Reading Meccan Pagans with Māturīdī’s Eyes

Yıl 2018, Cilt: 20 Sayı: 38, 201 - 222, 20.12.2018

Veysel Gengil

https://doi.org/10.17335/sakaifd.466226

Cited By: 2

Öz

The polytheists of Mecca have different social structures, faith and beliefs. The Qur'an has given the news about them mostly by way of narratives. So different behaviors and thoughts of the polytheists have been melted in a single pot. The verses were read and understood as atomic and literal when this stylistic feature didn’t draw enough attention. Consequently, it has made it difficult for us to conceive the basis of the thoughts and behaviors of these Mecca pagans. alMāturīdī (d. 333/944) had considered the style of the Qur'an and read it with a holistic eye. He also pointed out that the Meccans were in different structures and that their thought systems were different from each other. Although Māturīdī did not neglect the reports about them, by concentrating on the human nature he had done different readings apart from the tradition on the Meccans. He dealt with how the Meccans set up their rejection about the afterlife, the tawḥīd, and the prophets. This article tries to read the Mecca polytheists with Māturīdī’s eyes.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, al-Māturīdī, Te’vīlâtu’l-Qur’ân, Quranic Style, The polytheists of Mecca

MEKKE MÜŞRİKLERİNİ MÂTÜRÎDÎ’NİN GÖZÜYLE OKUMAK

Öz

Mekke müşrikleri farklı sosyal yapıya, inanç ve düşünce dünyasına sahiplerdir. Kur’ân, onlara dair haberleri çoğunlukla tahkiye usulüyle vermiş ve bu meyanda müşriklerin farklı davranış ve düşüncelerini tek potada eritmiştir. Onun kendine has üslup özellikleri dikkatlerden kaçtığında âyetler atomik ve literal olarak okunup anlaşılmıştır. Böylesi bir okuma ise Mekke müşriklerinin düşünce ve davranışlarının dayanaklarının kavranmasını zorlaştırmıştır. Ebû Mansûr el-Mâtürîdî’ye (ö. 333/944) gelince o, Kur’ân’ın üslubunu dikkate almış ve onu bütüncül bir gözle okumuştur. O, aynı zamanda vahyin muhatap kitlesinin farklı yapılarda olduklarına ve düşünce dünyalarının da birbirinden bağımsız bir halde bulunduğuna dikkat çekmiştir. Mâtürîdî, onlara dair merviyyâttan sarf-ı nazar etmese de insan fıtratını merkeze almak suretiyle, Mekkelilere dair gelenekten farklı okumalar yapmış ve onların ahiret, tevhit ve risalete yönelik reddiyelerini nasıl temellendiklerini ele almıştır. İş bu makalede Mekke müşrikleri Mâtürîdî’nin gözüyle okumaya tabi tutulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Mâtürîdî, Te’vîlâtü’l-Kur’ân, Kur’ân Üslubu, Mekke Müşrikleri

Kaynakça

• Ali, Cevad. el-Mufassal fî târîhi’l-Arab kable’l-İslâm, 10 cilt. Bağdat: Câmiatü Bağdad, 1413/1993.
• Apak, Âdem. Kur’ân’ın Geliş Ortamında Arap Toplumu (Sosyal, Kültürel ve İktisadi Hayat). İstanbul: Kuramer Yayınları, 2017.
• Çalışkan, Muhammed Selman. “Kur’ân’da Mekke Müşriklerinin Ahiret İnançları ile Hayra Engel Olmaları Arasındaki İlişki”, Cahiliye Araplarının Ahiret İnancı. Ed. M. Mahfuz Söylemez. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, (2016): 125-158.
• Demircan, Adnan. “Kur’ân’ın Nüzûl Dönemi Putperest Arapları İçin Kaynaklığı Üzerine”, İstem, 2/4 (2004): 53-61.
• el-Âlûsî Mahmud Şükrî el-Bağdâdî. Bülûġu’l-ereb fî ma‘rifeti aĥvâli’l-‘Arab. Mısır: el-Matbaatü’r-Rahmâniye, 1343/1925.
• el-Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm. Sahîh-u Buhârî, İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmî, t.y.
• el-Mâtürîdî, Ebu Mansur. Te’vîlâtü’l-Kur’ân, 17 cilt. Ed. Bekir Topaloğlu. İstanbul: Mizân Yayınları, 2005-2010.
• Günaltay, Şemseddin. İslam Öncesi Araplar ve Dinleri, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1997.
• Gündüz, Şinâsi. “Ölümden Sonra Diriliş ve Hesap İnancına Muhalefetin Temelleri” Cahiliye Araplarının Ahiret İnancı, ed.: M. Mahfuz Söylemez. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, (2016): 183-200.
• Güngör, Mevlüt. “Kur’an Bağlamında İslam Öncesi Mekke Toplumundaki Tanrı ve Ahiret İnancı”, Dini Araştırmalar Dergisi 8/23 (2005): 13-28.
• İbn Hişâm, Ebu Muhammed Abdülmelik. es-Sîretü’n-Nebeviyye. Thk: Ömer Abdüsselam Tedmûrî. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-Arabî, 1990.
• İbnü’l-Kelbî. Kitâbü’l-Esnâm. Thk: Ahmed Zeki Paşa. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1995.
• Kotan, Şevket. “Kur’ân’da Cahiliye Araplarının Allah İnancı”, Cahiliye Araplarının Ulûhiyyet Anlayışı, ed. M. Mahfuz Söylemez. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, (2015): 167-182.
• Kurtubî, Abdullah Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘ li ahkâmi’l-Kur’ân, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 2010.
• Öğmüş, Harun. Cahiliye Şiirine Göre Arap Yaşantısı ve Kur’ân’ın Getirdiği Değişim. Konya: Aybil Yayınları, 2012.
• Söylemez, M. Mahfuz. “Cahiliye Arap İnancında Putların Yeri”, Cahiliye Araplarının Ulûhiyet Anlayışı, ed. M. Mahfuz Söylemez. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2015.
• Şehristânî. el-Milel ve’n-Nihâl. Trc. Mustafa Öz. Haz.: Mehmet Dalkılıç. İstanbul: Litera Yayınları, 2008.
• Taberi, Ebu Cafer Muhammed b. Cerîr. Câmiu‘l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. Thk: Mahmud Şâkir. Ürdün: Dâru’l-A’lem, 2006.
• Watt, W. Montgomery. Hz. Muhammed Mekke’de. Trc. Süleyman Kalkan. İstanbul, Kuramer Yayınları, 2016.