“EL ALANLAR” DİNSEL-SPİRİTÜEL ŞİFACILAR

Yıl 2023, Sayı: 1, 39 - 69, 27.12.2023

Elif Güldalı , Fahri Çakı

Öz

Geleneksel, tamamlayıcı, alternatif tedaviler altında yer alan dinsel spiritüel tedaviler ile ilgili ulusal ve uluslararası düzeyde birçok çalışmanın yapıldığı ve konunun ayrıntılı biçimde tartışıldığı bilinmektedir. Ancak mevcut çalışmaların doğrudan uygulayıcılara yeterince yer vermedikleri görülmektedir. Saha araştırmaları genellikle yararlanıcıların psikolojisi üzerine odaklanmakta, dinsel-spiritüel tedavilere yönelik algılar ve anlamlandırmalar uygulamada yetersiz kalmaktadır. Dinsel-spiritüel tedavilerinin kontrol edilemez biçimde uygulanması ve kullanılması, toplumda yeni ve kayıt dışı bir ekonominin oluşmasına katkı sağlamaktadır. Dinsel-spiritüel tedavilerde şifacı unvanının kazanımı, şifacılık uygulamalarının kapsamı, şifacılık türleri, şifacılık uygulamalarına başvuru nedenleri, şifacıların şifacılığa ilişkin söylemleri, şifacılık uygulamalarında toplum etkisi veya şifacılığın topluma etkisi gibi çok sayıda belirsizlik bulunmaktadır. Bu araştırma, dinsel-spiritüel tedaviler hususunda uzmanlık iddialarıyla kitlelere tedavi sunan şifacıların kendi konumlarını ve pratiklerini nasıl bir söylem üzerinde meşrulaştırdıklarını anlamayı amaçlamaktadır. Bu amaçla araştırma, fenemonolojik bir araştırma deseniyle Marmara Bölgesinde faaliyet gösteren 10 şifacıyla derinlemesine görüşme tekniği kullanılarak konuyu araştırmıştır. Bulgular şifacılık otoritesini güçlendirmeye ve meşrulaştırmaya yönelik olarak rüya temelli söylem (Evliyalar, Ermişler Görme), el alma söylemi, şifacılık ilminin Tanrısal bir lütuf olduğuna yönelik söylem, belirli bir eğitimle kazanılan şifacılık söylemi, toplumsal fayda amaçlı gerçekleştirilen şifacılık söylem gibi söylemler üretildiğini ve elit müşteri kitlesine sahipliği vurgulama, diğer şifacıları eleştirme veya diğer şifacılara tepkisel yaklaşım sergileme gibi davranışlara başvurulduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Şifacılık, dini/spritüel tedavi, sağlık sosyolojisi, söylem

Kaynakça

• Acıpayamlı, O. (1978). Acıpayam’da Halk Hekimliği. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Antropoloji Dergisi, (11), 11-16.
• Akgün, E. (2007). Şamanist Türk Halklarında Kurban Sungusu ve Kendisine Kurban Sunulan Varlıklar. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (2), 139-153.
• Arslan, M. (2010). Seküler Toplumlarda Kutsal Arayışları: Geç Modern Dönemde Büyü-Din İlişkisinin Sosyolojik Analizi. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1 (1), 195-210.
• Çam, O. ve Bilge, A. (2013). Türkiye’de Ruhsal Hastalığa / Hastaya Yönelik İnanç, Tutum ve Damgalama Süreci: Sistematik Derleme. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 4 (2), 91-101.
• Çelebi, İ. (2006). Muska. İslâm Ansiklopedisi, 31, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, ss. 267-269.
• Çıblak, N. (2004). Halk Kültüründe Nazar, Nazarlık İnancı ve Bunlara Bağlı Uygulamalar. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, (15), 103-125.
• Çiftçi, H. A. (2016). Çeşitli Kültürlerdeki Okült İnanç ve Uygulamaların Türk-İslam Kültürüne Yansıması Üzerine Bir İnceleme. İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 2 (2), 195-219.
• Demir, T. (2016). Postmodern Perspektiften Popüler Kültür ve Dindarlığın Yeni Formları. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7 (15), 117-133.
• Duvarcı, A. (2005). Türklerde Tabiat Üstü Varlıklar ve Bunlarla İlgili Kabuller, İnanmalar, Uygulamalar. Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, (32), 125-142.
• Erdoğan, İ.H. (2019). Metafizik Alemden Cinlerle İrtibatın İmkanı/ İmkansızlığı: Etimolojik ve Epistemolojik Bir Analiz. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 18 (72). 1953-1969. https://doi.org/10.17755/esosder.579008. (Erişim Tarihi: 27.01.2021)
• Ersoy, R. (2014). Modernizm-Postmodernizm Bağlamında Geleneksel Tıp Uygulamalarının Güncelliği Üzerine Bir Değerlendirme. Milli Folklor Dergisi, 26 (101), 182-192.
• Gökbel, A. (1996). Anadolu’da Yaşayan Halk İnanışlarından Çaput Bağlama ve Nazar. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (1), 173-186.
• Güleç, H., Yavuz, A., Topbaş, M., Ak, İ. ve Kaygusuz, E. (2006). Psikiyatri Hastalarında Tıp Dışı Çare Arama Davranışı: Türkiye'de ve Almanya'da Yaşayan Türkler Arasında Karşılaştırmalı Bir Ön Çalışma. Klinik Psikiyatri Dergisi, 9(1), 36-44.
• Hançerlioğlu, O. (2000). Dünya İnançları Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları.
• Kaplan, M. (2011). Halk Tıbbının Kökenleri: Teşhisten Tedaviye Din ve Büyü İlişkisi. Milli Folklor Dergisi, 23 (91), 150-156.
• Kaplan, M. (2015). Geleneksel Tedavi Pratikleri ve Uygulayıcıları “Kadın Şifacılar”. Millî Folklor Dergisi, 27 (108), 189-196.
• Karadaş, C. (2004). Büyü ve Din -İslami Nokta-i Nazardan Bir Değerlendirme-. Usul İslam Araştırmaları, 1 (1), 111-135.
• Karakaş, A. (2015). Osmaniye Halk Hekimliğinde Ocaklar ve Bunlara Bağlı Uygulamalar. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12 (31), 320-336.
• Karaküçük, S. (2010). “Korkunun Kadınları”: Cadılar ve Cadıcılık. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 13 (2), 41-64.
• Kılıç, C. (2008). Sistematik Felsefi Düşünce Öncesi Mitoloji, Büyü ve Dinler’de Varlık Düşüncesi. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13 (1), 37-50.
• Koç, M. (2005). Ruh Sağlığı ile Dini Başa Çıkma Metodu Olarak Dua ve İbadet Fenomeni Arasındaki İlişki Üzerine Psikolojik Bir Yaklaşım. EKEV Akademi Dergisi, 9 (24), 11-32.
• Malakçı, F. (2006). Dua Eğitimi ve Öğretimi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öger, A. (2017). Uygurlarda Muskacılık Geleneği ve Çağatayca Yazılmış Bir Muska Kitabı. Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 20 (1), 55-88.
• Öztürk, M., Uskun, E., Özdemir, R., Çınar, M., Alptekin, F. ve Doğan, M. (2005). Isparta İli'nde Halkın Geleneksel Tedavi Tercihi. Türkiye Klinikleri Tıp Etiği Dergisi, (13), 179-186.
• Sayılı, A. (1991). Mısırlılarda ve Mezopotamyalılarda Matematik, Astronomi ve Tıp. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Sipahi, A. (2006). Türk Halk İnançlarında Büyü ve Büyü ile İlgili Uygulamalar. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sümbüllü, Y.Z. ve Altınışık, M.E. (2015). Erzurum’da Yaşayan Ocak Kültürü I: İkra Kesmek ve Ayare Almak. Erzurum Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (1), 113-130.
• Sümer, N. (2016). Cahiliye Araplarında Falcılık. Milel ve Nihal: İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, 13 (1), 134-157.
• Şirin, T. (2009). Metafizik Varlıklardan Cinlere İnancın Psiko-Sosyal Boyutları. Genç Akademisyenler İlahiyat Araştırmaları, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 226, ss. 653-668.
• Tanyu, H. (1967). Ankara ve Çevresinde Adak ve Adak Yerleri. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Tek, R. (2019). Sağaltma Ocaklarının Tipolojisi Üzerine Bir Deneme: Kayseri Örneği. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7 (20), 154-177.
• Tekin, B. (2015). Ortaçağ İspanya’sında Büyü, Büyücülük ve “La Celestina” Adlı Esere Yansıması. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 55 (1), 305-324.
• Tuna, S. (2014). Muğla'da Nazar, Büyü, Fal Üzerine Su Kültürüyle İlgili İnanç ve Pratikler. N. Demir ve F. Yıldırım (Editörler), Prof. Dr. Mehmet Özmen Armağanı İçinde (s. 309-320). Adana: Çukurova Üniversitesi Yayınları.
• Tümer, G. (1987). Çeşitli Yönleriyle Din. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 28 (1), 213-267.
• Varol, M. (2018). Kanser Hastalarının Alternatif Bir Tedavi Yöntemi Olarak Dua Tercihi. Türkiye Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 3 (1), 43-53.
• Westermarck, E. (1962). İslam Medeniyetinde Puta Tapınma Devrinden Arta Kalan ve Kalıntı Halinde Yaşayagelen İtikatlar, Cin. (Çev: Ş. Coşkunlar). Ankara: Yeni Matbaa.
• Yalçınkaya, F. (2019). Halk Hekimliğinde Sağaltma Yöntem ve Teknikleri. Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 2 (2), 70-80.
• Yaşan, A. ve Gürgen, F. (2004). Psikiyatri ve Fizik Tedavi Polikliniklerine Başvuran Hastaların Geleneksel Yardım Arama Davranışının Karşılaştırılması. Dicle Tıp Dergisi, 31 (3), 20-28.
• Yeşilyurt, T. (2018). Kur’an’da Cin, Melek, Şeytan. Kastamonu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2 (1), 9-21.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• İnternet Erişim Adresleri http-3: https://www.researchgate.net/profile/Fuat_Man2/publication/267409148_POSTMODERN_DONEMDE_MODERN_BIR_PRATIK_OLARAK_SAGLIK/links/5c265df192851c22a34b61fe/POSTMODERN-DOeNEMDE-MODERN-BIR-PRATIK-OLARAK-SAGLIK.pdf (Erişim Tarihi: 06.02.2020)
• http-4: https://www.academia.edu/31666031/MEZOPOTAMYADA_TIP_VE_UYGULANI%C5%9EI (Erişim Tarihi: 22.02.2020)
• http-7: https://islamansiklopedisi.org.tr/arama/?q=medyum&p=m (Erişim Tarihi: 13.06.2020)