Estetik Müdahale Tartışmaları Bağlamında Mülk Beden Argümanına Eleştirel Bir Bakış

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 1, 177 - 192, 15.06.2025

Şeyma Akartepe

https://doi.org/10.17335/sakaifd.1639843

Öz

Fıkıh eserlerinde estetik müdahale konusuna farklı bağlamlarda yer verilmektedir. Bununla birlikte estetik müdahalenin fıkhi hükmü gerekçelendirilirken merkeze koyulan temel argümanlarda bazı dönüşümler yaşandığı tespit edilmiştir. Klasik dönemde bedene müdahalenin fıkhi hükmü ele alınırken kerâmetü’l-insan ve hurmetü’l-beden gibi ilkelerin merkeze yerleştirildiği ve bu kapsamda insanın kerâmeti sebebiyle bedenin de dokunulmaz kabul edildiği görülmektedir. Modern döneme gelindiğinde ise estetik müdahalelerin fıkhi hükmünü konu edinen çalışmaların bir kısmında bedenin Allah’ın mülkü olmasına dayanarak söz konusu müdahalelerin meşru olmadığına dair açıklamalara rastlanmaktadır. Klasik fıkıh eserlerinin bedene müdahale hakkındaki bölümlerinde yer almayan bu argümanın, günümüzde estetik müdahale tartışmalarında kullanılabilirliğinin araştırılması ihtiyacı gündeme gelmektedir. Bedene müdahalenin fıkhi hükmüne dair tartışmalarda kullanılan argümanların dönüşümünü ve çağdaş dönemde sıkça gündeme gelen mülkullah argümanını konu edinen makalede amaç, mülkullah argümanının İslami düşünce sisteminde yer alan dayanaklarını ve günümüzde ortaya çıkış sebeplerini tespit etmek ve içerisinde barındırdığı olumlu ve olumsuz yönleri ortaya koyarak eleştirel bir bakış açısı sunmak olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh , Beden , Estetik Müdahale , Mülk , Kerâmet , Hurmet

Destekleyen Kurum

Bu çalışma, TÜBİTAK 1001 Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projeleri kapsamında ‎desteklenen 122K853 ‎numaralı, “Fıkıh, İnsan Onuru ve Beden” başlıklı projeden hareketle hazırlanmıştır.‎

Proje Numarası

Bu çalışma, TÜBİTAK tarafından "122K853" numaralı proje ile desteklenmiştir. Projeye verdiği destekten ötürü TÜBİTAK’a teşekkürlerimizi sunarız.

Teşekkür

Bu makale, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Hukuku Ana Bilim Dalı’nda devam etmekte olan “Fıkhi Açıdan Bedene Estetik Müdahale” başlıklı doktora tezinden üretilmiştir. Bu çalışma TÜBİTAK tarafından “122K853” numaralı proje ile desteklenmiştir. Verdiği ‎destekten ötürü TÜBİTAK’a teşekkürlerimizi sunarız.‎ Makalenin hazırlanma ve revize edilme sürecinde katkı sunan Doç. Dr. Merve Özaykal ‎ve Dr. Öğr. Üyesi Tayyibe Güner’e içten teşekkürlerimi sunuyorum.‎

A Critical Look at the Property Body Argument in the Context of Aesthetic Intervention Debates

Öz

The issue of aesthetic intervention is addressed in various contexts in fiqh works. However, it has been observed that there have been some changes in the fundamental arguments central to the justification of the legal ruling on aesthetic intervention. During the classical period, when the fiqh ruling on intervention in the body was discussed, principles such as karāma and ḥurma were central, and within this framework, the body was considered inviolable due to the sanctity of the human being. In the modern period, however, some studies on the fiqh ruling on aesthetic interventions argue that such interventions are not legitimate, based on the fact that the body is the property of Allah. The need to investigate the applicability of this argument, which is not found in the sections on intervention in the body in classical fiqh works, has come to the fore in contemporary discussions on aesthetic intervention. The aim of this article, which addresses the transformation of arguments used in discussions on the fiqh ruling on intervention in the body and the mulk Allāh argument frequently raised in the contemporary period, is to identify the foundations of the mulk Allāh argument in the Islamic thought system and the reasons for its emergence today, and to present a critical perspective by revealing its positive and negative aspects.

Anahtar Kelimeler

Fiqh , Body , Aesthetic Intervention , Property , Karāma , Ḥurma

Proje Numarası

Bu çalışma, TÜBİTAK tarafından "122K853" numaralı proje ile desteklenmiştir. Projeye verdiği destekten ötürü TÜBİTAK’a teşekkürlerimizi sunarız.

Kaynakça

• Abdülkâdir, Muhammed. “Zirâatü’l-a’dâ ve Hükmüha fi’ş-Şerîati’l-İslâmiyye”. Mecelletü Mecmai’l-Fıkhi’l-İslâmî 6 (1990), 1311-1315.
• Ali el-Kâri, Muhammed. Fethu Bâbi’l-İnâye bi Şerhi Kitâbi’n-Nukâye. Kâhire: Mektebü’l-Matbûati’l-İslâmiyye, ts.
• Askalânî, İbn Hacer. Fethu’l-Bârî bi Şerhi’l-Buhârî. Mısır: Mektebetü’s-Selefiyye, 1970.
• Aynî, Bedreddin. el-Binâye Şerhu’l-Hidâye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• Bağdâdî, Hatîb. el-Fakîh ve’l-Mütefekkih. Suûdi Arabistan: Dâru İbni’l-Cevzî, 2000.
• Basrî, Ebû’l-Hüseyin. el-Mu’temed fî Usûli’l-Fıkh. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1982.
• Beauchamp, Tom L. - Childress, James F. Biyomedikal Etik Prensipleri. çev. M. Kemal Temel. İstanbul: Betim Kitaplığı, 2017.
• Berg, Jessica. “Owning Persons: The Application of Property Theory to Embryos and Fetuses”. Faculty Publications 173 (2005).
• Brenkert, George G. “Self-Ownership, Freedom and Autonomy”. The Journal of Ethics 2/1 (1998).
• Bûtî, Muhammed Saîd Ramazan. Kazâyâ Fıkhiyye Muâsıra. Dımakş: Mektebetü’l-Fârâbî, 1994.
• Câf, Enver Ebû Bekr Hevânî. Medâ Şer’iyyeti Cirâhati’t-Tecmîl ve Mes’uûiyyetü’l-Etıbbâ: Dirâse Mukârene. Kâhire: Dâru’l-Kütübi’l-Kânûniyye, 2010.
• Cessâs, Ebû Bekr er-Râzî. el-Fusûl fi’l-Usûl. Kuveyt: Vizâratü’l-Evkâf, 1994.
• Collective, Boston Women’s Health Book - Norsigian, Judy. Our Bodies, Ourselves. Nex York: Atria Books, 2011.
• Dağcı, Şamil. “Hükûmet-i Adl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/463-464. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Debûsî, Ebû Zeyd Abdullah (Ubeydullah) b. Muhammed b. Ömer b. Îsâ. Takvîmü’l-Edille. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
• Dickenson, Donna. Property in the Body: Feminist Perspectives. Cambridge: Cambridge University Press, 2017.
• Douglas, Simon. “The Argument for Property Rights in Body Parts: Scarcity of Resources”. Journal of Medical Ethics 40/1 (2014), 23-26.
• Ellis, Harold - Abdalla, Sala. A History of Surgery: Third Edition. New York: CRC Press, 2018.
• Erkoç Baydar, Tuba. “Bedenden Cesede İnsan Onuru: Fıkhi Perspektiften Bir Analiz”. Fıkıh ve Biyoetik: İslam Hukuku Bakımından Tıbbi Konularda Karar Verme Süreci-2. 105-122. İstanbul: İSAR Yayınları, 2021.
• Erkoç Baydar, Tuba. Fıkhî Açıdan Ötanazi ve Tedavinin Esirgenmesi. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Fevzân, Sâlih b. Muhammed. el-Cirâhatü’t-Tecmîliyye: Arzun Tıbbî ve Dirâse Fıkhiyye Mufassala. Riyad: Dâru’t-Tedmûriyye, 2008.
• Foster, Charles. “Dignity and the Use of Body Parts”. Journal of Medical Ethics 40/1 (2014), 44-47.
• Görgün, Hilal. “Şa’râvî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/350-351. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Griffith, Richard. “Death and the Body as Property”. British Journal of Community Nursing 21/4 (Nisan 2016).
• Hacak, Hasan. “İslam Hukukunda Kişi ve Kişilik (Zimmet) Kavramı”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 65 (2023).
• Hacak, Hasan. “Mülkiyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/541-546. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Haddâd, Ebû Bekr. el-Cevheretü’n-Neyyire. Dersaâdet: Matbaa-i Hayriyye, 1905.
• Hamdy, Sherine. Bedenlerimiz Allah’a Ait. çev. Uğur Gezen. İstanbul: Açılım Kitap, 2017.
• Hamdy, Sherine. Our Bodies Belong to God: Organ Transplants, Islam, and the Struggle for Human Dignity in Egypt. California: University of California Press, 2012.
• Hardcastle, Rohan. Law and the Human Body. London: Bloomsbury Publishing, 2007.
• Hîtî, Abdüssettar İbrahim. “el-Cirâhatü’t-Tecmîliyye, Davâbituha ve’t-Tekyîfü’l-Fıkhî Lehâ”. Câmiatü’l-İmâm Muhammed Bin Suud el-İslâmiyye, 2010.
• Hua, Wen. Buying Beauty: Cosmetic Surgery in China. Hong Kong: Hong Kong University Press, 2013.
• ISAPS, International Society of Aesthetic Plastic Surgery. ISAPS International Survey on Aesthetic/Cosmetic Procedures Performed in 2023. https://www.isaps.org/media/rxnfqibn/isaps-global-survey_2023.pdf
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn. Reddü’l-Muhtâr ale’d-Dürri’l-Muhtâr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1992.
• İbn Dakîkul’îd, Takiyyüddin. İhkâmü’l-Ahkâm Şerhi Umdeti’l-Ahkâm. Beyrut: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 1987.
• İbn Nüceym, Siracüddin Ömer b İbrâhim b Muhammed Mısri. en-Nehru’l-Fâik Şerhu Kenzi’d-Dekâik. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• İbn Nüceym, Zeynüddin. el-Bahrü’r-Râik Şerhu Kenzi’d-Dekâik. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• İbnü’l-Attâr, Ebû’l-Hasan Alaeddin Ali b İbrâhim b Dâvud. el-Udde fi Şerhi’l-Umde. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmîyye, 2006.
• Karadâvî, Yusuf. el-Halâl ve’l-Harâm fi’l-İslâm. Kâhire: Mektebetü Vehbe, 2012.
• Kâsânî, Ebû Bekr Alaeddin. Bedâiu’s-Sanâi’ fî Tertîbi’ş-Şerâi’. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
• Kazmâr, Nâdiye Muhammed. el-Cirâhatü’t-Tecmîliyyetü’l-Cevânîbü’l-Kânûniyye ve’ş-Şer’iyye: Dirâse Mukârene. Amman: Dâru’s-Sekâfe, 2010.
• Köksal, A. Cüneyd. “Hanefi Fıkıh Düşüncesinde Vücub-Eda Ehliyet Ayırımı ve Bu Ayrımla İlişkili İki Mesele”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (Darulfunun İlahiyat) 25 (2011).
• Kudûrî, Ebû’l-Hüseyin Ahmed. et-Tecrîd. Kâhire: Dâru’s-Selâm, 2006.
• Kuzenski, Walter. “Property in Dead Bodies”. Marquette Law Review 9/1 (1924).
• Locke, John. Two Treatises of Government. Londra: Everyman Paperbacks, 1993.
• McCarthy, George E. “Natural Law and Natural Rights in Locke: Indifference and Incoherence of Liberalism”. Leiden: Brill, 2017.
• Merğinânî, Burhaneddin. el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l-Mübtedî. Pakistan: Mektebetü’l-Büşra, 2011.
• Mevsılî, Ebü’l-Fazl Mecdüddin Abdullah b. Mahmûd b. Mevdud. el-İhtiyâr li-Ta’lili’l-Muhtar. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1937.
• Neccâr, Yâsir Abdülhamid Muhammed. Ahkâmü’l-Cirâhati’t-Tecmîliyye fî Mîzâni’l-Fıkhi’l-İslâmi: Dirâse Fıkhiyye Mukârene. İskenderiye: Mektebetü’l-Vefâi’l-Kanûniyye, 2016.
• Olasky, Marvin - Savas, Leah. The Story of Abortion in America: A Street-Level History, 1652–2022. Wheaton: Crossway, 2023.
• Özaykal, Merve. İslam Hukukuna göre Beden Üzerinde Tasarruf ve Organ Nakli. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Quigley, Muireann. Self-Ownership, Property Rights and the Human Body: A Legal and Philosophical Analysis. Cambridge: Cambridge University Press, 2018.
• Sachedina, Abdulaziz. Islamic Biomedical Ethics: Principles and Application. Oxford: Oxford University Press, 2009.
• Sal’âdî, Menâl binti Selîm. “el-Cirâhatü’t-Tecmîliyye: Ahkâmuha ve Davâbituhâ”. Mecelletü Merkezi’l-Buhûs ve’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye 31 (2012), 581-624.
• Santoni-Rugiu, Paolo - Sykes, Philip J. A History of Plastic Surgery. Berlin: Springer, 2007.
• Scheper-Hughes, Nancy - Loïc Wacquant (ed.). Commodifying Bodies. Londra: SAGE Publications Ltd, 2002.
• Semerkandî, Ebû Bekr Alaeddin Muhammed. Tuhfetü’l-Fukahâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1984.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed. el-Mebsût. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1993.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed. Usûlü’s-Serahsî. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1975.
• Siğnâkî, Hüsameddin. en-Nihâye fî Şerhi’l-Hidâye. Mekke: Merkezü Câmiati Ümmi’l-Kurâ, 2016.
• Şeyhizâde Damad Efendi, Abdurrahman Gelibolulu. Mecmau’l-Enhur fi Şerhi Mültekâ’l-Ebhur. İstanbul: Mekteb-i Sanayi Matbaası, 1891.
• Şinkîtî, Muhammed b. Muhammed Muhtâr b. Ahmed Mezid. Ahkâmü’l-Cirâhati’t-Tıbbiyye ve’l-Âsârü’l-Müterettibe Aleyhâ. Şârika: Mektebetü’s-Sahâbe, 1994.
• Şîrâzî, Ebû İshak Cemaleddin İbrâhim b Ali. et-Tebsira fî Usûli’l-Fıkh. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 1980.
• Şübeyr, Muhammed Osman. Ahkâmu Cirâhati’t-Tecmîl fi’l-Fıkhi’l-İslâmî. Kuveyt: Mektebetü’l-Felâh, 1989.
• Zeydân, Abdülkerim. el-Mufassal fî Ahkâmi’l-Mer’e ve’l-Beytü’l-Müslim fi’ş-Şerîati’l-İslâmiyye. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1992.
• Zeylaî, Fahreddin Osman. Tebyînü’l-Hakâik fî Şerhi Kenzi’d-Dekâik. Bulak: el-Matbaatü’l-Kübra’l-Emiriyye, 1897.