Okul Müdürlerinin Paternalist Liderlik Davranışları ile Yaratıcı Liderlik Özellikleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: 1, 84 - 103, 30.06.2021

İbrahim Taşdemir , Erkan Atalmış

Öz

Bu araştırmanın amacı okul müdürlerinin paternalist (babacan) liderlik davranışları ile yaratıcı liderlik düzeyleri arasındaki ilişkiyi öğretmenlerin görüşlerine göre incelemektir. Nicel bir çalışma olan araştırma, ilişkisel tarama modelinde desenlenmiştir. Araştırmanın evrenini 2020-2021 eğitim-öğretim yılı Kahramanmaraş ilinde MEB’e bağlı anaokulu, ilkokul, ortaokul ve liselerde görev yapmakta olan öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak “Okul Müdürlerinin Paternalist Liderlik Davranışları Ölçeği” ile “Okul Müdürlerinin Yaratıcı Liderlik Özellikleri Ölçeği” ve “Kişisel Bilgi Formu (araştırmacılar tarafından hazırlanan)” kullanılmıştır. Araştırmanın sonucu; okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışlarıyla, yaratıcı liderlik özellikleri arasında istatistiksel olarak anlamlı, pozitif yönlü ve düşük düzeyde bir ilişki olduğu görülmüştür. Ayrıca çalışmada okul müdürlerinin paternalist liderlik düzeyleri ve yaratıcılık liderlik özelliklerinin cinsiyet, medeni durum, yaş, eğitim durumu ve çalıştığı kurum gibi demografik değişkenlere göre farklılık gösterip göstermediği incelenmiştir. Elde edilen bulgular doğrultusunda okul müdürlerinin paternalist liderlik davranış puanları cinsiyet, medeni durum ve çalıştığı kurum değişkenlerine; okul müdürlerinin yaratıcı puanları ise sadece çalıştığı kurum değişkenine göre istatistiksel olarak farklılık gösterdiği bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Paternalist Liderlik, Yaratıcı Liderlik, Liderlik

Examination of the Relationship between Paternalistic Leadership Behaviors and Creative Leadership Traits

Öz

The purpose of this research to examine the relationship between school principals 'paternalistic (paternal) leadership behaviors and their creative leadership levels according to teachers' opinions. The universe of the research consists of teachers working in kindergarten, primary school, secondary school and high schools affiliated to the Ministry of National Education in the province of Kahramanmaraş for the 2020-2021 academic year. In this study, "Paternalist Leadership Behaviors Scale of School Principals", "Creative Leadership Traits Scale of School Principals" and "Personal Information Form (prepared by the researchers) were used as data collection tools. The results showed that there was a statistically significant, positive and low level relationship between the paternalist leadership behaviors of school principals and their creative leadership characteristics. In addition, it was examined whether the paternalist leadership levels and creativity leadership characteristics of school principals differ according to demographic variables such as gender, marital status, age, educational status and the sector they work for. The findings indicated that the paternalist leadership behaviors of school principals were statistically significantly different by gender, marital status, age, the sector they work while the creative leadership characteristics of school principals were statistically significantly different by only the sector they work for.

Anahtar Kelimeler

Paternalist Leadership, Creative Leadership, Leadership

Kaynakça

• Ada, D. B., (2012). "Yaratıcı Liderlik Ölçeğinin Geliştirilmesi ve Okul Öncesi Yönetici ve Öğretmenlerinin Yaratıcı Liderlik Özelliklerinin İncelenmesi", Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı Okul Öncesi Öğretmenliği Ana Bilim Dalı.
• Aktaş, T. (2019). Okul Müdürlerinin Paternalistik Liderlik Davranışları ile Politik Taktikleri Arasındaki İlişkiler (Master's thesis, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü). Aksoy, B. (2008). The relationship between paternalistic leadership, empowerment and turnover intention: An empirical study. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sos. Bil. Enst., İstanbul.
• Andreasen, A. (2013). Yaratıcı Beyin. (Çev. K. Güney), Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Arslan, Ö. (2016). Okul Yöneticilerinin Paternalist Liderlik Düzeyleri ile Öğretmenlerin Örgütsel Sinizm Algıları Arasındaki İlişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, Uşak.
• Aycan, Z. (2001) „Paternalizm: Yönetim ve Liderlik Anlayışına İlişkin Üç Görgül Çalışma, Yönetim Araştırmaları Dergisi 1(1): 11–32.
• Aycan, Z. ve Kanungo, R., N. (2000). “Toplumsal Kültürün Kurumsal Kültür ve İnsan Kaynakları Uygulamaları Üzerine Etkileri”, (Ed.: Zeynep Aycan), Akademisyenler ve Profesyoneller Bakış Açısıyla Türkiye’de Yönetim, Liderlik ve İnsan Kaynakları Uygulamaları, Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları: 25-53.
• Balay, R. (2010). Öğretim Elemanlarının Örgütsel Yaratıcılık Algıları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 43(1), 41-78.
• Balay, R., KAYA, A., & Melik, G. (2014). Ortaokul Öğretmenlerinin Örgütsel Yaratıcılık İle Yönetsel Etkililik Algıları Arasındaki İlişki. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(2), 439-466.
• Baltaş, A. (2018). Türk Kültüründe Yönetmek (12. Basım), Remzi Kitabevi.
• Batdal Karaduman, G. ve Çiftçi, C . (2018). Sınıf Öğretmenlerinin Yaratıcılığı Destekleyici Davranışlarının İncelenmesi . Sakarya University Journal of Education , 8 (3) , 242-262 . DOI: 10.19126/suje.406650
• Börekçi, D., Y. (2009). “Paternalist Leadership Style’s Evolution in E-Culture”, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 38/2: 103-109.
• Büyüköztürk, Şener; Kılıç Çakmak, Ebru; Akgün Özcan, Erkan; Karadeniz, Şirin ve Demirel, Funda (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (17. Baskı). Pegem Yayınları, Ankara
• Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pagem Akademi.
• Cerit, Y. (2012). Okulun Bürokratik Yapısı İle Sınıf Öğretmenlerinin Profesyonel Davranışları Arasındaki İlişki. Kuram ve Uygulamada Egitim Yönetimi Dergisi, 18(4), 497-521.
• Cerit, T., Özdemir, T., & Akgün, N. (2011). Sınıf Öğretmenlerinin Okul Müdürlerinin Paternalist Liderlik Davranışları Sergilemelerini İstemeye Yönelik Görüşlerinin Bazı Demografik Değişkenler Açısından İncelenmesi. AİBÜ. Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 87-99.
• Cesur, D. K. (2015). Paternalist Liderlik ve Örgüt Kültürü İlişkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Cesur, D. K., Erkilet, A. Ve Taylan, H. H. (2015). Paternalist Liderlik Ve Örgüt Kültürü İlişkisi: Sakarya Üniversitesi Örneği. Akademik İncelemeler Dergisi, 14(1), 87-116. CEVİZCİ, A. (2000). Paradigma felsefe sözlüğü, (4.basım). İstanbul: Paradigma Yayınları
• Chao, Y. T. (1995). Culture and work organization: The Chinese case. Effective organizations and social values, 28-35.
• Cheng, B., S.; Chou L., F.; Wu T., Y.; Huang, M., P. Ve Farh J., L. (2004). “Paternalist Leadership and Subordinate Responses: Establishing a Leader Model in Chinese Organizations”, Asian Journal of Social Psychology, 7: 89-117.
• Creswell, John W. (2014). Research Design Qualitatitive, Quantitative, and Mixed Methods Approaches. Sage Publications, London
• Çeliköz, Mine Ve Erişen, Yavuz (2017). EPÖ Alanında Görev Yapan Eğitim Bilimcilerin Yapılandırmacılıkla İlgili Görüşleri: Bir Karma Yöntem Araştırması. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, Cilt. 6, Sayı: 2, ss. 286-304. Çetingöz, D. (2002). Okulöncesi Eğitimi Öğretmenliği Öğrencilerinin Yaratıcı Düşünme Becerilerinin Gelişiminin İncelenmesi, Doktora Tezi, DEÜ Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Çiftçi, Y. (2002). İlköğretim okulu yöneticilerinin yaratıcılık düzeyleri ile liderlik tarzları arasındaki ilişki.
• Dağlı, A., & Ağalday, B. (2018). OKUL MÜDÜRLERİNİN PATERNALİST LİDERLİK DAVRANIŞLARININ İNCELENMESİ. Electronic Journal of Social Sciences, 17(66).
• Dorfman, P. W., & Howell, J. P. (1988). Dimensions of national culture and effective leadership patterns: Hofstede revisited. Advances in international comparative management, 3(1), 127-150.
• Dursun, İ. E. (2020). Okul Müdürlerinin Paternalist Liderlik Davranışlarının Okul Kültürüne Etkisi. Sosyal, Beşeri Ve İdari Bilimler Dergisi. https://doi.org/10.26677/TR1010.2020.361
• Emir, S., Erdoğan, T., & Kuyumcu, A. (2007). The relationship between creative thinking levels and socio-cultural characteristics of Turkish language teaching students. HAYEF: Journal of Education, 4(1), 73-87.
• Gerçek, M. (2018). Yöneticilerin Babacan (Paternalist) Liderlik Davranışlarının Psikolojik Sözleşme Bağlamındaki Beklentileri Üzerindeki Etkilerine Yönelik Bir Çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 13(2), 101-118.
• Goodell, E. W. (1985). Recycling of murein by Escherichia coli. Journal of bacteriology, 163(1), 305-310.
• Gümüşeli, A.İ. (2001). ÇağdaşOkul Müdürünün Liderlik Alanları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 28, 531-548.
• Gündüz, H. B., Doğan, A., & Abd, D. (2009). Okul yöneticilerinin liderlik stilleri ve yaraticilik düzeyleri. In First International Congress of Educational Research. Çanakkale.
• Hofstede, G. (2006). What did GLOBE really measure? Researchers’ minds versus respondents’ minds. Journal of international business studies, 37(6), 882-896.
• Jackman, M. R. (1994). The velvet glove: Paternalism and conflict in gender, class,and race relations. California: University of California Press.
• Karagöz, Y. (2010). Nonparametrik tekniklerin güç ve etkinlikleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(33), 18-40.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi (17. Baskı). Ankara: Nobel yayın dağıtım, 81-83.
• Kaygısızel, E. (2015). The Relationship between Paternalistic Leadership Leader-Member Exchange (LMX) and Job Stress: An Exploratory Research on Workers from Private and Public Sectors in Turkey [Master’s Thesis]. Yeditepe University, Graduate Institute of Social Sciences.
• Kim, U. M. (1994). Significance of paternalism and communalism in the occupational welfare system of Korean firms: A national survey. Cross Cultural ResearchAnd Methodology Serıes-Sage-, 18(1), 251-266
• Lovelace, J. B., & Hunter, S. T. (2013). Charismatic, Ideological and Pragmatic Leaders Influence On Subordinate Creative Performance Across The Creative Process. Creativity Research Journal, 25(1), ss 59-74.
• Mangır, M. O. Ve Çağatay, N. A. (1991). Alt ve üst sosyo-ekonomik düzeydeki dokuz yaş çocuk¬larının etkileyen bazı faktörlerin incelenmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 79(15), 10-19.
• Marşap, A. (1999). Yaratıcı liderlik. Ankara: Öncü Kitap
• Marşap, A. (2009). Yaratıcı liderlik: 21. Yüzyılda Yaratıcı Liderişim ve Yönetişim. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Mete, Y.A. & Serin, H. (2015). Okul yöneticilerinin babacan liderlik davranışı ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık ve örgütsel sinizm davranışları arasındaki ilişki. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi,12(24), 147-159.
• Nartgün, Ş., & Kaya, A. (2016). Özel Okul Velilerinin Beklentileri Doğrultusunda Okul İmajı Oluşturma.
• Newton, L. & Baverton, S. (2012). Pre-service teachers’ conceptions of creativity in elemantary school English. Thinking Skills and Creativity, 7 , 165-176.
• Northouse, P. G., (2016). Leadership Theory and Practice, Sage Publications, London, 494s.
• Öncü, T., (2003). Torrance Yaratıcı Düşünme Testleri-Şekil Testi Aracılığıyla 12-14 Yaşları Arasındaki Çocukların Yaratıcılık Düzeylerinin Yaş ve Cinsiyete Göre Karşılaştırılması. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 43 (1), 221-237. Özdemir, S. (2000). Eğitimde örgütsel yenileşme. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Öztürk, M. (2014). Okul Öncesi Yöneticilerinin Yaratıcı Liderlik Özellikleri ile Okul İklimi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Master's Thesis, İstanbul Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimler Enstitüsü, İlköğretim Anabilim Dalı.
• Özüsağlam, Erdal; Atalay, Ali ve Toprak, Salih (2009). WEB Tabanlı Anket Hazırlama Sistemi. XI. Akademik Bilişim Konferansı, (11-13 Şubat), Harran Üniversitesi, Şanlıurfa.
• Padavic, I., & Earnest, W. R. (1994). Paternalism as a component of managerial strategy. The Social Science Journal, 31(4), 389-405.
• Paker, C. 2000. Örgütlerde güç ve otorite. Z. Aycan (Der.), Türkiye’de yönetim, liderlik ve insan kaynakları uygulamaları: 337-341. Ankara: Türk Psikologlar Derneği.
• Saylık, A. (2012). Ortaöğretim Okullarında İnformel İlişkiler İle Okul Müdürlerinin Liderlik Stilleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Saylık, A. (2017). Okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışları ile Hofstede’nin kültür boyutları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Saylık, A., & Aydın, İ. (2020). Okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışları ölçeğinin geliştirilmesi; geçerlik ve güvenirlik çalışması.
• Schumacker, R. E., & Lomax, R. G. (2004). A beginner's guide to structural equation modeling. psychology press.
• Silin, Robert. H. (1976), Leadership and values: The organization of large-scale Taiwanese enterprises (No. 62). Harvard Univ Asia Center.
• Soylu, S. (2010). “Creating a Family or Loyalty-Based Framework: The Effects of Paternalist Leadership on Workplace Bullying”, Journal of Business Ethics, Published Online: 14.09.2010.
• Suber, P. (1999). Paternalism. In C. B. Gray (Ed.), Philosophy of law: An encyclopedia (pp. 632-635). New York, NY: Garland Publication.
• Şahin, A., Taşpınar, Y., Eryeşil, K., & Örselli, E. (2016). Kamu Yönetiminde Liderlik: Yönetici ve Çalışanların Liderlik Algısı. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 18(2), 73-96.
• Şenol, B. (2013). İlköğretim okulu müdürlerinin yaratıcılık davranışları ve mizah anlayışları (Doctoral dissertation, DEÜ Eğitim Bilimleri Enstitüsü).
• Tabachnıck, B. G., Fıdell, L. S., & Ullman, J. B. (2007). Using multivariate statistics (Vol. 5). Boston, MA: Pearson.
• Taşlıyan, M., Çiçeklioğlu, H., & Bıyıkbeyi, T. (2017). Paternalist Liderlik ve Örgütsel İletişim Arasındaki İlişki: Doğu Akdeniz Bölgesinde Bir Belediye Örneği, Assam Uluslararası Hakemli Dergi, 4(8), 70-87.
• UÇAR, R. (2015). İlkokul Öğretmenlerinin Dağıtımcı Liderlik Davranışları İle Öğretmenlerin Motivasyon Ve Yaratıcılık Düzeyleri Arasındaki İlişki, Doktora tezi. Dicle Üniversitesi, Diyarbakır.
• UÇAR, R., & Sağlam, E. (2019). Okul Müdürlerinin Yaratıcı Liderlik Özellikleri: Bir Ölçek Geliştirme Çalışması. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 417-435.
• Uslu, Y. D. (2011). Örgütlerde Yönetsel Etkinliğe Ulaşmada Yeni Bir Yaklaşım: Yaratıcı Liderlik. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 11(22), 419-444
• Yaman, T. (2011). Yöneticilerin paternalist lider davranışlarının çalışanların örgütsel özdeşleşmelerine, iş performanslarına ve işten ayrılma niyetlerine etkisi: özel sektörde uygulama. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kara Harp Okulu. Savunma Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Yanık, O. (2007). Yaratıcılık. İstanbul: Reklam Yaratıcıları Derneği
• Wren, Danıel. A. (2005), The history of management thought. John Wiley & Sons.