İRAN’DA RESMÎ DİNÎ YORUMUN ELEŞTİRİSİ: MUHAMMED MÜÇTEHİD ŞEBİSTERÎ ÖRNEĞİ

Yıl 2012, Cilt: 14 Sayı: 25, 25 - 41, 15.06.2012

Muammer İskenderoğlu

Öz

Dini metinler tarihi süreç içerisinde farklı şekillerde anlaşılmış ve yorumlanmıştır. Bu durum İslam'ın kutsal metinleri için de geçerlidir. Farklı yorumlar neticesinde farklı İslam gelenekleri ortaya çıkmıştır. Bu yorumlardan biri resmî ve en doğru yorum olarak kabul edilmedikçe sorun yoktur. Günümüzde İslam'ın Şiî geleneğinin temsilcisi olarak ortaya çıkan İran'da Şiî geleneğin bir yorumu veya bir söylemi siyasî iktidar tarafından benimsenmekte, iktidar gücü kullanarak bu yorum tek doğru yorum olarak sunmaya çalışmaktadırlar. Şebisterî bu yorumu eleştirmektedir.Ona göre bu yorumun İslam'ın ebedî olarak geçerli hukukî, siyasî ve ekonomik bir düzeni olduğu ve İslam devletinin amacının bu ebedî kuralları uygulamak olduğu iddiası tutarsızdır ve buhrana neden olmaktadır. Şebisterî'ye göre bu yorum İran devriminin ideallerine ve modern dünyanın değerlerine da aykırıdır, ilmî olarak da kabul edilemezdir. Ona göre dinin modern değerlerle uyumlu aklî yorumu İran ve diğer İslam ülkeleri için tek çözümdür.

Anahtar Kelimeler

İran, İslam, Din, Dinî Yorum, Şebisterî

Criticism of Official Reading of Religion in Iran: The Case of Muhammad Mujtahid Shabestari

Öz

Religious texts can be interpreted in different ways and this may lead to different
understandings of any religion. This is also the case in Islam. Through history Islam has been
interpreted in different ways and this has produced different religious traditions within the
religion. Moreover, different readings have emerged within each tradition. This is not a problem
as long as one of the readings has not emerged as an official and the only true reading of that
religion. In today’s Iran one of the readings of the Shia Islam became an official reading of
Islam. Shabestari criticizes this reading of religion and claims that this kind of reading causes
great crisis, for it claims that Islam has an eternally valid legal, political and economic system
and that it is a duty for the Islamic government to apply these eternally valid Islamic rules. For
Shabestari, this reading of religion is against the ideals of Islamic Revolution and the values of
the modern world. This reading, from a scholarly point of view, is untenable. He claims that a
rational reading of religion which is compatible with the values of modern world is the only
solution for Iran as well as other nations of the Islamic world.

Anahtar Kelimeler

Iran, Islam, Religion, Religious Interpretation, Shabestari

Kaynakça

• Abrahamian, Ervand, Humeynizm, İslam Cumuriyeti Üzerine Denemeler, İstanbul: Metis Yay., 2002.
• Ghamari-Tabrizi, Behrooz, Islam and dissent in postrevolutionary Iran: Abdolkarim Soroush, religious politics and democratic reform, London: I. B. Tauris, 2008.
• İskenderoğlu, Muammer, “İran’da Siyasî Düzen Eleştirisi: Muhammed Müçtehid Şebisterî Örneği”, Ortadoğu Yıllığı, c. 6, 2010.
• Jahanbakhsh, Forough, Islam, Democracy and Religious Modernism in Iran (1953–2000), Leiden: Brill, 2001.
• Khosrokhavar, Farhad, “Neo-conservative intellectuals in Iran”, Middle East Critique, c. 10: 19, 2001.
• Mayer, A. E., Isam and Human Rights, Tradition and Politics, London: Pinter Publishers, 1995.
• Mir-Hosseini, Ziba ve Richard Tapper, Islam and Democracy in Iran, Eshkevari and the Quest for Reform, London: I. B. Tauris, 2006.
• Misbah Yazdî, Nazariyye-i Siyasî-yi İslam, Kum: Müessese-i Amȗzeş ve Pejȗheş İmam Humeynî, 1382 [2005].
• Sadri, Mahmoud, “Sacred Defense of Secularism: The Political Theologies of Soroush, Shabestari, and Kadivar”, International Journal of Politics, Culture and Society, c. 15: 2, 2001.
• Sadri, Mahmoud ve Ahmed Sadri, eds., Reason, Freedom and Democracy in Iran: Essential Writings of Abdolkarim Soroush, Oxford: Oxford University Press, 2000.
• Siavoshi, Sussan, “Ayatullah Misbah Yazdi: Politics, Knowledge, and the Good Life”, The Muslim World, c. 100, 2010.
• Suruş, Abdülkerim, Maksimum ve Minimum Din, Ankara: Fecr Yayınevi, 2002.
• ―――, Modern Durum ve Dini Bilginin Evrimi, İstanbul, 1995.
• Şebisterî, Nakd ber Kırâat-i Resmî ez Dîn, Tahran: Tarh-e Nov, 2006.
• ―――, Hermenutik, Kitâb ve Sunnet, Tahran: Tarh-e Nov, 2006.
• ―――, ‘Sengsârî İnsân be Nâm-i Hudâ’, Ma‘nagirâ, 24. 4. 1389. http://www. drshabestari. blogfa.com/post-87.aspx (02.09.2010)
• Tahranî, Âyetullah Muhammed Sâdıkî, Nakdî ber Dîn-i Pejûheşî Felsefe-i Mu‘âsır, Nakdî Kur’ânî ber Dâniş-i Hermenutik ve Pluralism Dînî ve Kabz ve Basd Teorîk Şerî‘at, Tahran: İntişârât Umîd Ferdâ, 1386/2007.
• Vahdat, Farzin, “Post-revolutionary Discourses of Mohammad Mojtahed Shabestari and Mohsen Kadivar: Reconciling the Terms of Mediated Subjectivity”, Middle East Critique, c. 9: 16 ve 9: 17, 2000.