BATILILAŞMA SERENCAMINDA BİR OLANI KAVRAMAK: MUALLİM NÂCÎ’NİN TEVHÎD’İ

Yıl 2012, Cilt: 14 Sayı: 26, 75 - 90, 15.12.2012

Kenan Mermer

Öz

İslamî edebiyatın sacayağı Besmele-Hamdele-Salvele olarak özetlenebilir. Bir edebî tür olarak tevhîdde Allah'ın birliği meselesi, Cemal ve Celal yönleriyle beraber bazen şer'î merkezde bazende tasavvufî merkezde işlenmiş ve neredeyse bütün şairler yakın ve uzak anlamlarıyla beraber tevhîd çizgisinde takip edilebilecek eserler vücuda getirmişlerdir. Batılılaşma macerası hala devam eden bir süreç olmakla birlikte, bu çizgi boyunca tevhîd türü zamanla yerini daha karmaşık yapıdaki serzenişlere, daha farklı söyleyiş biçimlerine terk etmiştir. Bu noktada Tanzimat'tan Cumhuriyet'e uzanan siyasî ve sosyolojik grafikte Muallim Nacî'nin klasik çizgiyi devam ettiren tevhîdi başlı başına önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Allah, Tevhid, Metafizik, Tanzimat, Divan Edebiyatı

Comprehensing the one in the process of Westernization: Muallim Naci’s Tawhid

Öz

It could be told that the trivet of Islamic literature is Basmalah-Hamdalah-Salwalah. In Tawhid
as a literatural genre, the issue of the Unity of Allah was sometimes dealt with the features of
Camal and Calal on the base of Sharia and sometimes on the base of sufism, and almost all
poets created pieces which could be followed in the line of Tawhid. Although Westernization
adventure is an ongoing process, through this line, the Tawhid genre gave way to more complicated
reproaches and more different telling forms by time. At this point, Muallim Nâcî‟s Tawhid
sustaining classical line represents an important position in the political and sociolgical framework
of the period from Tanzimat to Republican era. 

Anahtar Kelimeler

Allah, Tawhid, Metaphysics, Tanzimat Era, Diwan Literature

Kaynakça

• Akün, Ömer Faruk, ‚Tanzîmât Edebiyâtı Sözü Ne Dereceye Kadar Doğrudur?‛, Kubbealtı Akademi Mecmuası, Nisan, 1977, Sayı: 2, s. 32.
• Beyatlı, Yahya Kemâl, Edebiyata Dâir, İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti, 2005.
• Bilgegil, Kaya, Abdülhak Hâmid’in Şiirlerinde Ledünnî Meselelerden Allah I, Allah ve O’nun vücudunu ifade eden isimler)-Mevzûun filoloji bakımından tedkiki, İstanbul: Osman Yalçın Matbaası, 1959.
• Çelik, Ahmet, Kur’ân’da ‘Tevhid’ Kavramının Semantik Alanları, Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 17, 2002, ss. 127-150.
• Çetinsaya, Gökhan, ‚Kalemiye’den Mülkiye’ye Tanzîmât Zihniyeti‛, Tanzîmât ve Meşrûtiyet’in Birikimi (Editörler: Tanıl Bora-Murat Gültekingil), İstanbul: İletişim Yayınları, 2006.
• Esed, Muhammed, Kuran Mesajı (Meal-Tefsir), Çev. C. Koytak-A. Ertürk, İstanbul: İşaret Yayınları, 2002.
• Fındıkoğlu, Ziyaeddin Fahri, ‚Tanzîmât’ta İçtimâî Hayat‛, Tanzîmât (Komisyon), C. II, İstanbul: MEB, 1999, ss. 619-659.
• Gadamer, Hans-Georg, Hakikat ve Yöntem, Çev. Hüsamettin Arslan-İsmail Yavuzcan, C. I, İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2008.
• Hayber, Abdülkadir- Özbay, H., Muallim Nâci’nin Şiirleri, Ankara: MEB Yayınları, 1997.
• İnalcık, Halil, ‚Tanzîmât Nedir?‛, Tanzîmât: Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu (Editörler: Mehmet Seyitdanlıoğlu-Halil İnalcık), Phoenix Yayınevi, Nisan, 2006, ss. 13-35.
• Kam, Ömer Ferit, Dîvân Şiirinin Dünyasına Giriş (Âsâr-ı Edebiye Tetkikâtı), Haz. Halil Çeltik, Ankara: MEB, 2003.
• Kaplan, Mehmet, Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar II, İstanbul: Dergâh Yayınları, 1987.
• Kemikli, Bilal, Türk İslâm Edebiyatı –Giriş-, Emin Yayınları, Bursa, 2010, MERMER, Kenan, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Değişen Paradigmada Metafizik Farklılık: Ab- dülhak Hâmid Tarhan, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi S. B. E. , Ankara, 2010, s. XII+343.
• Meriç, Cemil, Mağaradakiler, İstanbul: İletişim Yayınları, 2003.
• Muallim Nâcî, Sünbüle, Kostantiniyye: Matbaa-i Âmire, 1307. , Âteş-pâre, Kostantiniyye: Maârif Nezâreti, Temsîl-i Sânî, 1303. , Istılâhât-ı Edebiyye, Yay. Dr. A. Yalçın- A. Hayber, Ankara: Akabe Yayınları, 1985.
• Nâmık Kemâl, Tahrîb-i Harâbât, Matba‘a-i Ebu’z-Ziyâ, Konstantiniyye,1885. , Celâleddin Harzemşâh, Yay. Haz. Arş. Gör. Oğuz Sal, Ankara: Akçağ Yayınla- rı, 2005.
• Nihad, M. Çetin, -‚Allah: Hat‛, DİA, İstanbul, 1989, C. II, ss. 500-501.
• Ongunsu, A. H., ‚Tanzîmât ve Âmillerine Umumî Bakış‛, Tanzîmât (Komisyon), C. I, İstanbul: MEB, 1999, ss. 1-13.
• Ortaylı, İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul: Alkım Yayınevi, 2006.
• Pekolcay Necla-Eraydın Selçuk v.d., İslâmî Türk Edebiyatı’nda Şekil ve Nev‘îlere Giriş, İstanbul: Kitabevi, 5. Baskı, 2000.
• Rızâuddîn B. Fahru’d-dîn, Tevhîd, Sadeleştiren: Ömer Aydın, Kur’ân Mesajı İlmî Araş- tırmalar Dergisi, Sayı: 98, ss. 190-194.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Yay. Haz. Abdullah Uçman, İstanbul: YKY Yayınları, 2006.
• Tarakçı, Celâl, Muallim Nâcî Efendi Hayatı ve Eserlerinin Tedkîki, Samsun: Sönmez Ofset Matbaası, 1994.
• Topaloğlu, Bekir, ‚Allah‛, DİA, c. II, İstanbul, 1989, ss. 471-498
• Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’nin Siyâsî Hayatında Batılılaşma Hareketleri, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2004.
• Uçman, Abdullah, ‚Muallim Nâci‛ DİA, C. XXX, İstanbul, 2005, ss. 315-317.
• Uzun, Mustafa, ‚Allah: Edebiyat‛, DİA, İstanbul, 1989, C. II, ss.499-500.