Çağdaş Sanatta Canlı Hayvan Kullanımına Ekoeleştirel Bakış

Yıl 2024, Sayı: 39, 622 - 635, 21.04.2024

Beyza Göktepe , Cebrail Ötgün

https://doi.org/10.29000/rumelide.1471521

Öz

Sanatta canlı hayvan kullanımı, özellikle performatif sanatlarda ekoeleştirel çerçevede eşitlik, birlikte paylaşım ve hayvan hakları konusunda önemli bir tartışma yaratmıştır. Bu çalışmada, “sanatçının nesnesi” olma rolünü üstlenen canlı hayvanın, hazır nesneden farklı olarak, sanat yapıtına aktif bir özne konumunda dahil olup olamayacağı tartışılmıştır. Canlı hayvanın dahil olduğu yapıtlar, ‘insan merkezci’ bakıştan yana eşitlik dengesi bozulduğundan, etik tartışmasını da beraberinde getirmektedir. Sanatçının araç olarak canlı hayvan kullanması, hayvanın insanla insanın hayvanla olan ilişkilerinin niteliği, canlı hayvan kullanılan yapıtlarda öznenin rolü, canlı dünyasının bir varlığı olarak hayvanın belirli haklara sahip olup olmadığı bu tartışmanın kapsamını oluşturmaktadır. Bu ayrımı ortaya çıkarmak için insan ve insan dışı kategorileştirmenin eleştirisini yapan, doğayla kültür arasındaki karşılaşmalara hem sahne hem araç olan, temelde tüm tahakkümleri reddeden ve yeryüzü temelli bir okuma alanı olan ekoeleştirel inceleme yöntemi benimsenmiştir. Çünkü ekoeleştirinin dil odaklılığı reddeden, insan merkezciliği sorgulayan ve canlıların eşit olmayan koşullarda varlıklarını sürdürmelerini eleştiren bir okuma yöntemi önerdiği söylenebilir. Böylece insan ve insan dışı arasındaki ilişkiye, özellikle insan kavramına eleştirel bir bakış açısı getirerek, sanat alanında incelenmesi için yöntem oluşturur. Bu anlamda canlı hayvanların dahil olduğu sanat yapıtlarını incelemek için yeni ve tek taraflı olmayan bir perspektif sunmak hedeflenmiştir. Araştırma kapsamında, canlı hayvana karşı sanatçı tahakkümünü ortaya koyan ve insan merkezci bir tutum sergileyen yapıtlara örnek olarak Guillermo Vargas'ın enstalasyonu ele alınmıştır. Hayvan ve sanatçının iş birliğini mümkün kılan ve özellikle sanat adına zapt edilmeyen ya da kötü muamele görmeyen Pierre Huyghe'un enstalasyonu ile Sanna Kannisto'nun performatif fotoğrafları ise ekoeleştirel bakışla değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Canlı hayvan, sanat, ekoeleştiri, ekoloji, insan

Kaynakça

• Badiou, A. (2023). Etik: Kötülük Kavrayışı Üzerine Bir Deneme (6 b.). (T. Birkan, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Baker, S. (2000). The Postmodern Animals. Reaction Books.
• Baker, S. (2013). Artist Animal. Londra: University of Minnesota Press.
• Berger, J. (2017). Hayvanlara Niçin Bakarız? (2 b.). (C. Çapan, Çev.) İzmir: Tudem Yayın Grubu.
• Carson, R. (2021). Sessiz Bahar (1 b.). (Ç. Güler, Çev.) Ankara: Palme Yayınevi.
• Coleman, E., Scollen, R., Batorowicz, B., & Akenson, D. (2021, Mart 14). Artistic Freedom or Animal Cruelty? Contemporary Visual Art Practice That Involves Live and Deceased Animals. Animals, 812(11), s. 4. https://doi.org/https://doi.org/10.3390/ani11030812
• Documenta. documenta gGmbH: https://www.documenta.de/en/about#16_documenta_ggmbh adresinden alındı
• Finnegan, P. (2020). The “Idea of Natural History” in the Work of Pierre Huyghe. Arts University Bournemouth. http://research.aub.ac.uk/id/eprint/69/
• Foster, C. (2016). Hayvan Olmak: Bir İnsanın Hayvana Dönüşünün İzini Sürmek. (E. Bulut, Çev.) İstanbul: Kolektif Kitap.
• Garrard, G. (2017). Ekoeleştiri. İstanbul: Kolektif.
• Gen, E. (2012, Eylül 8). Aşklar ve Köpekler (ve Sanat). e-skop: https://www.e-skop.com/skopbulten/asklar-ve-kopekler-ve-sanat/880
• Hantelmann, D. v. (2017, Haziran). Thinking the Arrival: Pierre Huyghe’s Untilled and the Ontology of the Exhibition. N. Buurman, & D. Richter içinde, Documenta: Curating the History of the Present (s. 89-96). The Documenta Issue.
• Haraway, D. (2009). Başka Yer (2 b.). (G. Pusar, Dü., & G. Pusar, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Helsinki Contemporary. (2015). SANNA KANNISTO. helsinkicontemporary: https://helsinkicontemporary.com/artist/sanna-kannisto
• İlter Güven, İ. (2018, Mart 30). Hayvana Dönüşme Performansları: Joseph Beuys, Oleg Kulik, Eija-Liisa Ahtila, Valie Export Performanslarında Ötekinin Temsili Olarak Karşımıza Çıkan Köpek İmgesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 67(6), s. 585-596.
• Lawrence, B. (1996). The Environmental Imagination: Thoreau, Nature Writing, and the Formation of American Culture (1. baskı b.). Londra: Belknap Press: An Imprint of Harvard University Press; Revised edition.
• Solmaz, M. (2019, Aralık 10). Hayvan-Oluş: Deleuzyen ve Guattarici Perspektiften Hareketle Yeni Bir Yaşam Dünyası İnşa Edilebilir Mi? International Social Sciences Studies Journal, 5(51), s. 6883-6890. https://doi.org/http://dx.doi.org/10.26449/sssj.1939
• Türk, A. (2020, Aralık). Canlı Hayvanla Empati Kurma Deneyimi Olarak Performans Sanatı. İdil(76), s. 1784–1791. https://doi.org/10.7816/idil-09-76-02
• Wolfe, C. (2003). Zoontologies: The Question of the Animal. Londra: University of Minnesota Press.
• Yanez, D. (2010, Mart 4). You Are What You Read. Art21: https://magazine.art21.org/2010/03/04/you-are-what-you-read/