GASTRONOMİ TURİZMİ KAPSAMINDA COĞRAFİ İŞARETLİ ÜRÜNLERİN İNCELENMESİ: AĞRI ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 107 - 128, 30.04.2024

Oguz Cam , Hakkı Çılgınoğlu

Öz

Sosyal bir olay olan turizm çok sayıda alt alana ayrılmakta ve bunlardan biri de gastronomi turizmi olarak görülmektedir. Gastronomi turizmi, temeli yiyecek ve içeceklere dayanan turistik hareketlerin bütünüdür. Bu turizm tipi potansiyel ve önemini gün geçtikçe artırmaktadır. Bunda coğrafi işaretlerin payı vardır. Coğrafi işaretli ürün veya ürünleri bulunan kentler gastronomi turizmi açısında önemli bir avantaja sahiptir. Bu bilgiler ışığında bir çalışma gerçekleştirme girişiminde bulunulmuştur. Çalışmanın kapsamına Ağrı kenti dâhil edilmiştir. Geleneksel derleme tipinde bulunan bu çalışmanın amacı, gastronomi turizmi kapsamında Ağrı’nın coğrafi işaretli ürünlerini incelemektir. Çalışma, Ağrı’nın coğrafi işaretli ürünlerinin tanınması ve gastronomi turizmi bağlamında değerlendirilmesi yönünden önemlidir. Çalışmanın sonucunda Ağrı’nın; Ağrı geven balı, Ağrı haşıl yemeği, Ağrı yaprak döneri, Doğubayazıt abdigör köftesi olmak üzere toplamda dört adet coğrafi işaretli ürününün olduğu görülmüştür. Ağrı’nın coğrafi işaretli ürün sayısı azdır. Bu ürünlerin sayısının artırılması gastronomi turizmi açısından önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ağrı, Coğrafi İşaret, Gastronomi, Gastronomi Turizmi, Kültür.

Kaynakça

• Akar Şahingöz, S. ve İnci, F. (2018). Bolu İlinde Üretilen Arı Ürünlerinin Gastronomi Turizmi Kapsamında Değerlendirilmesi. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(Ek.1), 519-533.
• Akay, E. (2021). Kırşehir İlinin Coğrafi İşaret Almış Ürünlerinin Gastronomi Turizmi Kapsamında Değerlendirilmesi. Sivas İnterdisipliner Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(2), 147-159.
• Alyakut, Ö. (2016). Kültürel Ürünlerde Coğrafi İşaretleme Konusunun Medyaya Yansıması. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(45), 675-686.
• Arslan, F. (2023). Gastronomi turizmi açısından coğrafi işaretli ürünlerin algılanma düzeyi: Antalya Örneği. International Journal of Contemporary Tourism Research, 7(1), 1-8. http://doi.org/10.30625/ijctr.1106011.
• Ayber, İ. (2005). Sınai Mülkiyet Hakları ile İlgili Uluslararası Kuruluşlar (WIPO DTÖ, AB, TPE), Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi, Türk Patent Enstitüsü Markalar Dairesi Başkanlığı, Ankara.
• Ballı, E. (2016). Gastronomi Turizmi Açısından Adana Sokak Lezzetleri. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 4(Special Issue 1), 3-17.
• Baran, Z. ve Karaca, Ş. (2021), Coğrafi İşaretin Sürdürülebilir Gastronomi Turizminde Önemi, Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(2), 253-263.
• Bezirgan, M. ve Koç, F. (2014). Yerel Mutfakların Destinasyona Yönelik Aidiyet Oluşumuna Etkisi: Cunda Adası Örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(34), 917-928.
• Bowen, S. ve Zapata, A.V. (2009). Geographical Indications, Terroir and Socio Economic and Ecological Sustainability: The Case of Tequila. Journal of Rural Studies, 25(1), 108-119.
• Bucak, T. ve Aracı, Ü.E. (2013). Türkiye’de Gastronomi Turizmi Üzerine Genel Bir Değerlendirme. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(30), 203-216.
• Ceylan, N. (2020). 2019 Yılı Ağrı İli, Patnos İlçesi Yüzey Araştırması. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 15(2), 360-373.
• Chaney, S. ve Ryan, C. (2012). Analyzing the Evolution of Singapore’s World Gourmet Summit: an Example of Gastronomic Tourism. International Journal of Hospitality Management, (31), 309– 318.
• Coşkun, C., Bişiren, A. ve Gençer, K. (2024). Coğrafi İşaretli Yiyecek ve İçeceklerin Gastronomi Turizmine Etkileri. Turizm ve İşletme Bilimleri Dergisi, 4(1), 203-217.
• Çağlı, I.B. (2012). Türkiye'de Yerel Kültürün Turizm Odaklı Kalkınmadaki Rolü: Gastronomi Turizmi Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çalışkan, O. (2013). Gastronomic Identity in Terms of Destination Competitiveness and Travel Motivation. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 1(2), 39–51.
• Çam, O. ve Çılgınoğlu, H. (2021). Yöresel Mutfakların Gastronomi Turizmindeki Önemi: Kastamonu Mutfağı Örneği. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 6(1), 176-192.
• Çelik, S. (2018). Şırnak İlinin Gastronomi Turizm Potansiyeli. International Journal of Contemporary Tourism Research, 2(2), 41-51.
• Çılgınoğlu, H. ve Çam, O. (2021). Gastronomi Turizmi ve Kültür İlişkisi. S. Kılıç (Ed.). Halkbilimi Bağlamında Türkiye’de Yeme-İçme Kültürü içinde (135-166). Konya: Eğitim Yayınevi.
• Çılgınoğlu, H. ve Çılgınoğlu, Ü. (2022). Nörogastronomi ve Duyuların Lezzet Algısına Etkisinin Yarı Yapılandırılmış. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 10(2), 837-855.
• Çılgınoğlu, H. ve Güner, D. (2021). Kastamonu Gastronomik Ürünlerinin Nuh’un Ambarı Projesi Kapsamında Değerlendirilmesi. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 9(4), 2874-2892.
• Denk, E. (2023, 13-15 Ekim). Kış Koridoru Gastronomi Koridoruna Dönüşebilir Mi? Bir Gastronomi Rota Denemesi. H. Hüseynova (Ed.). Karadeniz 14th International Conference on Social Sciences içinde (171-184). Gürcistan-Batumi: Academy Global Conferences.
• Deveci, B., Türkmen, S. ve Avcıkurt, C. (2013). Kırsal Turizm ile Gastronomi Turizmi İlişkisi: Bigadiç Örneği. International Journal of Social and Economic Sciences, 3(2), 29-34.
• Durlu Özkaya, F., Sünnetçioğlu, S. ve Can, A. (2013). Sürdürülebilir Gastronomi Turizmi Hareketliliğinde Coğrafi İşaretlemenin Rolü. Journal of Tourim and Gastronomy Studies, 1(1), 13-20.
• Eren, D. (2011). Alternatif Bir Turizm Çeşidi Olarak Mutfak Turizminin Değerlendirilmesine İlişkin Sektör Temsilcilerinin Görüşlerinin İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Düzce Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Düzce.
• Gökdeniz, A., Erdem, B., Dinç, Y. ve Çelik Uğuz, S. (2015). Gastronomi Turizmi: Ayvalık’ta Yerli Turistler Üzerinde Görgül Bir Araştırma. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 3(1), 14-29.
• Gökovalı, U. (2007). Coğrafi İşaretler ve Ekonomik Etkileri: Türkiye Örneği. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(2), 141-160.
• Güzel Şahin, G. ve Ünver, G. (2015). Destinasyon Pazarlama Aracı Olarak “Gastronomi Turizmi”: İstanbul’un Gastronomi Turizmi Potansiyeli Üzerine Bir Araştırma. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 3(2), 63-73.
• Hamlacıbaşı, F.Ü. (2008). Yiyecek Turizmi ve Yiyecek Turizmi Açısından Bozcaada'nın Kaynakları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Hazarhun, E. ve Tepeci, M. (2018). Coğrafi İşarete Sahip Olan Yöresel Ürün ve Yemeklerin Manisa’nın Gastronomi Turizminin Gelişimine Katkısı. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(Ek.1), 371-389.
• Kan, M. ve Gülçubuk, B. (2008). Kırsal Ekonominin Canlanmasında ve Yerel Sahiplenmede Coğrafi İşaretler. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(2), 57-66.
• Kan, M., Gülçubuk, B. ve Küçükçongar, M. (2012). Coğrafi İşaretlerin Kırsal Turizmde Kullanılma Olanakları. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14(22), 93-101.
• Karaca, O.B. (2016). Geleneksel Peynirlerimizin Gastronomi Turizmindeki Önemi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3(1), 41-47.
• Kelemci Schneider, G. ve Ceritoğlu, A.B. (2010). Yöresel Ürün İmajının Tüketici Satınalma Davranışı ve Yüksek Fiyat Ödeme Eğilimi Üzerindeki Etkisi - İstanbul İlinde Bir Uygulama. Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 3(6), 29-52.
• Kocaman, S. ve Kaya, F. (2014). Ağrı İlinin Turizm Coğrafyası. Erzurum.
• Köksal, Y., Şeyhanlıoğlu, H.Ö. ve Oğuz, O. (2023). Yöresel Mutfak Kültürünün Bölgesel Kalkınmadaki Rolü ve Yerel Halkın Algılarının Belirlenmesi: Ağrı Örneği. Journal of Gastronomy, Hospitality and Travel, 6(3), 1456-1476.
• Köşker, H. (2020). Coğrafi İşaret Konusunda Yazılmış Lisansüstü Tezlerin Bibliyometrik Analizi. Journal of Humanities and Tourism Research, 10(4), 775-787.
• Oraman, Y. (2015). Türkiye’de Coğrafi İşaretli Ürünler. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 76-85.
• Ören, V.E. ve Şahin Ören, T. (2019). Gastronomi Turizmi Kapsamında Sürdürülebilirlik: Ebem Köftesi Örneği. Turkish Studies-Social Sciences, 14(1), 151-162.
• Özdemir, G. ve Dülger Altıner, D. (2019). Gastronomi Kavramları ve Gastronomi Turizmi Üzerine Bir İnceleme. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(1), 1-14.
• Pehlivan, T. (2023). The Importance and Antioxidant Potential of Chestnut Honey in Gastronomy. Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 11(1), 88-96.
• Polat Üzümcü, T., Alyakut, Ö. ve Adalet Akpulat, N. (2017). Coğrafi İşaretleme Kapsamında Kocaeli Gastronomik Ürünlerinin Değerlendirilmesi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19(28), 132-140.
• Richards, G. (2002). Gastronomy: An Essential Ingredient in Tourism Production and Consumption. A.M. Hjalager ve G. Richards (Ed.). Tourism and Gastronomy içinde (3-20). London: Routledge.
• Santich, B. (2004). The Study of Gastronomy and its Relevance to Hospitality Education and Training. Hospitality Management, 23, 15-24.
• Sarıışık, M. ve Özbay, G. (2015). Gastronomi Turizmi Üzerine Bir Literatür İncelemesi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 26(2), 264-278.
• Saygılı, D., Demirci, H. ve Samav, U. (2020). Coğrafi İşaretli Türkiye Peynirleri. Aydın Gastronomy, 4(1), 11-21.
• Sevimli, Y., Tatlı, M. ve Kızıldemir, Ö. (2021). Göbeklitepe’nin Gastronomi Turizmi Bağlamında Değerlendirilmesi. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(2), 263-286.
• Suna, B. ve Uçuk, C. (2018). Coğrafi İşaret ile Tescil Edilmiş Ürüne Sahip Olmanın Destinasyon Pazarlamasına Etkisi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6(3), 100-118.
• Şengül, A. ve Çılgınoğlu, H. (2023). Coğrafi işaretli Yozgat Çanak Peynirinin Gastronomi Turizmi Açısından Değerlendirilmesi. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 103-118.
• Şengül, S. ve Türkay, O. (2016). Akdeniz Mutfak Kültürünün Gastronomi Turizmi Bağlamında Değerlendirilmesi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, (Özel Sayı 1), 86-99.
• Şeyhanlıoğlu, H.Ö. (2023). Gastronomi Turizmine Karşı Yerel Halkın Bilgi ve Tutum Düzeyinin Belirlenmesine Yönelik Araştırma: Ağrı İli Örneği. Avrasya Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(Türk Turizminin Geçmiş ve Gelecek Yüzyılı), 34-45.
• Şeyhanlıoğlu, H.Ö. ve Kıngır, S. (2021). Ağrı destinasyonunun alternatif turizm potansiyeline ilişkin yerel paydaşların bakış açısı. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(1), 619-634.
• Tanrıkulu, M. (2007). Türkiye’de Coğrafi İşaretlerin Tespiti ve Tescil Edilmesinin Önemi. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 1(2), 173-184.
• Temiz, T. (2019). Konya Örneğinde Coğrafi İşaretli Ürünlerin Gastronomi Turizmi Açısından Önemi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Teuber, R. (2011). Consumers’ and Producers’ Expectations Towards Geographical Indications Empirical Evidence for a German Case Study. British Food Journal, 113(7), 900-918.
• Yazgan, Ş. ve Kadanalı, E. (2012). Ağrı İlinin Kırsal Turizm Potansiyelinin Değerlendirilmesi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14(22), 5-10.
• Yenipinar, U., Köşker, H. ve Karacaoğlu, S. (2014). Turizmde Yerel Yiyeceklerin Önemi ve Coğrafi İşaretleme: Van Otlu Peyniri. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 2(2), 13-23.
• Yıldız, M. ve Yılmaz, M. (2019). Türkiye’de Gastronomi Turizmi Üzerine Bir Literatür İncelemesi. Sivas İnterdisipliner Turizm Araştırmaları Dergisi, (4), 51-60.
• Yıldız, M.H. (2021). Coğrafi İşaretli Ürünlerin Bölge Halkı Tarafından Bilinirliğinin Gastronomi Turizmi Kapsamında Değerlendirilmesi: Isparta Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Yüncü, H.R. (2010). Sürdürülebilir Turizm Açısından Gastronomi Turizmi ve Perşembe Yaylası. 10. Aybastı-Kabataş Kurultayı Yayını, Ankara: Detay Yayıncılık, 27-34.
• Zografos, D. (2008). Geographical Indications and Socio-Economic Development. United Kingdom: Working Paper 3.
• İnternet Kaynakçası Ağrı Belediyesi (2023). Coğrafi Konum. https://www.agri.bel.tr/sayfa/cografi-konum/ [Erişim Tarihi: 15.11.2023].
• Ağrı İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2023). Ne Yenir? https://agri.ktb.gov.tr/TR-122244/ne-yenir.html [Erişim Tarihi: 15.11.2023].
• Aslan, Y. (2023). Ağrı İli ve Tarihi. Ağrı Basın, https://www.agribasin.com/agri/agri-ili-ve-tarihi-h2145.html [Erişim Tarihi: 15.11.2023].
• T.C. Serhat Kalkınma Ajansı (2023). Ağrı’da Gezilecek Yerler. https://www.serka.gov.tr/bolgemiz/agri/agri-da-gezilecek-yerler [Erişim Tarihi: 15.11.2023].
• TRT Haber (2022, 26 Aralık). "Ağrı Yaprak Döneri"nin Ünü Tescille Daha Da Yayılacak. https://www.trthaber.com/haber/guncel/agri-yaprak-donerinin-unu-tescille-daha-da-yayilacak-733454.html [Erişim Tarihi: 27.03.2024].
• Turkey Outdoor (2021, 13 Ekim). Ağrı Yemek Rehberi. https://turkeyoutdoor.org/2021/10/13/agri-yemek-rehberi/2/ [Erişim Tarihi: 27.03.2024].
• Türk Patent ve Marka Kurumu [TPMK] (2023a). Veri Tabanı. https://ci.turkpatent.gov.tr/veri-tabani [Erişim Tarihi: 15.11.2023].
• Türk Patent ve Marka Kurumu [TPMK] (2023b). Ağrı Geven Balı. https://ci.turkpatent.gov.tr/Files/GeographicalSigns/e746df26-c097-4e02-ac4e-cb7efbc12d70.pdf [Erişim Tarihi: 16.11.2023].
• Türk Patent ve Marka Kurumu [TPMK] (2023c). Ağrı Haşıl Yemeği. https://ci.turkpatent.gov.tr/Files/GeographicalSigns/340e201f-56ca-41ce-b7fb-403f962fd0c8.pdf [Erişim Tarihi: 16.11.2023].
• Türk Patent ve Marka Kurumu [TPMK] (2023d). Ağrı Yaprak Döneri. https://ci.turkpatent.gov.tr/Files/GeographicalSigns/d2c207f2-28c1-4b6c-8a23-4a2040b64230.pdf [Erişim Tarihi: 16.11.2023].
• Türk Patent ve Marka Kurumu [TPMK] (2023e). Doğubayazıt Abdigör Köftesi. https://ci.turkpatent.gov.tr/Files/GeographicalSigns/310.pdf [Erişim Tarihi: 16.11.2023].