The Unknown Patriarch of Antediluvian Period: Seth

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 1, 126 - 142, 15.06.2025

Aynur Çınar

https://doi.org/10.17335/sakaifd.1639375

Öz

Seth, who is narrated as the representative of Adam’s lineage and the antediluvian patriarch of humankind in the Holy Bible, holds significant importance in the historical narratives of the Jewish and Christian traditions. As a patriarch, he is regarded both the founder of holy lineage from which the prophets, patriarchs and kings emerged, and the forerunner of the sacred scripture tradition with his prophetic character. Although his story is presented briefly and without much detail in Torah-Genesis, Seth gained considerable religious significance in in the Hellenistic Judaism, and this increased further in the early Christianity. The predominance of Jewish wisdom tradition in Seth narratives led to his conceptualization as distinct from the Mosaic Law. Influenced by Gnostic movements, early Christians raised him to a status reminiscent of Jesus Christ. However, when the Judaic-Christian peoples took interest in the marginal beliefs of gnostic Sethian movement, which attributed to him and deemed to be contrary to the Jewish and Christian orthodoxy, the tales about Seth decreased and gradually, he has become an ordinary person of holy scripture. While the Qur'an does not mention Seth, narratives about Seth gradually entered the Islamic tradition, and adapted into an Islamic form. This study examines the historical trajectory of Seth narratives within the Judeo-Christian tradition, beginning with the accounts in the Torah, and analyzes their influence on Islam. Due to the nature of the subject, the study adopts a chronological and comparative approach, offering a historical analysis of the transmitted narratives concerning Seth.

Anahtar Kelimeler

History of Religions , Seth , Adam , Cain , Enoch , Sethianism , Ṣuḥuf

Tufan Öncesinin Bilinmeyen Atası: Şit

Öz

Kitâb-ı Mukaddes’te Âdem soyunun temsilcisi ve insanoğlunun tufan öncesi atası olarak anlatılan Şit, semitik dinî geleneklerin tarihî anlatılarında büyük bir öneme sahiptir. O, bir ata olarak, hem içinden peygamberlerin, ataların ve kralların çıktığı kutsal soyun atası hem de nebevî karakteriyle kutsal kitap geleneğinin öncüsü kabul edilir. Kutsal metinde hikâyesi çok hızlı ve ayrıntısız olarak verilse de Helenistik dönem Yahudiliğinde büyük bir dinî değere haiz olan Şit’in önemi erken dönem Hıristiyanlık’ta daha da artmıştır. Temel olarak Şit anlatılarında Yahudi hikmet geleneğinin daha etkili olması, onun Musa şeriatından farklı bir yere konumlandırılmasına yol açmıştır. İlk Hıristiyanlar ise onu gnostik hareketlerin etkisiyle İsa-Mesih’i hatırlatacak bir noktaya yükseltmişlerdir. Fakat adına atfedilen ve gerek Yahudi gerekse Hıristiyan ortodoksiye aykırı kabul edilen gnostik Şitiyen hareketin marjinal görüşleri halkın ilgisini çekince, Şit’e dair rivayetler azalmış ve zamanla kutsal metindeki sıradan bir figür haline gelmiştir. Kur’an-ı Kerim’in herhangi bir atıf yapmadığı Şit anlatıları ise Yahudi-Hıristiyan geleneğin etkisiyle aşamalı olarak İslam’a girmiş ve İslami forma dönüştürülmüştür. Bu çalışmada Tevrat anlatılarından itibaren Yahudi-Hıristiyan geleneğin Şit anlatılarının tarihsel seyri ele alınacaktır ve İslam’a etkisi irdelenecektir. Çalışma konusu gereği mesele kronolojik ve karşılaştırmalı olarak ele alınacak, Şit’e ilişkin rivayetlerin tarihsel analizi ortaya konacaktır.

Anahtar Kelimeler

Dinler Tarihi , Şit , Âdem , Kâbil/Kayin , İdris , Şitiyenlik , Suhuf

Kaynakça

• Altuntaş, Mehmet. “Kur’an’da Peygamberlere Gönderilen ‘Suhuflar/Kitaplar’ Üzerine Bir Değerlendirme”. Turkish Studies 11/12 (2016), 1-24.
• Annus, Amar. “Sons of Seth and the South Wind”. Mesopotamian Medicine and Magic: Studies in honor of Markham J. Geller. ed. Strahil V. Panayotov – Luděk Vacín. 9-24. Boston: Brill, 2018.
• Bacher, Wilhelm - Selingsohn, Max. “Seth: In Rabbinic Literature”. The Jewish Encyclopedia. ed. Isidore Singer. 11/207. New York: Funk and Wagnalls Company, 1906.
• Black, Jeremy vd. (ed.). A Concise Dictionary of Akkadian. Wiesbaden: Harrassowitz, 2000.
• Burns, Dylan M. “Sethian Crowns, Sethian Martyrs? Jewish Apocalypses and Christian Martyrs in a Gnostic Literary Tradition”. Numen 61/5-6 (2014), 552-568.
• Chabad. https://www.chabad.org/library/bible_cdo/aid/63255/jewish/The-Bible-with-Rashi.htm (Erişim 23 Haziran 2024).
• Cheyne, Thomas K. “Seth”. Encyclopaedia Biblica: a Critical Dictionary of the Bible. ed. T. K. Cheyne - J. Sutherland Black. 4/4410-4411. London: The Macmillan Company, 1899.
• De Vaux, Roland. The Early History Of Israel. çev. D. Smith. London: The Westminster Press, 1978.
• Diakonoff, I. M. “Father Adam”. Vorträge Gehalten auf der 28. Rencontre Assyriologique Internationale in Wien 6.-10. Juli 1981. ed. Hans Hirsch – Hermann Hunger. 16-24. Horn: Berger, 1982.
• Dumlu, Ömer. “Suhuf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 37/477-478. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Efros, Israel. “Holiness and Glory in the Bible: An Approach to the History of Jewish Thought”. The Jewish Quarterly Review 41/4 (April 1951), 363-377.
• Friedman, Richard E. Kitabı Mukaddes’i Kim Yazdı? çev. Muhammet Tarakçı. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2005.
• Gesenius, William. Hebrew and English Lexicon of the Old Testament. çev. Edward Robinson. Oxford: Clarendon Press, 1962.
• Ginza Rabba: The Great Treasure (Right Volume). çev. Qais Mughashghash Al-Saadi – Hamed Mughashghash Al-Saadi. Germany: Darbshai, 2019.
• Graham, Lloyd D. “Which Seth? Untangling Some Close Homonyms from Ancient Egypt and the Near East”. Prague Egyptological Studies 27 (2021), 60-96.
• Graves, Robert – Patai, Raphael. İbrani Mitleri. çev. Uğur Akpur. İstanbul: Say Yayınları, 2009.
• Gündüz, Şinasi. Sabiiler: Son Gnostikler. İstanbul: Vadi Yayınları, 2016.
• Gürtunca, M. Faruk. Altıparmak Peygamberler Tarihi. İstanbul: Huzur Yayın-Dağıtım Pazarlama, 2023.
• Hippolytos. Refutation of All Heresies. çev. M. David Litwa. Atlanta: SBL Press, 2016.
• Hirsch, Emil G. – Barton, George A. “Seth”. The Jewish Encyclopedia. ed. Isidore Singer. 11/207. New York: Funk and Wagnalls Company, 1906.
• Hirschberg, Haïm Z. “Seth”. Encyclopaedia Judaica. ed. F. Skolnik- M. Berenbaum. 18/319. Jerusalem: Thompson & Gale, 2007.
• İbn Hişam, Ebû Muhammed Cemalüddîn Abdülmelik. es-Siretü’n-Nebeviyye I-II. thk. Ömer Abdüsselam Tedmüri. Beyrut: Dârü’l-Kitabi’l-Arabi, 1990.
• İbn Hişam, Ebû Muhammed Cemalüddin Abdülmelik. Siret-i İbn-i Hişam Tercemesi. çev. Hasan Ege. İstanbul. Kahraman Yayınları, 2006.
• İbn İshak, Muhammed. Siyer. haz. Muhammed Hamidullah. çev. Sezai Önel. İstanbul: Akabe Yayınları, 1988.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. el-Ma‘arif. thk. Servet Ukkâşe. Kahire: Dâru’l-Ma‘arif, 1960.
• İbn Meymûn, Musa. Delâletu’l-Hâirîn. çev. Osman Bayder - Özcan Akdağ. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2019.
• İbnü’l-Esir, İzzeddîn. el-Kamil fi’t-Tarih. çev. M. Beşir Eryarsoy. İstanbul: Bahar Yayınları, 1985.
• İvgin, Enis – Çınar, Aynur. “Kötülük Kavramı Bağlamında Yahudi ve İslam Geleneğinin Evel/Hâbil-Kayin/Kâbil Kıssasını Yorumlaması”. Genç Mütefekkirler Dergisi 5/2 (Haziran, 2024), 476-507.
• Jastrow, Marcus. Dictionary of Targumim, The Talmud Babli and Yerushalmi, and the Midrashic Literature. London: Luzac & G.P. Putnam’s Sons, 1903.
• Karaman, Hayrettin vd. Kur’an Yolu Tefsiri. Ankara: TDV Yayınları, 2008.
• Klijn, A.F.J. Seth in Jewish, Christian and Gnostic Literature. Leiden: Brill, 1977.
• Knohl, Israel. “Cain: Son of God or Son of Satan?”. Jewish Biblical Interpretation and Cultural Exchange: Comparative Exegesis in Context. ed. Natalie B. Dorhmann – David Stern. 37-50. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2008.
• Köksal, M. Asım. Peygamberler Tarihi. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmiu li Ahkâmi’l-Kur’ân. çev. M. Beşir Eryarsoy. İstanbul: Buruc Yayınları, 2004.
• Kutsal Kitap: Eski ve Yeni Antlaşma. Kitabı Mukaddes Şirketi. İstanbul: Yeni Yaşam Yayınları, 2016.
• İsmail Lala, “Qur’ānic Knowledge and Akbarian Wisdom: İbn ‘Arabī’s Daring Hermeneutics in Fuṣūṣ al-ḥikam [Kur’anî Bilgi ve Ekberî Hikmet: Fusûsü’l-Hikem’de İbn Arabî’nin Cesur Hermenötiği]”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi-Cumhuriyet Theology Journal 25/1 (June 2021), 479-493.
• Life of Adam and Eve, içinde The Old Testament Pseudepigrapha. çev. M. D. Johnson. ed. James H. Charlesworth. New York: Doubleday & Company, Inc., 1985.
• Martin, Sean. Gnostikler: İlk Hıristiyan Sapkınlar. çev. Eylem Ç. Babaoğlu. İstanbul: Kalkedon Yayıncılık, 2010.
• Midrash Rabbah: Genesis-I. çev. H. Freedman vd. London: The Soncino Press, 1961.
• Midrash Rabbah: Numbers. çev. H. Freedman – M. Simon. London: Soncino Press, 1939.
• Midrash Rabbah: Ruth. çev. L. Rabinowitz, ed. H. Freedman – M. Simon. London: Soncino Press, 1939.
• Murtonen, A. A Philological and Literary Treatise on The Old Testament Divine Names: אל, אלוה, אלהים and יהוה. Helsinki: y.y., 1952.
• Nash, Harvey. “The Centaur’s Origin: A Psychological Perspective”. The Classical World 77/5 (May-June 1984), 273-291.
• Orlov, Andrei. The Glory of the Invisible God. New York: T&T Clark, 2019.
• Pěsiḳta dě-Raḇ Kahăna: R. Kahana’s Compilation of Discourses for Shabbaths and Festival Days. çev. William G. Braude. Philadelphia: Jewish Publication Society of America, 2002.
• Pirḳê de Rabbi Eliezer. çev. Gerald Friedlander. New York: Hermon Press, 1970.
• Pitard, Wayne T. “Arameans”. Peoples of the Old Testament World. ed. Alfred J. Hoerth vd. 207-230. Cambridge: Baker Books, 1994.
• Rasimus, Tuomas. “Ophite Gnosticism, Sethianism and the Nag Hammadi Library”. Vigiliae Christianae 59/3 (August 2005), 235-263.
• Ryssel, Victor. “Hagiographa”. The Jewish Encyclopedia. ed. Isidore Singer. 6/149-150. New York: Funk and Wagnalls Company, 1906.
• Rubin, Nissan – Kosman, Admiel. “The Clothing of the Primordial Adam as a Symbol of Apocalytpic Time in Midrashic Sources”. Harvard Theological Review 90/2 (1997), 155-174.
• Sandmel, Samuel. “Genesis 4:26b”. Hebrew Union College Annual 32 (1961), 19-29.
• Schwartz, Howard. Tree of Souls: The Mythology of Judaism. New York: Oxford University Press, 2004.
• Sefaria. https://www.sefaria.org/?home (Erişim 27 Haziran 2024).
• Sefer ha-Aggadah: The Book of Legends. çev. W. G. Braude. ed. H. N. Bialik – Y. H. Ravnitzky. New York: Schocken Books, 1992.
• Simpson, Cuthbert A. – Bowie, Walter R. “The Book of Genesis”. The Interpreter’s Bible-I. Nashville: Abigdon Press, 1984.
• Solomon of Akhlat. The Book of the Bee. çev. E. A. Wallis Budge. New Jersey: Gorgias Press, 2006.
• Soncino Babylonian Talmud. ed. I. Epstein – J. H. Hertz. London: The Soncino Press, 1935-1948.
• Soury, Jules. Karşılaştırmalı Mitoloji Işığında İsrail Dini. çev. Harun Güngör – H. İbrahim Açmaz. İstanbul: IQ Kültür Sanat, 2008.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Câmi’u’l-Beyân ‘an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Turki. Kahire: Daru’-Hicr, 2001.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Tarih-i Taberî. çev. M. Faruk Güntunca. İstanbul: Sağlam Yayınevi, 2023.
• Targum Neofiti 1: Genesis. çev. Martin McNamara. Minnesota: The Liturgical Press, 1992.
• Targum Pseudo-Jonathan: Genesis. çev. Michael Maher. Minnesota: The Liturgical Press, 1992.
• te Velde, Herman. “Seth”. The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt. 3/269-271. New York: Oxford University Press, 2001.
• The Book of Jubilees: The Little Genesis. çev. R. H. Charles. London: Adam and Charles Black, 1902.
• The Book of the Cave of Treasures. çev. E. A. Wallis Budge. London: The Religious Tract Society, 1927.
• The Chronicle Zuqnīn: Parts I and II. From the Creation to the Year 506/7 AD. ed. Amir Harrak. New Jersey: Gorgias Press, 2017.
• The Midrash on Psalms-I. çev. William G. Braude. New Haven: Yale University Press, 1959.
• The Old Testament Pseudipgrapha I-II. ed. James H. Charlesworth. New York: Doubleday, 1985.
• The Wisdom of Ben Sira. çeviri ve yorum. Patrick W. Skehan – Alexander A. Di Lella. New York: Doubleday, 1987.
• Tigchelaar, Eibert. “Seth in Sirach (Ben Sira 49:16)”. Eve’s Children: The Biblical Stories Recall and Interpreted in Jewish and Christian Traditions. ed. Gerald P. Luttikhuizen. 178-186. Leiden: Brill, 2003.
• Tora ve Aftara: Bereşit. çev. Yitshak Haleva. ed. Moşe Farsi vd. İstanbul: Gözlem Yayıncılık, 2010.
• Tubach, Jürgen. “Seth in Early Syriac Literature”. Eve’s Children: The Biblical Stories Recall and Interpreted in Jewish and Christian Traditions. ed. Gerald P. Luttikhuizen. 187-201. Leiden: Brill, 2003.
• van Koppen, Frans vd. “Late Bronze Age Inscriptions from Babylon, Assyria, and Syro-Palestine”. Historical Sources in Traslation The Ancient Near East. ed. Mark W. Chavalas. 134-181. New Jersey: Blackwell Publishing, 2006.
• Wintermute, O. S. “Jubilees”. Old Testament Pseudepighrapha. ed. James H. Charlesworth. 2/35-51. New York: Doubleday & Company, Inc., 1985), 2/43.
• Zemahşerî, Cârullah Ebu’l-Kasım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşaf. Riyad: y.y., 1998.