SAPANCA DESTİNASYONUNDA SOSYAL TAŞIMA KAPASİTESİNİN BELİRLENMESİ: YEREL HALK ALGISI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 2, 217 - 237, 31.08.2025

Betül Yılmazer , Ömer Saraç

Öz

Turizm faaliyetlerinin her geçen gün artış göstermesi turizm destinasyonlarında sosyal taşıma kapasitenin aşılmasına ve bazı sorunların yaşanmasına neden olmaktadır. Bir turizm destinasyonunda sosyal taşıma kapasitesinin aşılması o destinasyonun sürdürülebilirliğini olumsuz bir şekilde etkilemektedir. Destinasyonların sahip olduğu kaynakların korunması, ortaya çıkan sorunların giderilmesi ve turizm faaliyetlerinin sürdürülebilir bir şekilde devam edebilmesi için destinasyonların sosyal taşıma kapasitesi algılarının tespit edilebilmesi oldukça önemlidir. Türkiye’de taşıma kapasitesi aşılan birçok destinasyon bulunmaktadır. Bu destinasyonlardan biri de Sakarya ilinde yer alan Sapanca’dır. Bu çalışmada Sapanca'nın sosyal taşıma kapasitesi algısının belirlenmesi ve bu algının Doxey’nin Rahatsızlık Endeksi üzerinde konumlandırılması amaçlanmıştır. Bu doğrultuda veriler Sapanca'da yaşayan yerel halktan görüşme tekniğiyle elde edilmiştir. Toplamda geçerli 26 görüşme formuna ulaşılmıştır. Yapılan görüşmelerden elde edilen verilerin çözümlenmesi için içerik analizi yöntemine başvurulmuştur. Araştırmada Sapanca’nın sosyal taşıma kapasitesinin orta düzeyde aşıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Doxey’nin Rahatsızlık Endeksine göre Sapanca’daki yerel halk öfkeli davranış başlangıcındadır.

Anahtar Kelimeler

Taşıma Kapasitesi , Sosyal Taşıma kapasitesi , Yerel Halk Algısı , Doxey’nin Rahatsızlık Endeksi , Sapanca

Etik Beyan

Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Rektörlüğü Etik Kurulundan 03.10.2022 tarih ve E-26428519-044-60667 sayılı protokol numarası ile izin alınmıştır.

Kaynakça

• Akış, S. (1999). Sürdürülebilir Turizm ve Türkiye. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, Mart-Haziran, 36-46.
• Alagöz, G. ve Güneş, E. (2019). Turizm faaliyetlerinin sınırlandırılmasında turizm göstergeleriyle taşıma kapasitesi. O. Türkay içinde, Sürdürülebilir Turizm: Gösterge Geliştirme ve Ölçme Yaklaşımı (s. 357-377). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Avcıkurt, C. (2007). Turizm Sosyolojisi. 2. Basım, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2011). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Caner, A. M. (2018). Erzincan Girlevik Şelalesinin fiziksel ve sosyal taşıma kapasitesinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi, Peyzaj Mimarlığı ABD, Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Çavuş, Ş. (2002). Turistik merkezlerin taşıma kapasiteleri ile yaşam evreleri arasındaki ilişkiler ve Kuşadası örneğinde değerlendirme. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Çolak, O., Kiper, V. O., ve Batman, O. (2020). Ölçüsüz turizm’e (Over tourism) dair kavramsal bir yaklaşım. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 12(23), 609-621.
• Davies, C. A. (1999). Opportunity House: Ethnographic Stories of Mental Retardation. Journal of the Royal Anthropological Institute, 5(1), 127-128.
• Demir C. ve Çevirgen, A. (2006). Turizm ve Çevre Yönetimi: Sürdürülebilir Gelişme Yaklaşımı, Nobel Yayıncılık, Ankara.
• Dinh, X. T., Tran, N., Nguyen, T. L., Nguyen, D. T., ve Dang, M., (2007). Tourism carrying capacity assessment for Phong Nha-Ke Bang and Dong Hoi, Quang Binh Province.
• Doğan, H. Z. (2004). Turizmin Sosyo-Kültürel Temelleri, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Duran, E., & Özkul, E. (2012). Yerel halkın turizm gelişimine yönelik tutumları: Akçakoca örneği üzerinden bir yapısal model. International Journal of Human Sciences, 9(2), 500-520.
• Getz, D. (1983). Capacity to absorb tourism: Concepts and implications for strategic planning. Annals of tourism Research, 10(2), 239-263.
• Gökdeniz, A. (2019). Turistik destinasyonlarda sosyal taşıma kapasitesi algısı ve tekrar ziyaret niyetine etkisi: Ayvalık araştırması. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(3), 3003-3031.
• Göktuğ, T. H., Yıldız, N. D., Demir, M. ve Bulut, Y. (2013). Taşıma kapasitesi kuramının milli parklarda oluşum-gelişim ve modellenme süreci, Journal of the Faculty of Agriculture, C: 44, No 2, ss.195-206.
• Gül, A., ve Akten, M. 2005. Korunan doğal alanlarda rekreasyonel taşıma kapasitesi ve kavramsal yaklaşımlar. Korunan Doğal Alanlar Sempozyumu, 8- 10 Eylül Isparta, s:485-494.
• Gündüz, S. (2018). Yerel halkın turizm algısını belirlemeye yönelik alternatif bir ölçek geliştirme: Karataş Destinasyonu örneği. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 13(52), 343-357.
• Hallo, J. C., & Manning, R. E. (2010). Analysis of the social carrying capacity of a national park scenic road. International Journal of Sustainable Transportation, 4(2), 75-94.
• Holstein, J. A., ve Gubrium, J. F. (2004). Context: Working it up, down and across. Qualitative Research Practice, 297-311.
• Joshi, S., & Dahal, R. (2019). Relationship between social carrying capacity and tourism carrying capacity: a case of Annapurna conservation area, Nepal. Journal of Tourism and Hospitality Education, 9, 9-29.
• Jovičić, D., & Dragin, A. (2008). The assessment of carrying capacity: A crucial tool for managing tourism effects in tourist destinations. Turizam, (12), 4-11.
• Kahraman, N., & Türkay, O. (2004). Turizm ve Çevre. Detay Yayıncılık.
• Karasar, N. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kaya, İ. (1997). Sürdürülebilir turizm kalkınması ve ülkemiz açısından bir değerlendirme. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Anabilim Dalı, Balıkesir.
• Kılıç, İ. (2020). Toplumsal taşıma kapasitesinin, turizmin gelişmesine yönelik destek üzerindeki etkisinde, toplumsal kalıtımın ve yaşam kalitesinin rolü. Doktora Tezi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği ABD, Eskişehir.
• Koçoğlu, C. M., Saraç, Ö., & Batman, O. (2020). Safranbolu’da sürdürülebilir turizm gelişmesine yönelik yerel halkın tutumları. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi.
• Lankford, S. V., Inui, Y., & Whittle, A. (2008). Exploring social carrying capacity based on perceived levels of crowding: A case study of Hanauma Bay, Hawaii. Tourism in Marine Environments, 5(1), 43-53.
• Martin, B. S. ve Uysal, M. (1990). An Examination of the relationship between carrying capacity and the tourism lifecycle: Management and policy implications, Journal of Environmental Management, C: 31, No: 4, ss. 327-333.
• Mathieson, A. ve Wall, G. (1993). Tourism: Economic, Physical and Social Impacts. London: Longman Press.
• Needham, M. D., Ceurvorst, R. L., and Tynon, J. F. (2013). Toward an approach for measuring indicators of facility carrying capacity in outdoor recreation areas. Journal of Leisure Research, 45(3), 345-366.
• Newsame, D. (2002). Natural Area Tourism: Ecology, Impacts and Management Channel.
• Özgürel, G., Bozkurt, M., & Baysal, K. (2021). Sosyal taşıma kapasitesi: İçmeler-Marmaris örneği. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(45), 665-695.
• Rahmani, A., Fakhraee, A., Karami, S., and Kamari, Z. (2015). A quantitative approach to estimating carrying capacity in determining the ecological capability of urban tourism areas (case study: Eram Boulevard of Hamadan city). Asia pacific journal of tourism research, 20(7), 807-821.
• Reigner, N., Kiser, B., Lawson, S., and Manning, R. (2012). Using transportation to manage recreation carrying capacity. In The George Wright Forum, Vol. 29, No. 3, pp. 322-337. George Wright Society.
• Rızaoğlu, B. ve Tanrısevdi, A. (1997). Yerel toplumsal duyarlılığın bir ölçüsü olarak turizmin toplumsal taşıma kapasitesi, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, C: 8, No: 1, ss. 52-58.
• Saraç, Ö. (2020). Yeni koronavirüs (COVID-19) pandemi sürecinin sürdürülebilir turizm üzerindeki muhtemel etkileri. Eyel, CF ve Gün, S.(eds). COVID-19 döneminde iktisadi, idari ve sosyal bilimler çalışmaları, 115-141.
• Saraç, Ö. (2022). Kültür turistlerinin sürdürülebilir tüketim davranışlarının cinsiyete göre farklılıkları: Safranbolu üzerinde bir araştırma. Journal of Humanities and Tourism Research, 12(2), 265-283.
• Saveriades, A. (2000). Establishing the social tourism carrying capacity for the tourist resorts of the east coast of the Republic of Cyprus. Tourism management, 21(2), 147-156.
• Simon, F. J. G., Narangajavana Y. ve Marques, D.P. (2004). carrying capacity in the tourism industry: A case study of Hengistbury Head. Tourism Management, 25, 275-283.
• Sousa, R. C. D., Pereira, L. C. C., Costa, R. M. D. ve Jimenez, J. A. (2017). Management of Estuarine Beaches On The Amazon Coast Though The Application of Recreational Carrying Capacity Indices. Tourism Management 59, ss. 216-225.
• Sowman, Marle S. (1987). A procedure for assessing recreational carrying capacity of Coastal Resort Areas. Landscape and Urban Planning,14 (1), 332-333.
• Stone P. J., Dunphy D. C., Marshall S. S., ve Ogilvie D.M. (1966). The general ınquirer: A computer approach to content analysis. The M.I.T. Press, Massachusetts.
• Sustainable Development (2022). A/CONF.151/26 (Cilt I)- Rio Deklarasyonu. Erişim https://sustainabledevelopment.un.org/index.php?page=view&type=111&nr=1709&menu=35 (12.09.2022).
• Tabak, G., & Özdemir, E. G. (2020). Sürdürülebilir Turizm Kapsamında Sosyal Taşıma Kapasitesi: Nevşehir Örneği (Carrying Capacity in Terms of the Sustainable Tourism: A Case in Nevsehir). Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 8(Special Issue 4), 287-303.
• Tokmak, C. (2008). Sürdürülebilir turizm açısından taşıma kapasitesi: Topkapı örneği. (Basılmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Türkay, O., & Saraç, Ö. (2019). Altyapı, üstyapı ve çevre sorunlarının turist şikâyetleri kapsamında değerlendirilmesi ve yerel yönetimlerin çözüm potansiyeli: Antalya örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 98-110.
• Türker, N., Koçoğlu, C. M., & Saraç, Ö. (2024). Effect of Overtourism on Residents' Quality of Life in World Heritage Cities. Journal of New Tourism Trends, 5(1), 1-16.
• Türker, G. Ö. ve Türker, A. (2014). Yerel halkın turizm etkilerini algılama düzeyi turizm desteğini nasıl etkiler: Dalyan Destinasyonu örneği, Ejovoc (Electronic Journal of Vocational Colleges), C: 4, No: 1.
• UNWTO (2022). (Çevrimiçi) Centre of expertise leisure, tourism & hospitality; NHTV Breda University of Applied Sciences; and NHL Stenden University of Applied Sciences (2018), ‘Overtourism’? – understanding and managing urban tourism growth beyond perceptions, executive summary. Madrid: UNWTO.
• Ünlüönen, K., ve Tokmak, C. (2009). Topkapı Sarayı’nda çalışanlar ve ziyaretçilerin sosyal taşıma kapasitesine yönelik değerlendirmeleri. İşletme Araştırmaları Dergisi, 1(1), 17-30.
• Watson, G. L., & Kopachevsky, J. P. (1996). Tourist carrying capacity: a critical look at the discursive dimension. Progress in Tourism and Hospitality research, 2(2), 169-179.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yusoh, M. P., Mapjabil, J., Hanafi, N., and bin Muhammed Idris, M. A. (2021). Tourism carrying capacity and Social Carrying capacity: A literature review. In SHS Web of Conferences (Vol. 124, p. 02004). EDP Sciences. https://doi.org/10.1051/shsconf/202112402004.