KÜLTÜREL MİRAS KAPSAMINDA SAFRANBOLU’DA GELENEKSEL DOĞUM ADETLERİ

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 18 - 34, 30.04.2023

Elif KOCAKAYA Taşkin DENİZ

Öz

Toplumsal düzeni sağlayan somut olmayan kültürel miraslarımızdan örf ve adetler unutulmakta, unutulmaya yüz tutmakta veya birtakım değişimlere uğramaktadır. Bireylerin yaşamla tanıştığı, soyların devamının yürütüleceğine inanılan ve her kültürde mutlulukla karşılanan doğum hadisesi geleneksel ritüellerin uygulandığı özel durumlardan biridir. Doğum öncesi ve doğum sonrası her toplumda farklılık gösteren çeşitli ritüeller bulunmaktadır.
Bu çalışmanın amacı, somut ve somut olmayan kültürel mirasın korunması ve aktarılması kapsamında UNESCO Dünya Miras Kenti Safranbolu’da öncesinde ve sonrasında gerçekleştirilen ritüelleri ile doğum hadisesinin özelliklerinin ortaya konularak kayıt altına alınmasıdır. Çalışmanın konusu ve amacı doğrultusunda doğum hadisesi kültürü temelinde kavramsal bir çerçeve sunulduktan sonra
Safranbolu’da doğum hadisesine ilişkin inanç ve pratikler ele alınmıştır. Safranbolu’da doğum hadisesi kültürünü yaşatmaya çalışanların tespit edilerek kendileri ile görüşülmesi, aktardıkları bilgilerin yazılı ve sesli olarak kayıt altına alınması, kültürel miras unsurlarımızın unutulmaması, yeni nesillere aktarılması ve böylece sürdürülebilir kılınmaları açısından mutlak önem taşımaktadır. Sonuç olarak somut olmayan kültürel miras unsurlarımız içerisinde yer alan doğum adetleri, teknolojinin yaşamımıza girişi ile bir takım kültürel aşınma ve değişimlere uğrayarak geçmiş ile bağı koparmadan günümüz dünyasında hala sürdürülmeye çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Safranbolu, Kültürel Miras, Gelenek, Doğum, Ritüel

Kaynakça

• AKBULUT, S., (2002), Karabük İli Safranbolu İlçesindeki Doğum Adet ve İnanmaları”, Türk Halk Kültüründen Derlemeler 1999, Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları, Ekip Grafik, Ankara, s: 1-16.
• BALAT, E. Y. ve KUŞDEMİR, F. O., (2019), DoğumAdetleri ve Ziyaret Fenomeni: Tokat Erbaa Örneği, The Journal Of Turkic Language and Literatüre Surveys, 4(2): 64-78.
• BALKAYA, A., (2016), Kars’ta Doğum Adetleri. Zeıtschrıft Für Dıe Welt Der Türken (ZfWT), 8(2): 183-197.
• BAŞAL, H. A., (2006), Türkiye’de Doğum Öncesi, Doğum ve Doğum Sonrası Çocuk Gelişimi ve Eğitimine İlişkin Gelenek, Görenek ve İnançlar, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1): 45-70.
• DENİZ, T. ve ÇELİK, Ö., (2020), Somut Olmayan Kültürel Miras Taşıyıcıları: Safranbolu El Sanatları Ustaları Üzerine Bir İnceleme, Doğu Coğrafya Dergisi, 43: 123-138.
• DENİZ, T. ve DİKER, O., (2017), Coğrafya ve Tarih Perspektifinden Somut Kültürel Miras ve Türkiye, PegemA Yayınları, Ankara.
• DİKER, O., (2019), Somut Olmayan Kültürel Miras ile İlişkisi Bağlamında Etnik Turizm. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırması Dergisi, 8(1): 671-684.
• DİKİCİ, A., (2001), Geleneklerin Toplumdaki Yeri ve Önemi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,11(2): 251-258.
• DÖNMEZ, Y. ve KOCAKAYA, E., (2022), Kültür Turizmi Kapsamında Geleneksel El Sanatlarının Turizme Olan Etkileri: Amasra Örneği. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 5 (1): 103-121.
• DÖNMEZ, Y. ve KOCAKAYA, E., (2022), Kültür Turizmi Kapsamında Geleneksel El Sanatlarının Turizme Olan Etkileri: Safranbolu Örneği. Editörler (Doç. Dr. Neslihan İyit Dr. Öğr. Üyesi Yasin Akyıldız Dr. Öğr. Üyesi Betül Hastaoğlu Özbek). Sosyal ve Beşerî Bilimlerde Güncel Araştırmalar I.
• EMİROĞLU, K. ve AYDIN, S., (2009), Antropoloji Sözlüğü, Ankara, Bilim ve Sanat Yayınları.
• ERMAN, A., (1998), Tekirdağ Halk Kültüründe Geçiş Dönemleri Doğum-Evlenme-Ölüm, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 9-10: 85-107, İstanbul.
• JUMBAEV, M., (2006), Kırgız Gelenek ve İnanışlarında Dini Ritüeller, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• KALYONCU, H., (2010), Tarih İçinde Safranbolu, Safranbolu Belediyesi Kültür Hizmeti, İstanbul.
• KOCAKAYA, E. ve DÖNMEZ, Y. (2022). Z Kuşağının Kültürel Miras Algısı: Safranbolu Örneği. Anasay, 21: 119-140.
• KOÇAK, K., (2013), Türk Kültür Tarihinin Bin Yıllık Başyapıtı: Kutadgu Bilig’den Bugüne Ulaşan Gelenekler, Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 4(13): 56-66.
• MEAR, H., (1996), Kıbrıs Türk Toplumunda Doğum, Evlenme ve Ölümle İlgili Âdet ve İnanışlar, K.K.T.C. Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• ÖRNEK, S. V., (1995), Türk Halk Bilimi, T. C. Kültür Bakanlığı, Ankara.
• SARI, İ., (2017), Türk Gelenekleri, Nokta E-Kitap Yayınevi, Antalya, s: 198.
• SARITUNÇ, B., (2022), Bir Anadolu Kentinin Folklorik Hikayesi: Safranbolu, Gazi Kitabevi, Ankara.
• TUNÇÖZGÜR, Ü., (2012), Dünden Bugüne Safranbolu, Safranbolu Belediyesi Kültür Yayınları, Safranbolu.
• TÜRKER, F. ve KOÇOĞLUGÜNDOĞDU, V., (2016), Tıva Türklerinde Geçiş Dönemi Ritüelleri: Doğum, Düğün, Ölüm, Türk Bilig Dergisi, 32:141-154.
• VARGÜN, B., (2018), Doğum ve Doğum Sonrasında Anne ve Bebeğin Korunmasına İlişkin Geleneksel Uygulamalar, International Journal of Human Sciences, 15(2): 870-880.
• YEŞİL, Y., (2013), Türk Dünyası’nda Doğum Sırasında Gerçekleştirilen Ritüeller, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Dergisi, 2(6): 155-162.