TÜRK SANATINDA MİSTİK BAĞLAMDA GEOMETRİK SEMBOLİZME GENEL BAKIŞ

Yıl 2018, Cilt 1, Sayı 1, 55 - 66, 27.04.2018

Eda ÖZ ÇELİKBAŞ

Öz

Bu çalışmada özellikle köklerimizde (Türk Köklerinde) bulunan geometrik sembollerin mistik kökenlerine, genel anlamlarına kültürel süreçteki gelişmelerine yer verilecektir.  Bu bağlamda da günümüz örnekleri üzerinden görsel çözümlemeler yapılacaktır. Burada genel amaç; Orta Asya’ dan Anadolu’ ya uzanan geniş coğrafyada halen yaşayan kültürel sembollerin dini, felsefi, sosyal, mitolojik ve tarihsel kökenlerine bir yaklaşımda bulunmaktır (Alp, 2009:2). Türk sanatı bilindiği üzere Türk tarihi, Orta Asya’ dan Avrupa’ ya ve Afrika’ ya uzanan çok geniş bir coğrafya üzerinde, çok sayıda devlet ve imparatorlukla yaşanmıştır. Özellikleri birbirinden oldukça farklı çok geniş bir coğrafyaya dağılmış olmak, sahip olunan coğrafyalardaki eski kültürel birikimler ve tarihi süreç içinde Türk milletinin yaşadığı dini, fikri ve iktisadi gelişim ve değişimler Türk sanatını fazlasıyla etkilemiştir. Öte yandan VII. yüzyılın asrın sonlarından itibaren Türk tarihinde dolayısıyla Türk sanatında bir dönüm noktası olmuştur. Türk sanatında soyutlama yapılarak sembolizme giden bir durum vardır. Harf, renk, sayı, hayvan ve gök sembolizmi gibi birçok mistik sembol sanatta kullanılan işaretleri oluşturmaktadır (Can ve Gün, 2015:14,20). 

Abstract

This study will focus on the mystical roots of geometric symbols found in our roots (Turkish roots) and their development in the cultural process in general terms.  In this context, visual analysis will be done through the examples of today.
The general purpose here is; The broad geographical region extending from Central Asia to Anatolia has an approach to the religious, philosophical, social, mythological and historical origins of the cultural symbols still living. As Turkish art has been known, Turkish history has been experienced with a great number of states and empires on a vast geography extending from Central Asia to Europe and Africa. Having been scattered over a very wide geographical area, whose characteristics are quite different from each other, the old cultural heritage in the geographical region and the religious, ideological and economic developments and changes experienced by the Turkish people during the historical process have greatly influenced Turkish art. On the other hand, It has been a turning point in Turkish history and hence Turkish art since the end of the VIIth century. There is a symbolism in Turkish art by abstraction. Many mystical symbols, such as letters, colors, numbers, animals, and sky symbolism, form the signs used in art

Anahtar Kelimeler

Kökler, Geometrik Semboller, Orta Asya, Türk Sanatı, mistik sembol

Kaynakça

• KaynakçaAdalı, B. (2013). Oğuz Kağan Destanı (2. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.Alp, K. Ö. (2009). Orta Asyadan Anadoluya Kültürel Sembollere Giriş. Ankara: Eflatun Yayınevi.Arseven, C. E. (1974/1984). Türk Sanatı. İstanbul: Cem Yayınevi.Atasagun, G. (2002). İlahi Dinlerde Dini Semboller. Konya: Kabalcı Yayınları.Ateş, M. (2002). Mitolojiler Semboller ve Halılar. İstanbul: Yeni Alaş Matbaacılık.Can, Y. ve Gün, R. (2015). Ana Hatlarıyla Türk İslam Sanatları ve Estetiği. İstanbul: Kayıhan Yayınları.a Cevizci, A. (2000). Felsefe Sözlüğü, İstanbul: Paradigma Yayınları.Cıbıroğlu, Y. (2008). Türk Sanatında Gizli Yüz. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.Çoruhlu, Y. (2002/2006/2010/2013). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. (2. Baskı). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.hÇoruhlu, Y. (2014). Kozmolojik Mitolojik Astrolojik Dini ve Edebi Tasavvurlara Göre Türk Sanatında Hayvan Sembolizmi (1. Baskı). Konya: Kömen Yayınları.i Demiriz, Y. (2000). İslam Sanatında Geometrik Süsleme. İstanbul: Yorum Sanat ve Yayıncılık.Ersoy, N. (2007). Semboller ve Yorumlar (3. Baskı). İstanbul: Dönence Basım ve Yayın.Gibson, C. (2009). Semboller Nasıl Okunur ? Resimli Sembol Okuma Rehberi. İstanbul: Yem Yayın.Jung, C. G. (2015). İnsan ve Sembolleri. (Çev. Hatice Mukaddes İlgün). İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.Kalafat, Y. (2015). Türk Kültürlü Halklarda Mitik-Mistik Kavşakta Su. Ankara: Berikan Yayınevi.hKuban, D. (1982/2010). Türk ve İslam Sanatı Üzerine Denemeler (3. Baskı). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.Mülayim, S. (1982). Anadolu Türk Mimarisinde Geometrik Süslemeler (Selçuklu Çağı). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. aÖgel, S. (1994). Anadolunun Selçuklu Çehresi. İstanbul: Akbank Yayınları Kültür ve Sanat Kitapları.Örnek, S. V. (2014). 100 Soruda İlkellerde Din Büyü Sanat Efsane Bütün Eserleri-I (1. Baskı). Ankara: Bilge Su Yayıncılık.cSalt, A. (2006). Semboller Ansiklopedisi. İstanbul: Ruh ve Madde Yayınları.Sözeri, T. (2014). Mistik/Gizil Simgeler Gelenek ve Kavramlar. İstanbul: Kastaş Yayınevi.Toprak, F. (2011). Defter-I Cengiz Namede Boy Nişanları ve Damgalar. Turkish Studies. International Periodical for the Languages Literature and History of Turkic. 6/1, s. 555-574. Uçar, T. F. (2004). Görsel İletişim ve Grafik Tasarım. İstanbul: İnkılap Kitabevi.Yetkin, S. K. (1984). İslam Ülkelerinde Sanat. İstanbul: Cem Yayınevi.