İBN RÜŞD FELSEFESİNİN LATİN DÜNYASINDA TANINMASI VE LATİN İBN RÜŞDÇÜLÜĞÜ

Yıl 2012, Cilt: 14 Sayı: 25, 93 - 114, 15.06.2012

Şeniz Yıldırımer

Öz

Endülüs geleneğinden gelen ve İslam alimlerinin büyüklerinden olan İbn Rüşd (ö. 1198), Doğuİslam dünyasından daha çok Batı dünyasında adından söz ettiren ve asırlarca etkisi süren biralim olmuştur. Batı dünyasında Aristo'nun 'Büyük Yorumcu'su olarak tanınan ve 'Averroes' adıylabilinen İbn Rüşd'ün felsefesinin Avrupa'da tanınması ve yayılması, burada gelişen Rönesans hareketineöncülük etmiştir. Ölümünden çok kısa bir süre sonra ortaya çıkan 'Latin İbnRüşdçülüğü' akımı ile bu etki modern dönemlere kadar uzanmış olup, bu döneme ait filozof vedüşünürlerdeki izlerini gözlemek mümkündür. Bu çalışmada Batı dünyası için çok önemli olanİbn Rüşd ve felsefesinin Latin dünyasına girişi ve Latin İbn Rüşdçülüğünün ortaya çıkması elealınacaktır.

Anahtar Kelimeler

İbn Rüşd, Averroes, Büyük Yorumcu, Latin İbn Rüşdçülüğü

The Recognition of Averroism in the Latin World and The Latin Averroism

Öz

Ibn Rushd, who became one of the most distinguished scholars of the Andalus traditions among
the Islamic faith, had considerable fame in the West rather than the East and his influence
notably continued for centuries. The emergence period and the spread of Ibn Rushed’s
philosophy, known as ‘Averroes’ and “the Great Interpreter” of Aristotles in the European
intellectual traditions had a great initiative impact on the Renaissance movement. The influence
of ‘Latin Averroism’ emerging after a short time following his death spanned through the
modernist period, therefore it became possible to observe his impact on the successive
philosophers and thinkers of this time. In this study, the emergence of Latin Averroism and the
recognition of Ibn Rushd and his philosophy in the Latin intellectual traditions, which is the
standpoint in the Western world, will be examined. 

Anahtar Kelimeler

Ibn Rushd, Averroes, Great Interpreter, Latin Averroism

Kaynakça

• Abdelalı Elamrani-Jamal, “XIII. Asırda Paris Üniversitesi’nde İslam Felsefesinin Ele Alınışı”, İslam Felsefesinin Avrupa’ya Girişi, haz. Charles E. Butterworth, B. Anree Kessel, çev. Ö. Mahir Alper, Ayşe Meral, İstanbul 2001.
• Alighieri, Dante, Commedia, Inferno, Canto IV, 144.
• Alper, Ömer Mahir, İslâm Felsefesinde Akıl-Vahiy, Felsefe-Din İlişkisi: Kindî, Fârâbî, İbn Sînâ Örneği, İstanbul 2000.
• Arkan, Atilla, İbn Rüşd Psikolojisi, İstanbul 2006. ―――, “Klasik Eser (De Anima) Okuyucusu ve Şârihi Olarak İbn Rüşd”, Sakarya İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 12, 2005, s. 1-23.
• Aster, Ernst von, Felsefe Tarihi Dersleri I: İlkçağ ve Ortaçağ Felsefesi, çev. Macit Gökberk, İstanbul 1943.
• Averroes, Decisive Treatise and Epistle Dedicatory, ed. Parviz Morewedge, çev. Charles Butterworth, Provo, Utah 2001.
• Bayrakdar, Mehmet, “Çağdaş Bir İbn Rüşdçülük: Alman İdealizmi”, AÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, Ankara 2000, C. XLI, s. 21-27.
• ―――, “Spinoza’nın ‘Natura Naturans’ ve ‘Natura Naturate’ Kavramlarının İslamî Kökenleri”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Ankara 1999, C. XL, s. 291-299;
• ―――, “İbn Rüşd’ün Pompanazzi’ye Etkileri”, İslam Düşüncesi Yazıları içinde, İstanbul 2004, s. 137-148.
• Birkan, İsmet, “İbn Rüşd Düşüncesinin Tarihteki Yeri ve Etkileri”, Felsefe Dünyası, Ankara, Mart 1994, Sayı: 11, s. 57-68.
• Burnett, Charles, “Arapça’dan Latinceye: Arapça Felsefe Geleneğinin Batı Avrupa’da Kabulü”, İslam Felsefesine Giriş, ed. Peter Adamson, R.C. Taylor, çev. Cüneyt Kaya, İstanbul 2007.
• Canatan, Kadir, “İbn Rüşd’ün Epistemolojik Projesi: “Dinî Bilgi” ve “Felsefî Bilgi”nin Uzlaştırılması”, Doğu-Batı İlişkisinin Entelektüel Boyutu İbn Rüşd’ü Yeniden Düşünmek, ed. Komisyon, Sivas 2009, C. 1, s. 60-73.
• Daiber, Hans, “XVII. Yüzyılda Oxford’da İslam Felsefesinin Ele Alınışı: Pocockların (Baba ve Oğul) İslam Felsefesinin Avrupa’da Kavranılmasına Katkısı”, İslam Felsefesinin Avrupa’ya Girişi, haz. Charles E. Butterworth, B. Anree Kessel, çev. Ö. Mahir Alper, Ayşe Meral, İstanbul 2001.
• Davidson, A. Herbert, Alfarabi, Avicenna and Averroes on Intellect: Their Cosmologies, Theories of Human Intellect, Newyork 1992.
• Dönmez, Süleyman, XIII. Yüzyıl Latin İbn Rüşdçülüğü Bağlamında Aklın ya da Akılların Birliği Problemi: Aklın Birlikten Çokluğa Yolculuğu, Adana 2009.
• ―――, “İbn Rüşd ve Thomas Aquinas Bağlamında Hıristiyanlığın Rasyonel Yorumuna İslam Felsefesinin Etkisi”, Erken Klasik Dönemden XVIII. Yüzyıl Sonuna Kadar Osmanlılar ve Avrupa Seyahat, Karşılaşma ve Etkileşim, ed. Seyfi Kenan, İstanbul 2010.
• Ebbesen, Sten, “Averroism”, Routledge Encyclopedia of Philosophy, ed. Edward Craig, London, Newyork 1988.
• El-Ehvâni, Ahmed Fuad, “İbn Rüşd”, çev. İlhan Kutluer, İslam Düşüncesi Tarihi, ed. M. M. Şerif, c. 2, İstanbul 1996.
• Fahri, Macit, İslam Felsefesi Tarihi, çev. Kasım Turhan, İstanbul 1992.
• Fakhry, Majid, Averroes (Ibn Rushd): His Life, Works and Influence, Oxford 2002.
• Gilson, Etienne, Ortaçağ Felsefesinin Ruhu, çev. Şamil Öçal, İstanbul 2003.
• Hankins, James, “Humanism, Scholasticism and Renaissance Philosophy”, The Cambridge Companion to Renaissance Philosophy, ed. James Hankins, Cambridge 2007.
• Hasse, Dag Nikolaus, “Arabic Philosophy and Averroism”, The Cambridge Companion to Renaissance Philosophy, ed. James Hankins, Cambridge 2007.
• ―――, “Latin Averroes Translations of the First Half of the Thirteenth Century, www.philosophie.uni-wuerzburg.de/fileadmin/06010000/_temp_/Palermo_ 30.06.09.pdf, (10.03.2012).
• İbn Rüşd, Faslu’l-makâl, Felsefe-Din İlişkisi, çev. Bekir Karlığa, İstanbul 1992. ―――, Faslu’l-makâl, Felsefe-Din İlişkileri, haz. Süleyman Uludağ, İstanbul 1985. ―――, Faslu’l-makâl, çev. Mahmut Kaya, İslam Filozoflarından Felsefe Metinleri içinde, İstanbul 2003.
• İskenderoğlu, Muammer, “Daçyalı Boethius ve Brabanlı Siger: İlk İbn Rüşdçüler ve ‘Aykırı’ Görüşleri”, Doğu-Batı İlişkisinin Entelektüel Boyutu İbn Rüşd’ü Yeniden Düşünmek, ed. Komisyon, Sivas 2009, s. 425-439.
• Ivry, Alfred L., “İbn Rüşd’ün De Anima Üzerine Üç Şerhi”, çev. Atilla Arkan, Sakarya İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 4, 2001, s. 39-56.
• Karlığa, H. Bekir, İslam Düşüncesi’nin Batı Düşüncesi’ne Etkileri, İstanbul 2004. ―――, “İbn Rüşd”, TDV İslam Ansiklopedisi, XX (İstanbul 1999).
• Korlaelçi, Murtaza, “İbn Rüşd’e Göre Din-Felsefe İlişkisi”, Felsefe Dünyası, 1994, Sayı: 11, s. 11-20.
• “Latin Averroism”, www.britannica.com, (15.03.2012); “Averroism”, www. newworldencyclopedia.org (15.03.2012).
• Leaman, Oliver, Averroes and His Philosophy, Surrey: Curzon Pres, 1998.
• Libera, Alain de, Ortaçağ Felsefesi, çev. Ayşe Meral, İstanbul 2005.
• Lohr, Charles H., “The Ancient Philosophical Legacy and Its Transmission to the Middle Ages”, A Companion to Philosophy in the Middle Ages, ed. Jorge J. E. Gracia, Timothy B. Noone, Oxford 2002, s. 15-22.
• Lorca, Andrés Martínez, “Ibn Rushd’s Influence on Scholastic and Renaissance Philosophy”, www.andresmlorca.com, (20.12.2010).
• MacClintock, Stuart, “Averroism”, The Encyclopedia of Philosophy, ed. Paul Edwards, V. 1, Newyork, London 1972.
• ―――, “Averroes”, The Encyclopedia of Philosophy, ed. Paul Edwards, V. 1, Newyork, London 1972.
• Noone, Timothy B., “Scholasticism”, A Companion to Philosophy in the Middle Ages, ed. Jorge J. E. Gracia, Timothy B. Noone, Oxford 2002, s. 55-64.
• Puig, Josep, “The Transmission and Reception of Arabic Philosophy in Christian Spain (Until 1200)”, The Introduction of Arabic Philosophy into Europe, ed. Charles E. Butterworth, B. Andree Kesel, Leiden, Newyork, Köln 1993, s. 720.
• Sarıoğlu, Hüseyin, “İbn Rüşd’ün Düşünce Sisteminde Hakîkat-Felsefe-Din İlişkileri”, Dîvân Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 10, 2001/1, s. 173-187.
• Sözen, Kemal, “Din-Felsefe İlişkisi Bağlamında Dinin Günümüz Türkiye’sinde Yorumlanması Sorunu, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2011/1, Sayı: 26, s. 17-31.
• Ülken, Hilmi Ziya, İslam Felsefesi, İstanbul-1993.
• Wippel, John F., “The Parisian Condemnations of 1270 and 1277”, A Companion to Philosophy in the Middle Ages, ed. Jorge J. E. Gracia, Timothy B. Noone, Oxford 2002, s. 65-73.