COĞRAFİ İŞARETLİ ÜRÜNLERİN GASTRONOMİ TURİZMİ AÇISINDAN İNCELENMESİ: BAYBURT ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 151 - 177, 30.04.2024

Mehmet Nazikgül , Murat Ödemiş

Öz

Araştırmanın amacı, Bayburt’un coğrafi işaretli yiyecek ve içeceklerinin gastronomi turizmi açısından incelenmesidir. Araştırma, Bayburt’ta faaliyet gösteren restoran işletmelerinin yöneticileri veya şefleri üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmada veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış görüşme formundan yararlanılmıştır. Katılımcılardan elde edilen veriler, betimsel ve içerik analizi veri analiz yöntemleriyle incelenmiştir. Araştırmada ortaya çıkan sonuçlara göre, yiyecek içecek işletmesi yöneticileri ve şeflerinin coğrafi işaret kavramıyla ilgili farkındalık düzeylerinin düşük olduğu ve işletmelerinde coğrafi işaretli ürünlere çok fazla yer vermedikleri sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca bu ürünlerin tanıtım ve pazarlanma faaliyetlerinin yetersiz olduğu gözlemlenmektedir. Araştırmada, yönetici ve şeflerin özellikle turizm yoğunluğunun yaşandığı yaz aylarında çokça talep gören coğrafi işaretli ürünlere işletmelerinde daha fazla yer verme eğilimi gösterdikleri belirlenmiştir. Ayrıca ortaya çıkan bir diğer sonuca göre, Bayburt’ta turistik hareketliliğin sınırlı olması nedeniyle coğrafi işaretli ürünler işletme menülerinde çok fazla yer bulamamaktadır. Araştırmada elde edilen sonuçlar doğrultusunda, işletmelerin menülerinde coğrafi işaretli ürünlere daha fazla yer verilmesi ve bu ürünlere yönelik tanıtım ve pazarlama faaliyetlerinin artırılması tavsiye edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Coğrafi işaret, Yiyecek içecek işletmeleri, Gastronomi turizmi, Bayburt.

Kaynakça

• Addor, F. ve Grazioli, A. (2002). Geographical Indications Beyond Wines and Spirits: A Roadmap for a Better Protection for Geographical Indications in the WTO/Trips Agreement. Journal of World Intellectual Property, 5(6), 865. https://www.legalanthology.ch/t/addor_protection-of-geographical-indications_2005.pdf
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım, E. (2010). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri SPSS Uygulamalı (6. Basım). Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Altuntaş, A. ve Gülçubuk, B. (2014). Yerel Kalkınmada Yaygınlaşan Bir Araç Olarak Geleneksel Gıdalar ve Geleneksel Gıda Mevzuatının Yaygınlaştırılabilirliği. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 31(3), 78-81. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1818444
• Apak, Ö. C. ve Gürbüz, A. (2018). Turistlerin Yöresel Gıda Ürünlerine İlgi Düzeyleri. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6(2), 334-349. https://jotags.net/index.php/jotags/article/view/401/679
• Apak, Ö., Ünlü, H. ve Kıvanç, M. İ. (2022). Unutulmaya Yüz Tutmuş Yöresel Yiyeceklerin Gün Yüzüne Çıkarılması: Bayburt İli Ev Kadınları Üzerine Bir Araştırma. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 10(1), 267-283. https://doi.org/10.21325/jotags.2022.989
• Başaran, D. (2016). Kırsal kalkınmada coğrafi işaretlerin etkisi: Gaziantep ve Siirt illeri örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Bérard, L. & Marchenay, P. (2006). Local Products and Geographical Indications: Taking Account of Local Knowledge and Biodiversity. International Social Science Journal, 58(187), 109-116. https://doi.org/10.1111/j.1468-2451.2006.00592.x
• Berg, B. L. & Lune, H. (2015). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (Çev: Aydın, H.). Eğitim Kitabevi.
• Bramley, C. (2011). A Review of The Socio-Economic Impact of Geographical Indications: Considerations for the Developing World. Paper presented at the WIPO Worldwide Symposium on Geographical Indications (pp. 1-22). WIPO Lima, Peru.
• Bramley, C., Biénabe, E. & Kirsten, J. (2009). The Economics of Geographical Indications: Towards a Conceptual Framework for Geographical Indication Research in Developing Countries. The Economics of İntellectual Property, 1, 109-149.
• Cebeci, H. ve Şen M. (2020). Coğrafi İşaret Tescilli Soğuk Bir Lezzet: Görele Dondurması. Gastroia: Journal of Gastronomy and Travel Research, 4(2), 197-217. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1118110
• Çalışkan, V. ve Koç, H. (2012). Türkiye’de Coğrafi İşaretlerin Dağılış Özelliklerinin ve Coğrafi İşaret Potansiyelinin Değerlendirilmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 17(28), 193-214. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/26999
• Çekal, N. ve Doğan, E. (2022). Sürdürülebilir Gastronomide Standart Reçete ve Coğrafi İşaretlerin Önemi. Turizm Çalışmaları Dergisi, 4(1), 49-60. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2261666
• Das, K. (2010). Prospects and Challenges of Geographical Indications in India. The Journal of World Intellectual Property, 13(2), 148-201. https://doi.org/10.1111/j.1747-1796.2009.00363.x
• Dogan, B. ve Gokovali, U. (2012). Geographical Indications: The Aspects of Rural Development and Marketing Through the Traditional Products. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 62, 761-765. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2012.09.128
• Doğan, B. (2015). Coğrafi İşaret Korumasının Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Önemi. E-Journal of New World Sciences Academy NWSA-Social Sciences, 10(2), 58-75. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/187180
• Doğanlı, B. (2020). Coğrafi İşaret, Markalaşma ve Kırsal Turizm İlişkileri. İnsan ve Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 525-541. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1314148
• Esenbuğa, N. ve Sağlık, E. (2012). (Tra1 bölgesi) İllerinin Yöresel Yemek Envanterinin Çıkarılması ve Kitaplaştırılması. Erzurum: Zafer Ofset.
• Evans, G. E. & Blakeney, M. (2006). The Protection of Geographical Indications After Doha: Quo Vadis?. Journal of International Economic Law, 9(3), 575-614. https://doi.org/10.1093/jiel/jgl016
• Firmani, P., De Luca, S., Bucci, R., Marini, F. & Biancolillo, A. (2019). Near Infrared (NIR) Spectroscopy-Based Classification for the Authentication of Darjeeling Black Tea. Food Control, 100, 292-299. https://doi.org/10.1016/j.foodcont.2019.02.006
• Gökovalı, U. (2007). Coğrafi İşaretler ve Coğrafi İşaretlerin Ekonomik Etkileri: Türkiye Örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Dergisi, 21(2), 141-160. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/30158
• Kalekahyası, S. (2022). Bayburt ilindeki coğrafi işaret almış yöresel ürünlerin bilinirlik düzeyi ve tüketici tutumlarına etkisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bayburt Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. Bayburt.
• Kalekahyası, S. ve Göktaş, B. (2022). Coğrafi İşaret Almış Yöresel Ürünlerin Bilinirlik Düzeyi ve Tüketici Tutumlarına Etkisi: Bayburt İli Örneği. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(3), 673-702. http://doi: 10.30692/sisad.1142517
• Kantaroğlu, M. ve Demirbaş, N. (2018). Türkiye’de Coğrafi İşaretli Gıda Ürünleri Üretim Potansiyelinin Değerlendirilmesi. Paper Presented at the VIII. International Balkan and Near Eastern Social Sciences Congress Series, Plovdiv.
• Kart, N., Saraç, Ö., Pamukçu H. ve Sandıkçı, M. (2022). Afyon Sucuğu Üreticilerinin Sürdürülebilir Gastronomi Kapsamında Coğrafi İşaret Tesciline Yönelik Algıları. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(1), 381-404. http://doi: 10.16953/deusosbil.1030441
• Kelemci Schneider, G. ve Ceritoğlu, A. B. (2010). Yöresel Ürün İmajının Tüketici Satın Alma Davranışı ve Yüksek Fiyat Ödeme Eğilimi Üzerindeki Etkisi: İstanbul İlinde Bir Uygulama. Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 3(6), 29-52. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1672141
• Koçak, A. ve Arun, Ö. (2006). İçerik Analizi Çalışmalarında Örneklem Sorunu. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 4(3), 21-28. https://doi.org/10.18094/si.51496
• Marie-Vivien, D. & Biénabe, E. (2017). The Multifaceted Role of the State in the Protection of Geographical Indications: A Worldwide Review. World development, 98, 1-11. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2017.04.035
• Mercan, Ş. O. ve Üzülmez, M. (2014). Coğrafi İşaretlerin Bölgesel Turizm Gelişimindeki Önemi: Çanakkale İli Örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29(2), 67-94. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/210874
• Mevzuat Bilgi Sistemi (2023). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.6769.pdf [Erişim Tarihi: 06.06.2023].
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook. New York: Sage Publications.
• Nazik, H. ve Arlı, M. (2003). Araştırma Teknikleri. İstanbul: YA-PA Yayınları.
• Orhan, A. (2010). Yerel Değerlerin Turizm Ürününe Dönüştürülmesinde "Coğrafi İşaretlerin" Kullanımı: İzmit Pişmaniyesi Örneği. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 21(2), 243-254. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/154408
• Özgen, I. (2017). Uluslararası Gastronomiye Genel Bakış. Sarıışık M. ve Özbay, G. Ed., Ankara: Detay Yayıncılık.
• Patton, M. Q. (1990). Qualitative Evaluation and Research Methods. Newbury Park, CA: SAGE Publications.
• Polat, E. (2017). Turizm ve Coğrafi İşaretleme: Balıkesir Örneği. Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 1(1), 17-31. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/388270
• Rangnekar, D. (2004). The Socio-Economics of Geographical Indications. UNCTAD-ICTSD Project on IPRs and Sustainable Development, 8, 13-15. https://ipbio.org/pdfs/papers/a.pdf
• Resmî Gazete. (2006). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/02/20060204-9-2.pdf [Erişim Tarihi: 29.04.2023].
• Resmî Gazete. (2017). https://www.resmigazete.gov.tr// [Erişim Tarihi: 29.04.2023].
• Savaşkan, Y. ve Kıngır, S. (2020). Sakarya İli Gastronomik Unsurlarının Coğrafi İşaret Kapsamında Değerlendirilmesi. Alanya Akademik Bakış, 4(3), 939-961. https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.702037
• Saygılı, D., Demirci, H. ve Samav, U. (2020). Coğrafi İşaretli Türkiye Peynirleri. Aydın Gastronomy, 4(1), 11-21. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/944370
• Sivaslıgil, A. C. (2003). Araştırma Teknikleri ve Temel İstatistik Bilgileri. İzmir: Bilkar Bilge Karınca Matbaacılık.
• Suna, B. ve Uçuk, C. (2018). Coğrafi İşaret ile Tescil Edilmiş Ürüne Sahip Olmanın Destinasyon Pazarlamasına Etkisi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 100, 118. https://doi.org/10.21325/jotags.2018.274
• Süslü, C., Eryılmaz G. ve Demir, E. (2020). Coğrafi İşaretli Ürünlerin Gastronomi Kapsamında Değerlendirilmesi: Mersin İli Örneği. Journal of Recreation and Tourism Research, 7(2), 135-149. https://doi.org/10.31771/jrtr.2020.58
• Şahin A. (2017). Gastromilliyetçilik Kavramının İncelenmesi: Coğrafi İşaret ve Markalaşma Faktörleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(8), 459-464. https://eds.p.ebscohost.com/eds/pdfviewer/pdfviewer?vid=0&sid=17db2c6b-2a13-466e-985a-604331d3fba0%40redis
• Şahin, G. (2013). Coğrafi İşaretlerin Önemi ve Vize (Kırklareli)’nin Coğrafi İşaretleri. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 23-37. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/411288
• Şahin, G. (Mayıs, 2011). Coğrafi İşaretler Kapsamında Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin Tarım Ürünleri. GAP VI. Tarım Kongresi’nde Sunuldu, 09 – 12 Mayıs 2011, s. 503 – 508, Şanlıurfa.
• Tanrıkulu, M. (2018). Coğrafya ve Kültür (Mekân-Kültür-Tarih-Coğrafi İşaret (2. Basım). Ankara: Edge Akademi Yayınları.
• Tanrıkulu, M. ve Doğandor, E. (2021). Coğrafi İşaretleri ve Coğrafi İşaret Potansiyeliyle Bolu İli. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(1), 223-257. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1607166
• Taşkıran Karataş, Ö. (2022). Coğrafi işaretlemenin destinasyon imajı üzerindeki etkisinin analizi: İzmir ili örneği, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tekellioğlu, Y. (2019). Coğrafi İşaretler ve Türkiye Uygulamaları. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 47-75. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1359250
• Teuber, R. (2010). Geographical Indications of Origin as a Tool of Product Differentiation: The Case of Coffee. Journal of International Food and Agribusiness Marketing, 22(3-4), 277-298. https://doi.org/10.1080/08974431003641612
• The World Intellectual Property Organization. (2023). https://www.wipo.int/ [Erişim Tarihi: 06.04.2023].
• Türk Patent ve Marka Kurumu. (2023). https://www.turkpatent.gov.tr/cografi-isaret [Erişim Tarihi: 20.04.2023].
• Ünsal, V. (2014). Bayburt Kaleleri. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(1), 88-102. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/16002
• Üzümcü, T. P., Alyakut, Ö. ve Akpulat, N. A. (2017). Coğrafi İşaretleme Kapsamında Kocaeli Gastronomik Ürünlerinin Değerlendirilmesi. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19(28), 132-140. https://earsiv.kmu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11492/1365/Co%c4%9frafi%20%c4%b0%c5%9faretleme%20Kapsam%c4%b1nda%20Kocaeli%20Gastronomik%20%c3%9cr%c3%bcnlerinin%20De%c4%9ferlendirilmesi.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Yazıcıoğlu. İ., Işın. A. ve Yalçın. E. (2019). Coğrafi İşaretli Ürünlerin Gastronomi Turizmi Kapsamında Değerlendirilmesi: Akdeniz Bölgesi Örneği. Gastroia: Journal of Gastronomy and Travel Research. 3(4), 861-871. http://doi.org/10.32958/gastoria.571657
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2003). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.