ULUDAĞ DERGİSİNİN 1935-1946 YILLARINDAKİ YAZILARINDA BURSA HALK KÜLTÜRÜNDE KOZA, İPEK ÜRETİMİ VE TİCARETİNE DAİR BİR DURUM DEĞERLENDİRMESİ

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 304 - 326, 05.09.2023

Berrin Sarıtunç Elif Uzun Tuğba Saygılı

Öz

Türkiye Cumhuriyeti’nin 1923-1930 yılları arasında yaşadığı pek çok olay, yapılan inkılapların halka benimsetilmesini gerekli kılmıştır. Böylelikle Halkevlerinin, açılması kararı alınmıştır. 19 Şubat 1932’de açılan 14 Halkevinden birisi de Bursa Halkevidir.
Çalışmada Bursa Halkevi dergisi olan “Uludağ”ın 1935-1946 yıllarında basılan sayılarında koza, ipek, ipekçilik konuları taranmıştır. Dergilerde ipeğin üretimi ve ipekçiliğin dünya ekonomisindeki önemiyle ilgili bilgilere ve istatistiki bilgilere, ipek böceği, ipekli kumaş ve dut ağacıyla ilgili Çin, Japon efsanelerine yer verilmiştir. İpek böceğinin keşfedilişi, üretimi, kozadan ipek ipliği elde edip kumaş dokunması işlerinin tarihte ilk kim tarafından yapıldığı anlatılmıştır.
Dergilerde 1929-1933 yıllarına ait, koza üreten ve ipekli kumaş dokuyan ülkelerin üretim miktarları, üretimdeki düşüş ve artışlar, ülkelerin ürünlerini satış fiyatlarıyla ilgili istatistiksel bilgiler ve tablolar verilmiştir.
Dünyadaki ipekçiliğin yanı sıra dergilerde, Bursa’daki kozacılık, ipekçilikle ilgili bilgilerle Bursa halk kültüründeki yeri ve ritüelleriyle ilgili yazılar da bulunmaktadır. Elde edilen bilgiler, istatistiksel veriler bu alanda araştırma yapmak isteyenler için yol gösterici niteliktedir.

Anahtar Kelimeler

halkkültürü,, Bursa, halkevi, ipekçilik, koza

Kaynakça

• Adalan, M. (1947). ‘‘Halkevlerini Kendimize Değil Kendimizi Halkevlerine Uydurmalıyız”. Uludağ Dergisi, C. 5, (1947), 1.
• Antalya İpek Böcekçiliği Mektebi ve İstasyonu Arşivi, (2022). “Bursa’dan İpek Böcekçiliği İstasyonuna Gelen Yazı” Antalya.
• Akbulut, R. (1948). “Halkevlerinin Kültür Sahasında Oynadığı Rol Büyüktür’’. Uludağ Dergisi, S. 87, (Ocak-Şubat 1948), 11-12.
• Akkuş, M. (2008). “19. Yüzyılda Bursa’daki İpek Ticaretini Geliştirmeye Yönelik Bir Kurum: Vapur Kumpanyası ve Nizamnamesi”. OTAM, S. 24, (Ankara), 5.
• Akkuş, T., Kumaş, N, Sarıtunç, B. (2020). ‘‘Erken Cumhuriyet Döneminde Yoksullukla Mücadele Kapsamında Halkevleri Sosyal Yardım Şubelerinin Rolü’’. International Journal of Social Inquiry, 13(1), 61- 86. 10.37093/ijsi.746411
• Arıkan, Z. (1999). ‘‘Halkevlerinin Kuruluşu ve Tarihsel İşlevi’’, Atatürk Yolu Dergisi, 6(23), 261-281.
• Atav, R., Namırtı, O. (2011). ‘‘İpek Liflerinin Dünü ve Bugünü’’, Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 1(3), (2011): ss.112-119. https://dergipark.org.tr/tr/pub/jesd/issue/2 0868/223927
• Baltacıoğlu, İ. H. (1950). Halkın Evi, Ankara: Ulus Basımevi.
• Başkaya, Z. (2014). ‘‘Gelişimi ve Dağılışı Bakımından Türkiye'de İpekböcekçiliğinde Bilecik İlinin Yeri ve Çözüm Önerileri’’, Doğu Coğrafya Dergisi, 18(30), 257-286. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunidcd/issue/2458/31326
• Çavdar, T.(1981). ‘‘Halkevleri’’, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C. 4, 877-884, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Dağlıoğlu, T. (1941). ‘‘Bursa Tarihine Ait Bazı Vesikalar’’, Uludağ Dergisi, C. 3, S. 34, 21-22.
• Eğilmez, M. Ş. (1939). ‘‘Tarihte Bursa Sanatları’’, Uludağ Dergisi, S. 22, 62.
• Ertuğrul, T. (1935). ‘‘İpek, Dünya Ekonomisindeki Yeri ve Biz’’, Uludağ Dergisi, S. 4, 37-38.
• Ertuğrul, T. (1935). ‘‘İpek, Dünya İktisadiyatındaki Mevki’i ve Biz’’, Uludağ Dergisi, S. 2, 36-37.
• Ertuğrul, T. (1936). “Tabi’i İpek; Dünya Ekonomisindeki Yeri ve Biz 5’’, Uludağ Dergisi, S. 7, 25-26.
• Ertuğrul, T. (1936). ‘‘Tabi'i İpek; Dünya Ekonomisindeki Yeri ve Biz 3’’, Uludağ Dergisi, S. 5, 22-23.
• Ertuğrul, T. (1936). ‘‘Tabi'i İpek; Dünya Ekonomisindeki Yeri ve Biz 4’’. Uludağ Dergisi, S. 6, 20-22.
• Gönüllü, A.R. (1998). “Alanya’da İpek Dokumacılığı”, 1. Antalya Yöresi El Sanatları Sempozyumu Bildirileri, Antalya: Antalya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları, 18-21.
• Kıral, B. (2020). ‘‘Nitel Bir Veri Analizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi’’. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
• Köseoğlu, N. (1946). “Bursa Esnafları On Altıncı Yüzyılda”, Uludağ Dergisi, S.80.
• Odabaş, E., Günbey, B., Zengin, Y., Akay Sarıkaya, H. (2020). ‘‘Dünya ve Anadolu'da İpek Böceğinin Yolculuğu’’, Hayvan Bilimi ve Ürünleri Dergisi, 3(1), 75-84. https://dergipark.org.tr/tr/pub/jasp/issue/56061/712368
• Ortaç, H. (1941). ‘‘Cihan Böcekçilik Vaziyeti’’, Uludağ Dergisi, C. 3, S. 33, 17.
• Ortaç, H. ‘‘İsabey ( Esebey) Köyü’’, (1946), Uludağ Dergisi, C. 5, S. 77, 8-19. Ortaç, H. (1946). ‘‘Köy Notları Kestel Köyü’’, Uludağ Dergisi, S. 79, 49.
• Sarıtunç B.(2021). ‘‘Bir Cumhuriyet Kurumunun Analizi: Bursa Halkevi’nin Sosyo Kültürel Faaliyetleri’’, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 895-917.
• Yalgın, A. R. (1944). “Bursa Folklorundan Bir Yaprak (İpekçilik)’’. Uludağ Dergisi, (Ocak-Şubat, 1944): s.
• Yetmen, T. (1941). ‘‘İktisadi Yürüyüş Bursa Özel Sayısı”, Uludağ Dergisi, 6-9.
• Yetmen, T. (1939). ‘‘İpek Böcekçiliği’’, Uludağ Dergisi, 52-65.
• Yetmen, T. (1938). ‘‘İpekli Kumaş Standartı”, Uludağ Dergisi, S. 17, 6-9.
• Yetmen, T. (1939). ‘‘Sentetik Yün Endüstrisi’’, Uludağ Dergisi, S. 22, 49.
• Yetmen, T. (1936). “Tabi'i İpek; Dünya Ekonomisindeki Yeri ve Biz 6’’, Uludağ Dergisi, S. 8, 34-35.
• Yetmen, T. (1937).‘‘Tabi'i İpek; Dünya Ekonomisindeki Yeri ve Biz’’, Uludağ Dergisi, S. 9, 24-25.
• Yıldırım, M. A. (2013). ‘‘Osmanlı’da İpekböcekçiliği Eğitimi: Bursa Harir Dârüttalimi ve Dârülharirlerin Açılması’’, Journal of Turkish Studies. 574-594.
• Yurtoğlu, N. (2017). ‘‘Cumhuriyet Dönemi'nde Türkiye'de İpek Böcekçiliği (1923- 1950)’’, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 159-189. https://dergipark. org.tr/tr/pub/cttad/issue/37020/424572
• Yücelt, N. (1938). ‘‘Tarihte Bursa: 17’nci Asırda Kumaş ve Kumaşçılar Bursa Mahkemesi Şeriye Sicillerine Göre’’, Uludağ Dergisi, S. 17, 30.