Naming “Allah” from the Perspective of the Philosophy of Language

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 49, 161 - 182, 15.06.2024

Sümeyra Hatice Sandıkçı

https://doi.org/10.17335/sakaifd.1436806

Öz

The relationship between language and being is one of the most intricate issues in the history of thought. Naming places at the center of this relationship. Human beings can only know existence and do science by naming it. Since knowing begins with naming, discussions on naming have been carried out in connection with epistemology, ontology, and metaphysics throughout the history of thought, transcending the limits of the linguistic plane. The fact that changes in the understanding of being also shape the understanding of language has led to changes in the theories of naming. In particular, Kant's criticisms of metaphysics deeply affected the naming theories in the modern period. Kant rejected the concept of substance existing independently, which had been accepted since antiquity, and introduced an understanding of an object constructed by the subject's judgment. This elimination also changed the position of proper names. Understanding proper names based on substance metaphysics became difficult to defend with the "linguistic turn." While this difficulty is in question for any name, when it comes to naming God, the issue gains a theological dimension and becomes even more intricate. The main question that this study seeks to answer is whether the modern theories of naming developed after Kant enable us to determine the referent of the proper name "Allah." Several studies have been written to investigate the possibility of referring to God with modern linguistic theories. In these studies, either the concept of "God", which is a universal concept (i.e., under which different individuals can be included), has been analyzed, or the possibility of referring to the "God" of Christianity and Judaism with the existing theories of reference has been investigated. However, there has not been an examination of how to refer to "Allah" as a proper name, considering the views of Islamic thinkers on the subject. Our study aims to fill this gap by including the statements of famous Islamic scholars on the subject with attention to metaphysical backgrounds.

Anahtar Kelimeler

Philosophy of Language, Naming, Proper Name, Reference, Allah, Kripke.

Etik Beyan

Makalemin birinci bölümü 2021 yılında İstanbul 29 Mayıs Üniversitesinde hazırladığım “İsmâil el-Konevî’nin Beyzâvî Hâşiyesi ve Hâşiye’nin Özgünlük Değeri: Lafzatullah Tefsiri Örneğinde Bir İnceleme” başlıklı tez çalışmasına dayanmaktadır.

Dil Felsefesi Açısından “Allah”ı Adlandırmak

Öz

Kant’ın teorik akla getirdiği sınırlamayla metafiziği bilginin konusu olmaktan çıkarma iddiası modern dönemde gerçekleştirilen fikri faaliyetleri derinden etkilemiştir. Kant düşüncesinin daha ileri boyutlara taşınması mantıkçı pozitivizm gibi ekollerde metafiziğe dair önermelerin ve bu önermelerin temel kavramı olan “tanrı” teriminin anlamsız kabul edilmesi sonucunu doğurmuştur. Mantıkçı pozitivistlerin bu iddialarına karşın din felsefesi alanında “tanrı” teriminin gönderimi bir problem olarak tartışılmakta ve modern gönderim kuramlarıyla tanrıya gönderimde bulunabilmenin yani onu adlandırabilmenin imkânı soruşturulmaktadır. Bu makalenin amacı, tanrıya gönderim meselesinin tartışıldığı çalışmalardaki iki temel eksikliği gidermektir. Konuyla ilgili çalışmalarda, ya tümel bir kavram olan tanrı kavramı veya Hristiyanlığın ve Yahudiliğin tanrısına gönderim imkânı soruşturulmuştur. Ancak özel bir ad olan “Allah” lafzı inceleme kapsamına dahil edilmemiş ve İslam düşüncesinin konuya yaklaşımı göz ardı edilmiştir. Bu makalede, zikredilen eksikliği giderme amacıyla Fahreddin er-Râzî ve Nâsırüddîn el-Beyzâvî’nin “Allah” adına dair açıklamaları ele alınacaktır. Tanrıya gönderim/tanrıyı adlandırma tartışmalarında karşımıza çıkan ikinci eksiklik ise modern gönderim kuramlarının metafiziksel arka planlarının dikkate alınmıyor olmasıdır. Çalışmamızda tanrıyı adlandırma noktasında imkân olarak görülen betimsel gönderim kuramı ve nedensel gönderim kuramının Kant düşüncesi ile irtibatına dikkat çekilecek ve onların klasik delaletiyle Allah’ı adlandırmada yeterli olamayacağı iddia edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Dil Felsefesi, Adlandırma, Özel ad, Gönderim, Allah, Kripke

Etik Beyan

Makalemin birinci bölümü 2021 yılında İstanbul 29 Mayıs Üniversitesinde hazırladığım “İsmâil el-Konevî’nin Beyzâvî Hâşiyesi ve Hâşiye’nin Özgünlük Değeri: Lafzatullah Tefsiri Örneğinde Bir İnceleme” başlıklı tez çalışmasına dayanmaktadır.

Teşekkür

Bu makale, "ruhumuzun ruhu" Gazzeli çocuklara ithaf edilmiştir!

Kaynakça

• Alston, William P. “Referring to God”. International Jurnal for Philosophy of Religion 24/3 (1988), 113-128.
• Alston, William P. Perceiving God: Epistemology of Religious Experience. London: Cornell University Press, 1991.
• Ayer, Alfred Jules. Dil, Doğruluk ve Mantık. çev. Vehbi Hacıkadiroğlu. İstanbul: Metis Yayınları, 1984.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd Abdullāh b. Ömer b. Muhammed. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. Beyrut: Darû İhyâ-i’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Burling, Hugh. “The Reference of ‘God’ Revisited”. Faith and Philosophy: Journal of the Society of Christian Philosophers 36/3 (2019), 343-371. doi: 10.5840/faithphil201987127
• Carnap, Rudolf. “The Elimination of Metaphysics Through Logical Analysis of Language”. Logical Positivism. ed. Alfred Jules Ayer. New York: The Free Press, 1959.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf. Ḥâşiye ʿale’l-Keşşâf. b.y.: Dâru’l-Fikr, 1977.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf. et-Ta‘rifat. thk. Muhammed Sıddîk el-Minşâvî. Kahire: Dâru’l-Fazîle, ts.
• Çitil, Ahmet Ayhan. Kant Okumaları Birinci Kritik. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2021.
• Denkel, Arda. “Frege’nin Dil Felsefesi: Ana Çizgiler”. Felsefe Tartışmaları 5. 24-46. İstanbul: Panoroma, 1989.
• Durrant, Michael. “The Meaning of ‘God’- I”, Royal Institute of Philosophy Supplement 31 (1992), 71-84.
• Durrant, Michael. The Logical Status of 'God' and The Function of Theological Sentences. Edinburgh: Great Britain, 1973.
• Evans, Gareth. “The Causal Theory of Names”. The Philosophy of Language. ed. A.P. Martinich. 271-283. Oxford: Oxford University Press, 3. Basım, 1996.
• Ferreira-Costa, Claudio. How Do Proper Names Really Work? A Metadescriptive Version of the Cluster Theory. Boston: De Gruyter, 2023.
• Frege, Gottlob. “Anlam ve Yönletim Üstüne”. çev. H. Şule Elkâtip. Felsefe Tartışmaları 5. 7-23. İstanbul: Panoroma, 1989.
• Frege, Gottlob. The Foundations of Arithmetic. çev. J.L. Austin. Oxford: Blackwell, 1950.
• Frege, Gottlob. Aritmetiğin Temelleri: Sayı Kavramı Üzerine Mantıksal-Matematiksel Bir İnceleme. çev. H. Bülent Gözkân. 13-73. İstanbul: YKY, 2. Basım, 2012 (Frege ve Aritmetiğin Temelleri).
• Gellman, Jerome I. “Naming and Naming God”. Religious Studies 29/2 (1993), 193-216. 10.1017/s0034412500022204
• Glock, Hans-Johann. Analitik Felsefe Nedir?. çev. Osman Baran Kaplan. İstanbul: Albaraka Yayınları, 2021.
• Gözkân, H. Bülent. “Frege’nin Anlam Kuramının Kökenleri”. Anlam Kavramı Üzerine Yeni Denemeler. ed. Sibel Kibar vd. 173-186. İstanbul: Legal Yayıncılık, 2010.
• Harris, James F. “The Causal Theory of Reference and Religious Language”. International Journal for Philosophy of Religion 29/2 (1991), 75-86.
• Helm, Paul. Eternal God: A Study of God without Time. Oxford: Oxford University Press, 2003.
• Helm, Paul (ed.). Referring to God Jewish and Christian Philosophical and Theological Perspectives. New York: Routledge, 2000.
• Konevî, Ebü’l-Müfeddâ İsâmüddin İsmail b. Muhammed b. Mustafa İsmail. Hâşiyetü’l-Konevî alâ Tefsiri’l-İmâmi’l-Beyzâvî ve ma‘ahû Hâşiyetü İbni’t-Temcîd. thk. Abdullah Mahmud Muhammed Ömer. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
• Kutluer, İlhan. “Cevher”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/450-455. Ankara: TDV Yayınları, 1993.
• Kripke, Saul. Saul Kripke, Naming and Necessity. UK: Blackwell Publishers, 1980.
• İnan, İlhan. Dil Felsefesi. ed. Demet Taşdelen. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2018.
• McKinsey, Michael. “Understanding proper names”. Linguistics and Philosophy 33/4 (2010), 325-354.
• Miller, Richard B. “The Reference of ‘God’”. Faith and Philosophy 3/1 (1986), 3-15. 10.5840/fa-ithphil1986313.
• Miller, Michael T. The Name of God in Jewish Thought: A Philosophical Analysis of Mystical Traditions from Apocalyptic to Kabbalah. New York: Routledge, 2016.
• Noonan, Horold. Kripke ve Adlandırma ve Zorunluluk İçin Bir Kılavuz. çev. Berk Celayir. İstanbul: Babil Kitap, 2024.
• Özel, Elif. “Türkiye Merkezli Bir Tartışma: ‘Reference’ın Türkçesi”. Theosophia 4 (2022), 47-59. 10.5281/zenodo.6778966.
• Platon. Kratylos. çev. Furkan Akderin. İstanbul: Say Yayınları, 2015.
• Râzî, Fahreddin Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Mefâtîḥu’l-ġayb. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1981.
• Râzî, Fahreddin Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. el-Maḥṣûl fî ‘ilmi’l-usûl. thk. Muhammed Abdulkadir Atâ. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• Râzî, Fahreddin Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Levâmiʿu’l-beyyinât. thk. Asım İbrahim el-Kayyâlî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2020.
• Reçber, M. Sait. “’Tanrı’ Teriminin Anlam ve Referansı”. Felsefe Dünyası, 32/2 (2000), 49-66.
• Russell, Bertnard. Mysticism and Logic. New Jersey: Barnes and Noble Books, 1951.
• Ryan, Eugene E. “Aristotle on Proper Names”. Apeiron 15/1 (1981), 38-47. https://doi.org/10.1515/APEIRON.1981.15.1.38
• Sandıkçı, Sümeyra Hatice. İsmâil el-Konevî’nin Beyzâvî Hâşiyesi ve Hâşiye’nin Özgünlük Değeri: Lafzatullah Tefsiri Örneğinde Bir İnceleme. İstanbul: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Salerno, Joseph. Frege’ye Dair. çev. Ayhan Derekeo. Ankara: Birleşik Yayınları, 2011.
• Searle, J.R. “Proper Names”. The Philosophy of Language. ed. A.P. Martinich. 249-255. Oxford: Oxford University Press, 3. Basım,1996.
• Searle, J.R. “Proper Names and Intentionality”. The Philosophy of Language. ed. A.P. Martinich. 306-323. Oxford: Oxford University Press, 3. Basım, 1996.
• Taştan, Ümit. Kripke Semantiğinin Kantçı Metafizik Bakımından Sonuçları. İstanbul: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Tehânevi, Muhammed b. A’la b. Ali el-Farukî el-Hanefî. Keşşâfu ıstılahâti’l-fünûn. thk. Refîk el-Acem. Lübnan: Mektebetü Lübnân, 1996.
• Yavuz, Merve. Özel Adlar Teorileri Işığında Allah Adına Dair Bir İnceleme. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstütüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Yavuz, Merve. “Din Dilinde Gönderim Problemi”. Amasya İlahiyat Dergisi 19 (Aralık 2022), 119-149.