduit de l’américain par M. Véron, Paris: Editions du Seuil.
• Naci, F. (2008). Yaşar Kemal’in Romancılığı, 2. Baskı, İstanbul : Yapı Kredi Yayınları.
• Nalbantoğlu, H. Ü. (2010). Günümüzde Felsefe Nedir?. Mülkiye Dergisi, 34(267), 77-95.
• Plassard, F. (2008). « La Théorie interprétative de la traduction », Traduire [En ligne], 216 |http://journals.openedition.org/traduire/995;DOI:https://doi.org/10.4000/traduire.995
• Pageaux, D. H. (1994). La littérature générale et comparée. Paris: Armand Colin.
• Polat, E., Aşkın, Z. (2017). Ölüm Kavramının Heidegger ve Sartre Felsefesindeki Yeri. Kilikya Felsefe Dergisi (1): 44-52.
• Özcan, O. (2019). Yazın çevirisi incelemelerinde yorumlayıcı çeviri kuramı. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (16), 587-603. DOI: 10.29000/rumelide.619082
• Özdemir, Ö. (2012). Albert Camus’nün Başkaldırı Felsefesinde Yabancılaşma Sorunu. Yüksek Lisans Tezi. Denizli: Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sarıoğlu, G. (2014). Tarih Felsefesi Alanında Bir İnceleme: Varoluş Felsefesi ve Tarih Anlayışı/A Researching in the Domain of Philosophy of the History: The Existentialism and the History Conception. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 243-257.
• Seleskovitch, D., & Lederer, M. (1997). Interpréter pour traduire. Troisième Edition, Didier érudition.
• Sıǧırcı, İ. (2020). Çeviride yaratım: yeniden yazma, yeniden yaratım, çevirmen yazar. Synergies Turquie, (13), 133-150.
• Şeker, A. (2019). Yaşar Kemal’in Romanlarının Sosyolojisinde İnsan Sevgisi ve Değerinin Varoluşsal Kaynakları. Folklor/Edebiyat, 25 (98), 371-385. DOI: 10.22559/folklor.840
• Şeker, A. (2014). Homerostan Binboğalara Yaşar Kemal, İstanbul: Sabev Yayınları.
• Uygur, N. (2016). Bütün Eserleri 1: Dilin Gücü. (Vol. 1), 132-357. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Yalçın, P. (2015). Çeviri Stratejileri Kuram ve Uygulama, Ankara : Grafiker Yayınları.
• Yalçın, P., & Yağcı, Ş. Ç. (2022). Yabancı Dil Olarak Fransızca Öğretiminde Yorumlayıcı Çeviri Kuramı Işığında Çeviri Stratejileri: JJ Rousseau’nun˝ Émile ou De l’Éducation˝ Adlı Eserinin İncelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 115-147.