Irigaraycı bir yaklaşımla Maya Angelou’nun bir kadın olarak yeniden varoluşu: Annem ve Ben ve Annem

Yıl 2024, Sayı: 39, 914 - 927, 21.04.2024

Pınar Süt Güngör

https://doi.org/10.29000/rumelide.1470154

Öz

Luce Irigaray, feminist felsefe alanında öne sürdüğü teorilerle, toplumsal cinsiyet, arzu ve öznelliği öncülleyen söylemi önemli ölçüde yeniden şekillendiren bir yazar, teorisyen ve aydındır. Psikanaliz, felsefe, dilbilim ve feminist teoriyi kapsayan çeşitli disiplinlerden yararlanarak kadınların varoluşsal deneyimlerine farklı bakış açıları sunmanın yanı sıra geleneksel kadınlık ve erkeklik kavramsallaştırmalarının kimlikleri inşa etme ve algılama biçimleri üzerindeki etkilerinin değerlendirmesini yapar. Varoluşçu fenomenoloji ve post-yapısalcı düşünceden esinlenerek geleneksel ikili karşıtlıkları yapısöküme uğratan, bu karşıtlıkların ataerkilliğin devamını sağlamadaki rolünü ve kadının marjinalleştirilmesini nasıl pekiştirdiğini ortaya koyan Irigaray, geleneksel sınırları aşan kadınsı öznelliğin yeniden tasarlanmasını teşvik eder. Irigaraycı bir yaklaşımı temel alan bu çalışmanın amacı, kadınlığın varoluşu, toplumsal cinsiyet ve arzu teorileriyle, Afro-Amerikan çağdaş edebiyatın önemli yazarlarından biri olan Maya Angelou’nun, Annem ve Ben ve Annem (Mom & Me & Mom) (2022) isimli romanını incelemektir. İlk çocukluk yıllarından başlayarak özellikle annesi ile olan ilişkisine odaklandığı bu özyaşamöyküsünde Angelou, ataerkil ve ırkçı söylemin meşru olduğu bir toplumda bir kadın olarak ulaştığı yeri ve bu varoluşa annesinin katkılarını yansıtan bir bakış açısı sunar. İlk gençlik yıllarında yaşadığı toplumun fallosentrik yapısı nedeniyle bir kadın olarak ötekileştirilen Angelou, sahip olduğu arzular ve varoluşa olan inancı ile Irigaray’ın kavramsallaştırdığı teorilerin işlerliğini romanın sonunda doğrulamaktadır. Vatmanlıktan, şarkıcılığa ve garsonluğa kadar çeşitli mesleklerde çalışan yazar, anlatının sonunda kimlik, güçlenme ve arzu etiğine ilişkin düşüncelerin kadının yeniden varoluşuna katkılarını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Luce Irigaray, toplumsal cinsiyet, arzu, Maya Angelou, Annem ve Ben ve Annem

Kaynakça

• Angelou, M. (2022). Annem ve Ben ve Annem (Çev. Sinem Er). İstanbul: Everest Yayınları.
• Delice, D. (2022). “Luce Irigaray’ın Teorisinde Cinsel Fark Kavramı ve Dönüştürücü Eylem Olarak Mimesis”. FLSF, (33), 131-156.
• Dobris, C. A. (1996). “Maya Angelou: Writing the “Black Voice”; for the Multicultural
• Community”. Howard Journal of Communications, 7 (1), 1-12.
• Fox-Genovese, E. (1990). “Myth and History: Discourse of Origins in Zora Neale Hurston and Maya Angelou”. Black American Literature Forum, 24 (2), 221-235.
• Gümüş, F. ve Er, S. E. (2019). “Irigaray, Feminizm ve Psikanaliz”. Beytulhikme Int J Phil, 9 (3), 819-841. hooks, b. (2022). Feminizm Herkes İçindir. İstanbul: bgst Yayınları. Irigaray, L. (1975). Speculum of the Other Woman. New York: Cornell University Press.
• Irigaray, L. (1980). “When Our Lips Speak Together”. Signs, 6 (1), 69-79.
• Irigaray, L. (1993). An Ethics of Sexual Difference. New York: Cornell University Press.
• Irigaray, L. (2006). Ben Sen Biz- Farklılık Kültürüne Doğru (Çev. Sabri Büyükdüvenci ve Nilgün Tutal). İstanbul: İmge Kitabevi.
• Irigaray, L. (2021). Doğmak- Yeni İnsanın Başlangıcı (Çev. Naciye Sağlam). Ankara: Fol Kitap.
• Irigaray, L. (2022). Ateşi Paylaşmak- Duyusallığın Diyalektiği (Çev. Naciye Sağlam). Ankara: Fol Kitap.
• Koyana, S. (2002). “The Heart of the Matter: Motherhood and Marriage in the Autobiographies of Maya Angelou”. The Black Scholar, 32 (2), 35-44.
• Lupton, M. J. (1990). “Singing the Black Mother: Maya Angelou and Autobiographical Continuity”. Black American Literature Forum, 24 (2), 257-276.
• Manora, Y. M. (2005). “What you looking at me for? I didn’t come to stay”: Displacement, Disruption and Black Female Subjectivity in Maya Angelou’s I Know Why the Caged Bird Sings”. Women's Studies: An Inter-disciplinary Journal, 34 (5), 359-375.
• McCluskey, A. T. (2001). “Maya Angelou: Telling the Truth, Eloquently”. Black Camera, 16 (2), 3-4, 11.
• Pollard, I. (1984). “I Know Why the Caged Bird Sings by Maya Angelou; Gather Together in My Name by Maya Angelou; Singin' and Swingin' and Gettin' Merry like Christmas by Maya Angelou”. Feminist Review, (17), 115-117.