Ay Büyürken Uyuyamam’da Kadının Algılanma Biçimleri

Yıl 2024, Sayı: 39, 429 - 446, 21.04.2024

Ahmet Özpay , Büşra Biçer

https://doi.org/10.29000/rumelide.1471651

Öz

Necati Cumalı’nın Ay Büyürken Uyuyamam adlı eserindeki hikâyelerde kadının algılanma biçimlerini konu edinen bu çalışma, kadın tiplerini tasnif etmeyi ve hikâyelerde yer alan kadınları, bu tasnif bağlamında incelemeyi temel almıştır. Hikâyelerdeki kadınlar, taşra ekseninde erkek merkezli bir bakışla sunulurlar. Ötekine ait olan bakış, sahibini doyuma ulaştırma aracı hâline gelirken bakışa konu olan kadının giyimi, davranışları ve yaşayışı üzerinde de belirleyici bir etkiye sahip olur. Kadınlığa ilişkin rollerin dağılımı, erkekler tarafından tayin edilir ve kadınlık hâlleri içerisinde iyi ile kötünün sınırları da tıpkı kadının yazgısı gibi erkekler tarafından belirlenir. Kadınlar genellikle kendilerine verili olan durum karşısında bir kabullenme içerisindedirler. Taşra düzeninde kadınların hayatını sürdürebilmek için evlilik bağıyla bağlı bulundukları erkekler, onların karar verme yetisini ellerinden alır ve kadın bedeni üzerinde denetim sahibi olurlar. Kendisi için belirlenen edilgen rolü üstlenmeyerek aktif özne konumuna gelen kadınlar yadırganır ve olumsuz sıfatlarla yargılanır. Kadının algılanma biçimini ve konumunu belirleyen önemli bir etken de sahip olduğu erkeksi özelliklerdir. Yalnızca kadın kimliğiyle belirsiz ve edilgen bir nesne olarak algılanan kadın, taşrada erkeklerle özdeşleştirilen üretim faaliyetlerine emek yoluyla katkı sağladığı ölçüde özgürleşir. Toplumsal kurallar, para ve güce sahip olan kadınlar için aynı keskinlikle işlemez. Zayıf ve güçsüz olanlar, davranışları sonucunda katı yaptırımlara maruz kalıp cezalandırılırken güce ve paraya sahip olanlar için toplumsal yasalar esnetilir. Böylece güç ve iktidar ilişkisi, kadının algılanması sürecinde etkili olur. Bu çalışma, Cumalı’nın Ay Büyürken Uyuyamam’ındaki farklı kadın tiplerini ve bu kadınların algılanma biçimlerini belirleyen unsurları ele almayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Cumalı, Vasfiye, Helvacı Güzeli, kadın algısı, taşra

Kaynakça

• Adams, C. J. (2019). Etin Cinsel Politikası Feminist-Vejeteryan Eleştirel Kuram. Tezcan, G. ve Boyacıoğlu, M.E. (Çev.), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Bayat, F. (2020). Türk Kültüründe Kadın Şaman. Ötüken Yayınları, İstanbul.
• Berktay, F. (2019). Tek Tanrılı Dinler Karşısında Kadın Hristiyanlıkta ve İslamiyette Kadının Statüsüne Karşılaştırmalı Bir Yaklaşım. Metis Yayınları, İstanbul.
• Blue, A. (2000). Öpüşme - Metafizikten Erotiğe. Sağlamer, İ. (Çev.), Ayrıntı Yayınları, İstanbul
• Bourdıeu, P. (2019). Eril Tahakküm. Yılmaz, B. (Çev.), Bağlam Yayınları, İstanbul.
• Butler, J. (2014). Cinsiyet Belası Feminizm ve Kimliğin Altüst Edilmesi. Ertür, B. (Çev), Metis Yayınları, İstanbul.
• Cumalı, N. (2019). Ay Büyürken Uyuyamam. Cumhuriyet Kitap, İstanbul.
• Çabuklu, Y. (2007). Toplumsal Kurgular ve Cinsiyetçilik. Everest Yayınları, İstanbul.
• Çoban, B. (2019). “Gözün İktidarı Üzerine”. Panoptikon Gözün İktidarı. Çoban, B. ve Özarslan, Z. (Çev.), Su Yayınları, İstanbul.
• Direk, Z. (2018). Cinsel Farkın İnşası Felsefi Bir Problem Olarak Cinsiyet. Metis Yayınları, İstanbul
• Foucault, M. (2019). İktidarın Gözü. Ergüden, İ. ve Akınhay, O. (Çev.), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Giddens, A. (2018). Mahremiyetin Dönüşümü Modern Toplumlarda Cinsellik, Aşk ve Erotizm. Şahin, İ. (Çev.), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Göle, N. (2019). Modern Mahrem Medeniyet ve Örtünme. Metis Yayınları, İstanbul.
• Han, B.C. (2019). Eros’un Istırabı. Öztürk, Ş. (Çev.), Metis Yayınları, İstanbul.
• Holland, J. (2019). Dünyanın En Eski Önyargısı Kadından Nefretin Evrensel Tarihi. OKYAY, E. (Çev.), İmge Kitabevi, Ankara.
• Jung, C. G. (2019a). Maskülen Erilliğin Farklı Yüzleri. Erdinç, D. G. (Çev.), Pinhan Yayınları, İstanbul.
• Jung, C.G. (2019b). Feminen Dişiliğin Farklı Yüzleri. Soylu, T. V. (Çev.), Pinhan Yayınları, İstanbul.
• Sancar, S. (2020). Erkeklik İmkânsız İktidar: Ailede, Piyasada ve Sokakta Erkekler. Metis Yayınları, İstanbul.
• Turhanoğlu, F. A. (2019). Toplumsal Cinsiyet Sosyolojisine Giriş. Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir.
• Vandello, J. A. ve Bosson, J. K. (2013). Hard won and easily lost: A review and synthesis of theory and research on precarious manhood. Psychology of Men & Masculinity, 14(2), 101–113. https://doi.org/10.1037/a0029826