The Development of Opera Art in Turkey and the Historical Process of Turkish Operas

Yıl 2024, Sayı: 40, 589 - 602, 25.06.2024

Esra Şahin

https://doi.org/10.29000/rumelide.1502219

Öz

Opera has complex and challenging creations that include different branches of art. Turkish opera works have followed a historical process parallel to the development of Western music and Western theater in Turkey. The process that followed the play of "Arif's Hilesi", which is considered the first Turkish opera work, strengthened the foundations of Turkish opera history with two major periods. The changes in the world of culture and art as a result of the social reforms during the Tanzimat period were quickly reflected in the Ottoman society by Western culture and art. The first pre-Republican opera performances and Turkish opera works took steps towards institutionalization during the social complexity and difficult years between the Tanzimat period and World War I. With the introduction of the Republic, the art administration that existed in the Ottoman Empire was modernized, and studies were continued in these institutions with the National Education model. In the research, the development of the Turkish opera tradition was evident in the period before and after the Republic. List of Turkish operas along with the steps taken in the political process and institutionalization process of opera in Turkey and their representation rates within the General Directorate of State Opera and Ballet between 2010-2022. In the study, a list of opera works written in Turkish, starting from the operetta called "Arif'in Hilesi", which is considered the first Turkish opera work, is presented in a tabular form. It has been reached where 100 Turkish operas can be studied, 43 works have not yet been represented, 1 work is incomplete and the notes of 1 work have been lost. Among Turkish operas, two works are children's operas. Of the 213 opera works staged between 2010 and 2022 under the General Directorate of State Opera and Ballet, 62 opera works consist of Turkish works.

Anahtar Kelimeler

Opera Art, Opera of Turks, Turkish Operas

Opera Sanatının Türkiye’de Gelişimi ve Türkçe Operaların Tarihsel Süreci

Öz

Opera sanatı farklı sanat dallarını içinde barındıran karmaşık ve zorlu yaratım süreçlerine sahiptir. Türkçe opera eserleri, Türkiye’de Batı müziğinin ve Batı tiyatrosunun gelişimi ile paralel bir tarihsel süreç izlemiştir. İlk Türkçe opera eseri sayılan “Arif’in Hilesi” adlı oyundan günümüze kadar gelen süreçte Türk opera tarihi iki büyük dönemle temellerini sağlamlaştırmıştır. Tanzimat döneminde yaşanan toplumsal reformlar neticesinde kültür ve sanat dünyasında yaşanan değişimler, Batı kültür ve sanatının hızlı bir şekilde Osmanlı toplumunda karşılık bulmuştur. Cumhuriyet öncesi ilk opera temsilleri ve Türkçe opera eserleri, Tanzimat dönemi ile I. Dünya Savaşı dönemi arasındaki toplumsal karmaşa ve zorlu yıllarda, kurumsallaşma adımlarını atmıştır. Cumhuriyet’in ilanı ile Osmanlı’da var olan sanat kurumlarının modernleştirilmesi, Milli Eğitim modeli ile bu kurumlardan sanatçı yetiştirilmesi sağlanmıştır. Araştırmada Türkçe opera geleneğinin gelişimi, Cumhuriyet öncesi ve sonrası dönem olarak incelenmiştir. Türkiye’de operanın tarihsel süreci ve kurumsallaşması yolunda atılan adımlarla beraber Türkçe operaların listesi, Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü bünyesinde 2010-2022 yılları arasındaki operaların temsil edilme sıklığı gösterilmiştir. Çalışmada Türkçe yazılmış opera eserlerinin, ilk Türkçe opera eseri sayılan “Arif’in Hilesi” adlı operetten günümüze kadar bir listesi tablo halinde sunulmuştur. Çalışma kaynaklarının ulaşabildiği 100 Türkçe opera içerisinde, 43 eserin henüz temsil edilmediği, 1 eserin tamamlanmamış olduğu ve 1 eserin notalarının kayıp olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Türkçe operalar içerisinde 2 eser çocuk operasıdır. Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğüne bağlı kurumların 2010-2022 tarihleri arasında sahnelendiği 213 opera eserinden 62 opera eseri Türkçe eserlerden oluşmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Opera Sanatı, Türk Operası, Türkçe Operalar

Kaynakça

• Alimdar, S. (2016). Osmanlı'da Batı Müziği. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• And, M. (1972). Bir Tanzimat Opereti:Penbe Kız. Tiyatro Araştırmaları Dergisi.3,(3), s. 163-180.
• Ertan, Ö. (2024, Mayıs 7). Evrensel. Evrensel Web Sitesi: https://www.evrensel.net/haber/418362/zamaninin-otesinde-bir-muzisyen-timur-selcuk adresinden alındı
• Güleç, E. S., & Güleç, İ. Ş. (2017). Operalarımız(1917-2017). İstanbul: Yalın Yayıncılık.
• Güleç, E. S., & Güleç, Ş. İ. (2023). Kuruluşundan Bugüne Devlet Opera ve Balesinde Sahneleneni Operalarımız. İstanbul: Yayın Yayıncılık.
• Hızarcı, Ç. (2015). Türkiye'nin Güncel Kültür-Sanat Politikası ve Opera Sanatı. İstanbul: Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Kahramankaptan, Ş. (2024, Mayıs 7). Andante. Andante Web Sitesi: https://www.andante.com.tr/tr/4771/Muhtesem-Suleyman-Operasi-Dizisinden-iyidir!# adresinden alındı
• Karasar, N. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Müziklopedi. (2024, Mayıs 7). Müziklopedi Web Sitesi: https://www.muziklopedi.org/?/Page/Ad adresinden alındı
• Özden, E. (2018). Arşiv Belgeleriyle Darülelhan. Konservatoryum Vol: 5 ,Sayı:3, s. 97-130.
• Özşahin, R. (2010). İstanbul Belediye Konservatuvarı'nın Türk Halk Müziği Çalışmaları. İstanbul: Yüksek Lisans Tezi,Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Musikisi Anasanat Dalı.
• Sevengil, R. A. (1969). Opera Sanatı İle ilk Temaslarımız. İstanbul: Millİ Eğitim Basımevi.
• T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı, D. (2019-2023). Stratejik Plan.
• Tan, N. (2001, Mayıs 7). Ekitap. Ekitap Web Sitesi: https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78670/ataturk-donemi-tiyatro-ve-opera-calismalarinda-turk-hal-.html adresinden alındı
• Toker, H., & Özden, E. (2013, Ocak). Osmanlı Devletinde Müzik Eğitimi Veren Önemli Kurumlar. Rast Müzikoloji Dergisi, s. 107-128.
• Tunçay, G. P. (2015). Cumhuriyet'in Müziği ve İstanbul. Antik Çağ'dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi (s. 74-95). içinde İstanbul: Mas Matbaacılık.
• Yener, F. (2024, Mayıs 7). İlk adımlardan günümüze opera ve balemiz. Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği, Taha Toros Arşivi. Core Web Sitesi: https://core.ac.uk/download/pdf/38314091.pdf adresinden alındı