İlkokullarda Yaşanan Akran Zorbalığının Sınıf Öğretmenlerinin Görüşleri Doğrultusunda İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 2, 128 - 143, 30.12.2022

Süleyman Erkam Sulak , Zeynep Altuntaş

https://doi.org/10.53629/sakaefd.1058580

Öz

Okul, öğrencilerin güvenli bir ortamda eğitim-öğretim gördüğü yerdir. Bu güvenli ortam, öğrenciler tarafından sergilenen bazı istenmeyen davranışlar nedeniyle bozulabilmektedir. Bir ya da daha fazla öğrencinin aynı yaş grubundaki bir başka öğrenciye sürekli olarak olumsuz eylemlerde bulunması olarak tanımlanan akran zorbalığı, okullarda sık karşılaşılan olumsuz ve istenmeyen davranışlara örnektir. Akran zorbalığı, hem davranışı yapan hem de davranışa maruz kalan öğrenci üzerinde olumsuz etkiye sahiptir. Okul ortamında akran zorbalığı gibi problemlerle karşılaşıldığında öğretmenlerin olaya nasıl müdahale ettikleri ve akran zorbalığı ile baş etme konusunda sunacağı öneriler, hem öğrencinin sağlığı hem de öğretim ortamının iyileştirilmesi açısından önemlidir. Bu araştırmada ilkokullardaki akran zorbalığının sınıf öğretmenlerinin görüşleri doğrultusunda incelenmesi amaçlanmaktadır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması kullanılmıştır. Çalışma grubunu amaçlı örnekleme türlerinden kolay ulaşılabilir durum örneklemesi yolu ile Milli Eğitim Bakanlığına bağlı ilkokullarda görev yapmakta olan 69 sınıf öğretmeni oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak uzman görüşleri doğrultusunda araştırmacılar tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Elde edilen veriler, içerik analizi tekniği kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırmanın sonucunda öğretmenler sınıflarında en çok sözel ve fiziksel zorbalıklarla karşılaştıklarını belirtmişlerdir. Öğretmenlerin akran zorbalığıyla karşılaştıklarında en fazla; öğrencilerle özel görüşme yapma, empati kurmalarını isteme, öğrenciyi ve aileyi uyarma şeklinde müdahalelerde bulundukları sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İlkokul, istenmeyen davranışlar, akran zorbalığı, öğretmen görüşleri

An Investigation of Peer Bullying in Primary Schools Based on the Views of Primary School Teachers

Öz

School is a place where students study in a safe environment. This safe environment can be disrupted by some undesirable behaviors exhibited by students. Peer bullying, which is defined as one or more students' continuous negative actions against another student in the same age group, is an example of negative and undesirable behaviors frequently encountered in schools. Peer bullying has a negative effect on both the person who does the behavior and the student who is exposed to the behavior. How teachers intervene when problems such as peer bullying are encountered in the school environment and the suggestions they will offer about dealing with peer bullying are important in terms of both the health of the student and the improvement of the teaching environment. In this study, it is aimed to examine peer bullying in primary schools in line with the opinions of primary school teachers. Case study, one of the qualitative research methods, was used in the research. The study group consists of 69 classroom teachers working in primary schools affiliated to the Ministry of National Education, by means of easily accessible situation sampling, which is one of the purposeful sampling types. As a data collection tool, a semi-structured interview form developed by the researchers in line with expert opinions was used. The obtained data were analyzed using the content analysis technique. As a result of the research, the teachers stated that they encountered verbal and physical bullying the most in their classrooms. When teachers encounter peer bullying; It was concluded that they intervened in the form of private interviews with the students, asking them to empathize, warning the student and the family.

Anahtar Kelimeler

Primary School, Unwanted Behaviors, Peer Bullying, Teachers

Kaynakça

• Açıkgöz, T. (2017). Ortaokul Öğrencilerinde Akran Zorbalığı ile Okula Karşı Tutum (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Alper, S. (2008). İlköğretimde zorbalık (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Altunay, E., Oral, G. ve Yalçınkaya, M. (2014). Eğitim kurumlarında mobbing uygulamalarına ilişkin nitel bir araştırma. Sakarya University Journal of Education, 4(1), 62-80.
• Atış Akyol, N., Yıldız, C. ve Akman, B. (2018). Öğretmenlerin akranzorbalığına ilişkin görüşleri ve zorbalıkla baş etme stratejileri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(2), 439-459.
• Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 231-274.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388.
• Bayraktar, F. (2006). İlköğretimde zorbalık ve kurban olma: ergenlik öncesi çocuklarda zorbaların, kurbanların, zorba/kurbanların ve katılmayan grubun karşılaştırılması. Türk Psikoloji Bülteni, 12(38), 43-46.
• Creswell, J. W. (2019). Nitel Araştırmacılr İçin 30 Temel Beceri (2. Baskı). (H. Özcan, Çev.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Çankaya, İ. (2011). İlköğretimde akran zorbalığı. Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(1), 81-92.
• Çarkıt, E. ve Bacanlı, F. (2020). Okullarda akran zorbalığı: Öğretmen görüşlerine göre nitel bir çalışma. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(24), 2547-2583.
• Çınkır, Ş. ve Kepenekci, Y. K. (2003). Öğrenciler arası zorbalık. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, (34), 236-253.
• Demir, K. ve Küçük, S. (2020). Akran zorbalığı önleme ve müdahale programlarında güncel yaklaşımlar ve hemşirelik rolleri. Türkiye Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 3(2), 87-102.
• Genç, G. (2007). Genel Liselerde Akran Zorbalığı ve Yönetimi (Doktora tezi). İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Gökkaya, F. ve Tekinsav Sütcü, S. (2018). İlköğretim öğrencilerinde zorbalık eğilimini azaltmaya yönelik bilişsel davranışçı bir müdahale programının geliştirilmesi ve etkililiğinin değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 43(193), 91-108. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2018.6731
• Gökkaya F. ve Tekinsav Sütcü, S. (2020). Akran zorbalığının ortaokul öğrencileri arasındaki yaygınlığının incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(1), 40-54.
• Gökler, R. (2007). İlköğretim Öğrencilerinde Akran Zorbalığının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Gültekin Akduman, G. (2010). 7-14 yaş grubu çocuklarda akran istismarı ve kendi çözüm önerileri. Kuramsal Eğitimbilim, 3(2), 13-26.
• Günay, Ş. ve Can, G. (2018). Zorbalıkla baş etmeye yönelik bir akran destek programının etkililiği. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 8(51), 266-294.
• İnan, Z. (2005). Okullarda çocuklar arası zorbalık. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, (22), 161-170.
• Haskaya, S. (2016). Ortaokul öğrencilerinde akran zorbalığı ile okula yabancılaşma arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Kapcı, E. G. (2004). İlköğretim öğrencilerinin zorbalığa maruz kalma türünün ve sıklığının depresyon, kaygı ve benlik saygısıyla ilişkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37(1), 1-13.
• Karakuş Şahbaz, Y. (2019). Ortaokul öğrencilerinde akran zorbalığı: Adana ili Yüreğir ilçesi pilot çalışma (Yüksek lisans tezi). Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Keskin, T. (2010). İlköğretim okullarındaki öğrencilerin akran zorbalığının benlik saygısıyla ilişkisi (Yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kocaşahan, N. (2012). Lise ve üniversite öğrencilerinde akran zorbalığı ve sanal zorbalık (Yüksek lisans tezi). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Koçak, A. ve Arun, Ö. (2006). İçerik analizi çalışmalarında örneklem sorunu. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 4(3), 21-28.
• Levent, A. F. ve Aksoy, G. (2019). Okullarda yaşanan akran zorbalığının nedenlerine ve müdahale yöntemlerine ilişkin okul yöneticileri ve öğretmen görüşleri. VII. Uluslararası Eğitim ve Sosyal Bilimlerde Akademik Çalışmalar Sempozyumu, Ankara.
• Mercan, H. ve Sarı, H. Y. (2018). Lise öğrencilerinde akran zorbalığı ve sosyodemografik değişkenlerle ilişkisi. FNJN Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 26(1), 21-29.
• Meydan, B. (2013). Çözüm odaklı kısa süreli psikolojik danışma: okullardaki etkililiği üzerine bir inceleme. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(39), 120-129.
• Muscari M. E. (2002). Sticks and stones: The NP’s role with bullies and victims. Çocuk Sağlığı Dergisi, 16(1), 22-28. Olweus, D. (1991). Bully / victim problems among school children: Some basic facts and effects of a school based intervention Program. In D. Pepler & K. Rubin (Eds.) The development and treatment of childhood aggression, (pp.411–438). Hillsdale, N.J.: Erlbaum.
• Öksüz, Y., Çevik, C. ve Kartal A. (2012). lköğretim 4. ve 5. Sınıf öğrencileri arasındaki zorbalık olaylarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi (Rize ili örneği). Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(3), 1911-1934.
• Özbilen, M.F., Canbulat, T. ve Soylu, Y. (2017). Okul zorbalığı ve sınıf içi istenmeyen davranışlara ilişkin öğretmen tutumlarının değerlendirilmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 1-15.
• Özkan, Y. ve Çifci, E.G. (2010). Düşük sosyo-ekonomik düzeydeki ilköğretim okullarında akran zorbalığı. İlköğretim Online, 9(2), 576-586.
• Öztürk Çopur, E. (2019). Çözüm odaklı kısa süreli yaklaşımın akran zorbalığı ile baş etme becerileri üzerine etkisinin belirlenmesi (Doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Pişkin, M. (2010). Ankara’daki ilköğretim öğrencileri arasında akran zorbalığının incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 35(156), 176-189.
• Satan, A. (2011). Okulda zorbalığın aktörleri. Turan Stratejik Araştırmaları Merkezi Dergisi, 3(10), 55-66.
• Saygılı, G., Gürşimşek I. (2008). Sınıfta istenmeyen davranışlara ilişkin öğrenci görüşleri. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (23), 152-159.
• Selçuk, Z., Palancı, M., Kandemir, M. ve Dündar, H. (2014). Eğitim ve bilim dergisinde yayınlanan araştırmaların eğilimleri: İçerik analizi. Eğitim ve Bilim, 39(173), 430-453.
• Sezgin, Y.E. (2018). Okulöncesi öğretmenlerin akran zorbalığına ilişkin algı ve görüşleri: Zorbalık davranışları tespitleri, zorbalık davranışları karşısında uyguladıkları stratejiler ve aldıkları önlemler. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (33), 85-104.
• Simmons, R. (2002). Odd girl out: The hidden culture of aggression in girls. Melbourne, Schwartz Publishing.
• Subaşı, M ve Okumuş, K. (2017). Bir araştırma yöntemi olarak durum çalışması. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2), 419-426.
• Suckling, A. & Temple, C. (2002). Bullying – A Whole School Approach, London: Kingsley Publishers Ltd.
• Tatlılıoğlu, K. (2016). Okullarda şiddet ve zorbalık: risk faktörleri, koruma, önleme ve müdahale hizmetleri: Konya örneği. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(12), 209-231.
• Uysal, H. ve Dinçer, Ç. (2012). Okul öncesi dönemde akran zorbalığı. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 5(4), 468-483.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (11. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.