Özel Eğitim Öğretmenlerinin Tükenmişlik Düzeyleri ile Memnuniyeti Arasındaki İlişki ve Deneyimleri: Karma Desen Çalışma

Yıl 2022, , 301 - 309, 17.05.2022

Filiz Özkan Derya Dağdelen

https://doi.org/10.33631/sabd.1115235

Öz

Amaç: Bu çalışma özel eğitim öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri ve yaşam doyumları arasındaki ilişki ve deneyimlerini incelemek amacıyla yapılmıştır.
Gereç ve Yöntemler: Çalışma karma desen kullanılarak, sıralı açıklayıcı tasarımla yapılmıştır. Çalışmanın nicel kısmı 146, nitel kısmı ise 12 öğretmenle tamamlanmıştır. Araştırmanın nicel verileri; Sosyodemografik Form, Diener Yaşam Doyum Ölçeği ve Tükenmişlik Ölçeği-Kısa Formu ile toplanmıştır. Araştırmanın nitel kısmı öğretmenlerin yaşam doyumu ve tükenmişlik median puanları baz alınarak belirlenmiştir. Veriler doygunluk oranına ulaşılana kadar veri toplanmış, çalışmanın nitel kısmı oniki öğretmenle tamamlanmıştır. Öğretmenlerin deneyimleri yarı yapılandırılmış form kullanılarak derinlemesine görüşmelerle toplanmış, tematik içerik analiziyle değerlendirilmiştir.
Bulgular: Çalışmada yaşam doyumu ve tükenmişlik arasında negatif ve önemli düzeyde bir ilişki belirlenmiştir (rho=-0,310, p=0,001). Nitel kısımda dört kategori, dört tema ve temaların altında 12 kod belirlenmiştir. “Yaşamın anlamını değiştirme, çalışma isteğini artırma, sorunlarla başa çıkma ve sorun yaşamama” olmak üzere dört tema ortaya çıkmıştır. Çalışmaya katılan öğretmenlerin potansiyel engelli olma durumunu hissetme, sağlığın öneminin farkına varma, manevi olarak iyi hissetme, hayatın farkına varma ve çocukların durumunu ve masumiyetini fark etmesi nedeniyle hayatının anlamının değiştiğini belirtmiştir. Çalışmadaki öğretmenler farkındalığının artması ve güçlü olma nedeniyle çalışma şevkinin arttığını ifade etmiştir. Problemlerle başa çıkma kategorisinde öğretmenlerin destek alarak, susma-uzaklaşma-sessiz kalma yöntemlerini kullanarak, çözüm arayarak ve kabullenerek problemlerle baş etme yolları geliştirdiğini ifade etmiştir.
Sonuç: Özel eğitimde çalışan öğretmenlerin yaşam doyum ve tükenmişliklerinin belirlenerek, çalışmadaki temalar doğrultusunda eğitimler planlanması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Tükenmişlik, yaşam doyumu, engelli çocuklar

The Relationship Between Burnout Levels and Satisfaction in Special Education Teachers and Their Experience: A Mix Method Study

Öz

Aim: It was conducted in order to examine levels of burnout of the teachers teaching students with disabilities and these teachers’ life satisfactiones well as their experience.
Material and Methods: It was designed as a mixed research (sequential explanatory design); Quantitative part (146) and qualitative part (12). Data was collected using Sociodemographic Form, Diener’s Life Satisfaction Scale and Burnout Measure-Short Version. The qualitative part of the study was determined based on the life satisfaction and burnout median scores of the teachers. Data were collected until the data saturation ratio was reached, and the qualitative part of the study was completed with twelve teachers. Teachers' experiences were collected through in-depth interviews using a semi-structured form and evaluated with thematic content analysis.
Results: A negative and significant relationship was discovered between life satisfaction and burnout (rho=-0.310, p=0.001). In the qualitative part, 4 categories, 4 themes and 12 codes that under the themes were determined. Four themes including “change of meaning of life, increasing eagerness to work, coping with problems and stating no problem” were defined. The reasons stated that the meaning of their life has changed; feeling the potential of being a disabled person, recognizing importance of being healthy, feeling good morally, being aware of life, recognizing children’s condition and innocence. Teachers stated that their eagerness for work increased due to the them increased awareness and them were strong. Coping with problems, stated that they developed ways to deal with the problems by getting support, using the methods of keeping silent-going away, being quiet, seeking solutions, and acknowledging.
Conclusion: It can be recommended to identify the life satisfaction and burnout of the teachers and plan trainings in line with the themes in the study.

Anahtar Kelimeler

Burnout, life satisfaction, disability children

Kaynakça

• Şahin F, Şahin D. Examining the burn-out level of special education teachers working with disabled individuals. Journal of Teacher Education and Educators. 2012; 1(2): 275-94.
• Maslach C, Schaufeli WB, Leiter MP. Job burnout. Annual Review of Psychology. 2001; 52(1): 397-422.
• Ceyhan AA, Siliğ A. Banka çalışanlarının tükenmişlik düzeyleri ile uyum düzeyleri arasındaki ilişkiler. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2005; 5(2): 43-56.
• Girgin G, Baysal A. Tükenmişlik sendromuna bir örnek: Zihinsel engelli öğrencilere eğitim veren öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni. 2005; 4 (4): 172-87.
• Sucuoğlu B, Kuloğlu N. Assessment of burnout among teachers working with children with disabilities, Turkish Journal of Psychology. 1996; 10 (36): 44-60.
• Platsidou M, Agaliotis I. Burnout, Job satisfaction and ınstructional assignment-related sources of stress in Greek special education teachers. International Journal of Disability Development and Education. 2008; 55(1):61-76. https://doi.org/10.1080/10349120701654613.
• Roach A. Teacher burnout: Special education versus regular education [MA Thesis]. Huntington: Marshall University; 2009.
• Işıkhan V. Investigation the effects of the burnout levels of personnel working in special education enstitutions. Community and Social Work. 2017; 28 (1): 7-25.
• Zimmermann F, Rösler L, Möller J, Köller O. How learning conditions and program structure predict burnout and satisfaction in teacher education. International Journal of Disability Development and Education. 2018; 41(3): 318-42. https://doi.org/10.1080/02619768.2018.1448778.
• Avşaroğlu S, Deniz EM, Kahraman A. Teknik öğretmenlerde yaşam doyumu, iş doyumu ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2005; 14: 115-29.
• Ergin, C. Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve maslach tükenmişlik ölçeğinin uyarlanması. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları; 22-25 Eylül 1992; Ankara, Türkiye.
• Eichinger J. Job stress and satisfaction among special education teachers: effects of gender and social role orientation. International Journal of Disability Development and Education. 2010: 47(4); 397-412. https://doi.org/10.1080/713671153.
• Temel AB, Bahar Z, Ergün A, Kadıoğlu H, Erol S, Öncel S ve ark. Okul dönemindeki çocukların sağlığının geliştirilmesi. Ankara: Vize Basın Yayın; 2016.
• Wood T, McCarty C. Understanding and preventing teacher burnout. Clearinghouse on Teaching And Teacher Education. 2002; 15: 239-45.
• Johnson RB, Onwuegbuzie AJ. Mixed methods research: A research paradigm whose time has come. Educational Researcher, 2004; 33(7): 14-26.
• Creswell JW, Clark VLP. Karma yöntem araştırmaları tasarımı ve yürütülmesi (D. Alice, Çev.). Ankara: Anı Yayıncılık; 2015.
• Creswell JW. Qualitative, qantitative and mixed methods approaches reasarh design. Singapore: Sage Publications; 2014.
• Durak M, Gençöz T, Şenol Durak E. The reliability and validity of the life satisfaction Scale in the samples of Turkish elderly and correctional officers. In: Takšić V, Gligora H, Kardum I, editors. IV. European Conference on Positive Psychology; 2008; Rijeka-Opatija, Crotia; 2008.135.
• Çapri B. Tükenmişlik ölçeği-kısa formu ile eş tükenmişlik ölçeği-kısa formu’nun türkçe uyarlaması ve psikoanalitik-varoluşçu bakış açısından mesleki ve eş tükenmişlik ilişkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. 2013; 13(3): 1393-418.
• Yıldırım A, Şimşek H. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayıncılık, 9. Genişletilmiş Baskı, Ankara; 2013.
• Öcal O. The Problems of Existentiality, Individual and the New Life. TÜBAR. 2010; 28: 315.
• Karakaya T. Jean-Paul Sartre ve Varoluşçuluk, Elis Yayınları, Ankara: 2004.
• Şahin A. Yönetim kuramları ve motivasyon ilişkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2004; 1(11): 523-47.
• Ertan H. Örgütsel bağlılık, iş motivasyonu ve iş performansı arasındaki ilişki: Antalya’da beş yıldızlı otel işletmelerinde bir inceleme [Doktora tezi]. Afyon: Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008.
• Ertürk R, Aydın B. Öğretmenlerin iş motivasyonlarını artıran ve olumsuz etkileyen durumların incelemesi. The Journal of Academic Social Science. 2017; 5(58): 582-603.
• Girgin M. Pedagogical Values Awareness, Pedagogical Values. Ankara. Vize Basın Yayın; 2014.
• Lazarus RS. Coping theory and research: past, present and future. Psychosomatic Medicine. 1993; 55(3): 234-47.
• Folkman S, Stress: Appraisal and Coping. Çevrimiçi kitap. New York: Springer; 2013.
• Aslan Ş, Güzel Ş. The relationships between the emotional intelligence, coping with problem-focused stress, recovery and emotional exhaustion. Journal of Administrative Sciences. 2018; 16(31): 59-82.
• Kanbur E, Özdemir B. Life satisfaction and its antecedents: review of The Black Sea Region, Injosos Al-Farabi. International Journal On Social Sciences. 2017; 1(1): 147-57.
• Lori M, Donahoo S, Siegrist B, Garrett-Wright D. Addressing compassion fatigue and stress of special education teachers and professional staff using mindfulness and prayer. The Journal of School Nursing. 2018; 34 (6): 442-8. https://doi.org/10.1177/1059840517725789.
• Soini T, Pietarianen J, Pyhaltö K, Haverinen K, Jindal-Snape D, Kontu E. Special education teachers’ experienced burnout and perceived fit with the professional community: A 5-year follow-up study. British Educational Research Journal. 2019; 45(3): 622-39.
• Billingsley BS. Improving the retention of special education teachers; Final Report. RTI Project 5168: ResearchTriangle Inst. NC.NT; 1995.
• Yiğit A. Özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin iş doyumu tükenmişlik ve ruh sağlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. Niğde: Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; 2007.
• Boer MD. Differences in burnout among special education teachers [Master thesis]. Charleston: Eastern Illinois University; 1998.
• Başaran BI. Zihinsel, görme, işitme özürlü çocuklara eğitim veren özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin kişilik özelliklerinin belirlenmesi ve karşılaştırılması [Doktora Tezi]. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; 1999.
• Akçamete G, Kaner S, Sucuoğlu B. Öğretmenlerde Tükenmişlik, İş Doyumu ve Kişilik, Ankara: Nobel Yayınevi; 2001.
• Vızlı C. Görme engelliler ilköğretim okullarında çalışan öğretmenlere normal ilköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin karşılaştırılması Üsküdar İlçesi örneği [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü; 2005.
• Çilingir L. Hayatın anlamı nedir veya iyi bir hayat nasıl olmalıdır?. Düşünen Siyaset. 2003; 18: 1-6.
• Aydıner BB. Üniversite öğrencilerinin yaşam amaçlarının alt boyutlarının genel öz-yeterlik yaşam doyumu ve çeşitli değişkenlere göre incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitü; 2011.
• Parchomiuk M. Teacher empathy and attitudes towards ındividuals with disabilities. International Journal of Disability Development and Education. 2018; 66,1: 56-69. https://doi.org/10.1080/1034912X.2018.1460654
• Ertürk, R. Öğretmenlerin iş motivasyonları ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki: Bolu ili örneği [Yüksek lisans tezi]. Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü; 2014.
• Piekarski G, Piotrów E. Polish Journal of Disability and Rehabilitation [Internet]. Poland: Polish Journal of Disability and Rehabilitation; 2007 [Updated: 2021; Cited: 2019]. Available from: https://nir.ipiss.com.pl/en/current-issue/nr-3-2018.
• Zembylas M, Papanastasiou EC. Modeling teacher empowerment: The role of job satisfaction. Educational Research and Evaluation. 2005; 11(5): 433-45. https://doi.org/10.1080/13803610500146152.
• Korkut F. Lise öğrencilerinin problem çözme becerileri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2002; 22: 177-84.
• Kabasakal Z, Baş AU. Öğretmen adaylarında yaşam doyumunun yordayıcısı olarak problem çözme becerileri. Journal of Research in Education and Teaching. 2013; 2 (1 ): 27-35.