El Sanatlarında Kültürel Miras olarak Frig Oyuncakları

Yıl 2024, Sayı: 40, 445 - 461, 25.06.2024

Mihrinaz Söyük Güven

https://doi.org/10.29000/rumelide.1502203

Öz

El sanatları, toplumların sanat, kültür ve yaşam biçimlerini el emeği ürünlerle net bir şekilde gösterdiği önemli unsurların başında yer alır. Özellikle Anadolu toprakları üzerinde yüzyıllar boyunca farklı inanç ve sanat anlayışına sahip çeşitli uygarlıkların var olması, el sanatlarının kültürel anlamda genişlemesini sağlamış ve Anadolu’nun doğu ve batı arasında adeta bir kültür köprüsü olmasına neden olmuştur. Bir el sanatları alanı olan oyuncak yapım sanatı da el sanatları içerisinde özelleşmektedir. Aynı zamanda kültürel sürekliliği sağlayan oyuncaklar, toplumun değerlerini ve ait olduğu topluma dâhil edilmesini sağlayan önemli nesnelerdir. Dünya üzerinde birçok uygarlığın kültürel değerlerini yansıtan oyuncaklar, uluslararası kültür alışverişinin önemli objeleri olarak kabul edilmektedir. Orta Anadolu'nun ve bugünkü adıyla Ankara’nın en eski yerleşimcilerinden olan Frigler, varlıklarını sürdürdükleri Frigya bölgesi diye adlandırılan Ankara, Kütahya, Afyonkarahisar ve Eskişehir sınırları boyunca birçok sanat dalıyla ilgilenmişlerdir. Ankara, Eskişehir, Kütahya ve Afyonkarahisar bölgelerinde yapılan bazı kazı noktalarından çıkarılan buluntular, Friglerin sanat alanında da ilerlediklerini göstermiştir. Özellikle, arkeolojik kazılarda ortaya çıkan oyuncaklar, Friglerin el sanatlarının bir yansıması olarak kabul edilebilir. Ayrıca, ürettikleri oyuncaklar ile çocuklara değer veren bir uygarlık olduklarını açıkça göstermişlerdir. Bölgeler ve kuşaklar arasında kültür alışverişini sağlayan Frig uygarlığına ait oyuncaklar, el sanatlarında teknik, desen, malzeme ve kompozisyon açısından değerlendirilmiştir. Ayrıca, çalışmada Frig oyuncaklarına Türk el sanatlarında ve turizmde yer verilmesi ve sanatsal bir obje olarak sürdürebilirliği değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Frig, oyuncak, el sanatları, kültür, tasarım

Phrygian Toys as a Cultural Heritage in Handicrafts

Öz

Handicraft is one of the fundamental elements through which societies clearly manifest their art, culture, and lifestyles through handmade products. The history of Anatolia hosting various civilizations having different beliefs and artistic understandings over centuries has particularly expanded the meaning of handicrafts and has made Anatolia a sort of cultural bridge between the East and the West. The art of toy making, which is a field of handicrafts, is also a special branch of handicrafts. Reflecting the cultural values of many civilizations around the world, toys are considered important objects in international cultural exchange. The Phrygians, one of the oldest settlers in Central Anatolia, engaged in various forms of art in Ankara, Kütahya, Afyonkarahisar, and Eskisehir regions, which are also known as the Phrygian region. Findings obtained from several excavation sites in Ankara, Eskisehir, Kütahya, and Afyonkarahisar regions have shown that the Phrygians progressed in the field of art too. Particularly a few important artifacts discovered in archeological excavations can be considered as a reflection of Phrygian handicrafts. These objects clearly demonstrated that the Phrygians were a civilization that valued children with the toys they produced. The toys belonging to the Phrygian civilization, which facilitate cultural exchange between regions and generations, were evaluated in terms of technique, pattern, material, and composition in handicrafts. Moreover, the present study also investigated the inclusion of Phrygian toys in Turkish handicrafts and tourism and their evaluation as an artistic object.

Anahtar Kelimeler

Phrygian, toy, handicrafts, culture, design

Kaynakça

• Akkan, R.B. (2005). "Eskisehir, Kütahya ve Afyon Müzelerinde Korunan Herakles Heykelleri IşığındaPhrygia’da Herakles Tipolojisi". Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Akşit, B. (1993). "Frigler ve Frigya İle İlgili Antik Kaynaklar". (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Akpınarlı, F. Ortaç, S. (2010). Büyükyazıcı, E. Erkaplan, E. Kurt, G."Çamlıhemşin El Örgüsü Çoraplar". BAP Projeleri, Gazi Üniversitesi. 1. Baskı. Ankara.
• Yıldırım Altun, C. (2020). Ahşap Eserlerin Kullanım Alanlarının Sınıflandırılması. Akademik Sanat, 5(10), 1-18.
• Akurgal, E. (2007). "Anadolu Uygarlıkları" Net Turistik Yayınları 9. Baskı, İstanbul.
• Bozkuş, T. ve Hacıbekiroğlu, E. yılmaz, M. ve Günalp E. (2013). "Geleneksel Türk Giysileri" Ankara Büyükşehir Belediyesi Yayınları, ISBN 978-605-4067-50-3 Ankara.
• Barışta, H. Örcün. (2005). "Türkiye Cumhuriyeti Dönemi Halk Plastik Sanatları". Kültür Bak. Yayınları, Ankara.
• Diker, O. Deniz, T. (2017). "Coğrafya ve Tarih Perspektifinden Somut Kültürel Miras ve Türkiye". Pegem yayınları, Ankara.
• Elkind, D. (1999). Çocuk ve Toplum- Gelişim ve Eğitim Üzerine Denemeler. (B. Onur, Dü. & D. Öngen, Çev.) Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Arastırma ve Uygulama Merkezi, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
• Görecelioğlu, E. ve Aytuğ, B. (1989). "Gordion’daki P Tümülüs’ünde Bulunmuş Mobilyalar" IV. Arkeometri Sonuçlar Toplantısı, Ankara.
• İşcan, N. (2002 b). "Frigya". İşcan Yayınları, Eskisehir.
• Onur, B. (1992). "Oyuncaklı Dünya” Feryal baskı, Ankara.
• Özgüven, G. ve Yavuz, C. (2006). El Sanatları Ürünlerinin Bulunduğu Yöreye Sosyo-Ekonomik Etkileri ve Katkıları (Ordu İli Örneği). Uluslararası Katılımlı Sanat Ekonomisi Sempozyumu, Çanakkale. 167-183.
• Pekyaman, H. (2008). "Frig Uygarlığı Seramik Sanatı ve Kişisel Yorumlar". (Yüksek lisans tezi). Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
• Selçuk, M. ( 2013). "Plastik Sanatlarda Anlatım ve Üslup" Cilt: 3 Sayı: 3 Arkeoloji Sanat Tarihi Dergisi 98-99.
• Simpson, E. (2012). “Gordion Mobilya ve Ahşap Eserleri” Frigler Midas ’ın Ülkesinde, Anıtların Gölgesinde.
• Şahin, A.S. ve Güner, S. (2006). Kültürel miras korunması ve sivil toplum örgütleri arasındaki ilişki.Uluslararası Geleneksel Sanatlar Sempozyumu, İzmir.
• Kuzucular, Ş. (2012). Edebiyat ve Sanat Akademisi.
• Kahveci, M. ve Başar, C. (2013). Kartepe Kitabı İçerisinde Geleneksel El Sanatları Bölümü". Kartepe Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul.
• Sevin,V. (2003). Eski Anadolu ve Trakya Başlangıcından Pers Egemenliğine Kadar, Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi, iletişim Yayınları, 1.Baskı, İstanbul, s.255.
• Sevin, V. (1982). ‘Frygler’ Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi, Görsel yayınları, İstanbul. s: 230-244.
• Young, S. R. (1974). Phrygian Furniture from Gordion, Expedition 16/3, s. 2-13.
• URL1:chromeextension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://ihsaniye.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2021_03/23160818_FRYGLER_KYTAPCIK_lise_kategorisi.pdf Erişim Tarihi: 03.03.2024