II. DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA AHMED ADNAN SAYGUN’UN KALEMİNDEN HALKEVİ MÜZİK RAPORLARI (1939-1945)

Yıl 2021, , 292 - 311, 27.12.2021

Filiz Çolak Esra Çetin

https://doi.org/10.20488/sanattasarim.1048417

Cited By: 1

Öz

Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte her alanda Batı uygarlığı örnek alınarak hayata geçirilen yenilikler ile Türk toplumu üzerinde gerekli olan değişim ve dönüşümler öngörülmüştür. 1924 yılından itibaren adım adım uygulamaya konulan Türk İnkılabının en önemli ayaklarından birisi de Musiki İnkılabıdır. Musiki İnkılabıyla birlikte müzik kurumları yeniden şekillendirilmiş ve öncesinde benimsenen müzik politikaları dönemin ruhuna uygun olarak değiştirilmiştir. Batı müziği ve çokseslilik temelinde şekillenen ve çağdaş medeniyete ulaşma ülküsüyle takip edilen müzik politikalarında müzik adamları ve bestecilere de önemli görevler düşmüştür. Besteci, eğitimci ve müzikolog gibi pek çok farklı kimliği bünyesinde barındıran Ahmed Adnan Saygun da bu müzik adamlarından biridir. Saygun, II. Dünya Savaşı yıllarına sırasında Halkevleri Büro Şefi Nafi Atuf Kansu ve Ankara Halkevi Başkanı Ferid Celal Güven tarafından kendisine teklif edilen Halkevi Müzik Müfettişliği görevini kabul etmiştir. Bu dönemde Halkevi Müzik Müfettişi olarak İstanbul, İzmir, Bursa, Manisa, Balıkesir, Çanakkale, Çankırı, Kastamonu, Bartın, Gaziantep ve Muğla illerini kapsayan geziler yapmış ve incelemelerde bulunduğu bu Halkevleriyle ilgili raporlar kaleme almıştır. Hazırlanan çalışmada Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi’nde temin edilen ve Saygun tarafından kaleme alınan raporlar incelenmiştir. Dönemin müzik politikalarının şekillenmesinde Saygun’un hazırlamış olduğu raporların etkili olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Halkevleri, II. Dünya Savaşı, Ahmed Adnan Saygun, Müzik Raporları, Müzik Politikaları.

REPORTS BY AHMET ADNAN SAYGUN ON MUSIC IN COMMUNITY CENTERS DURING THE WORLD WAR II (1939-1945)

Öz

With the proclamation of the Republic, the necessary changes and transformations on Turkish society were envisaged with the innovations that were implemented in every field by taking the example of Western civilization. One of the most important elements of the Turkish Reform, which was implemented step by step since 1924, is The Music Reform. With The Music Reform, musical institutions were reshaped and the music policies adopted before them were changed in accordance with the spirit of the period. Musicians and composers also had important roles in the music policies which were shaped on the basis of Western music and polyphony and followed by the ideal of reaching contemporary civilization. Ahmed Adnan Saygun who includes many different identities such as composer, educator and musicologist is one of these musicians. During the World War II, Saygun accepted the duty of the Community Centers Music Inspector, which was offered to him by the Community Centers Office Chief Nafi Atuf Kansu and Head of Ankara Community Center Ferid Celal Güven. During this period, as the Music Inspector of the Community Centers he made trips to Istanbul, Izmir, Bursa, Manisa, Balıkesir, Çanakkale, Çankırı, Kastamonu, Bartın, Gaziantep and Muğla provinces and wrote reports about these Community Centers where he studied. In this study, the reports provided in the Turkish Republican Prime Ministry Archive and written by Saygun were examined. In the reports, especially the general condition of the Community Centers and the music events within the Community Centers are detailed. These reports on Community Centers are quite remarkable as they shed light on the music policies of the period.

Anahtar Kelimeler

The Community Centers, The World War II, Ahmed Adnan Saygun, Music Reports, Music Policies.

Kaynakça

• • Adnan, A. (1940). Halkevlerinde Musiki. Ankara: Cumhuriyet Halk Partisi Yayını.
• • Akandere, O. (1998). Milli Şef Dönemi. İstanbul: İz Yayınları.
• • Akşin, S. (2007). Kısa Türkiye Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• • Altar, C.M. (2001). Opera Tarihi-Cilt 4. İstanbul: Pan Yayınları.
• • Aracı, E. (2007). Ahmed Adnan Saygun Doğu-Batı Arası Müzik Köprüsü. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• • Ateş, T. (2016). Türk Devrim Tarihi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• • Balkılıç, Ö. (2009). Cumhuriyet Halk ve Müzik Türkiye’de Müzik Reformu 1922-1952. Ankara: Tan Kitabevi Yayınları.
• • Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi. (00.09.1944) 490 01 1006 882 2.
• • Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi. (29.07.1936) 490 01 968 744 2.
• • Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi. (09.10.1943) 490 01 1006 882 1.
• • Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi. (10.03.1944) 490 01 1039 996 1.
• • Behar, C. (1985). Ziya Gökalp ve Türk Musikisi, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi içinde (1225-1227) İstanbul: İletişim Yayınları.
• • Berkes, N. (2017). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• • Bozkurt, C. (1967). Siyasi Tarihimizde CHP. İstanbul:
• • Burçak, R. S. (1979). Türkiye’de Demokrasiye Geçiş (1945-1950). Ankara: Olgaç Matbaası.
• • Cumhuriyet Halk Fırkası. (1932). CHF Halkevleri Talimatnamesi. Ankara: Hakimiyeti Milliye Matbaası.
• • Çağlar, B. K. (Mayıs 1937). Halkevlerinde Bariz Çalışmalar ve Beliren Değerler. Ülkü Halkevleri Dergisi içinde (s.218-222) C.IX, S.51.
• • Çapa, M. (2013). Ankara Radyosu’nda Halkevleri Sanat ve Folklor Saati ve Trabzon Halkevi Programı. Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 15 (15). 131-145.
• • Çavdar, T. (1995). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1839-1950. İstanbul: İmge Kitabevi Yayınları.
• • Çaycı, A. (1977). Atatürk’ün Uygarlık Anlayışı. Atatürk Konferansları VI 1963-1974. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• • Çeçen, A. (1974). Atatürk’ün Kurduğu Halkevleri. Atatürk ve Halkevleri Atatürkçü Düşünce Üzerine Denemeler içinde (s.89- 93). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• • Demirel, A. (2018). Tek Partinin İktidarı Türkiye’de Seçimler ve Siyaset (1923-1946). İstanbul: İletişim Yayınları.
• • Giritlioğlu, F. (1965). Türk Siyasi Tarihinde Cumhuriyet Halk Partisi’nin Mevkii. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• • Goloğlu, M. (2017). Milli Şef Dönemi (1939-1945). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• • İğdemir, U. (1974). Halkevleri ve Halkodaları. Atatürk ve Halkevleri Atatürkçü Düşünce Üzerine Denemeler içinde (s.119- 130). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• • İlyasoğlu, E. (2007). 71 Türk Bestecisi. İstanbul: Pan Yayınları.
• • İnan, M. R. (1974). Atatürk’ün “Halkçılık” Ülküsü Halkevi Gerçeği ve Tragedyası. Atatürk ve Halkevleri Atatürkçü Düşünce Üzerine Denemeler içinde (s.95-115). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• • Kahramankaptan, Ş. (2005). Atatürk, Saygun ve Özsoy Operası Ahmet Adnan Saygun (1907-1991) Kendi Sesinden Atatürk ve İlk Türk Operası Özsoy’u Anlatıyor. Ankara: Sevda-Cenap And Müzik Vakfı Yayınları.
• • Kansu, C. A. (1974). Halkevlerinin Kaynağı. Atatürk ve Halkevleri Atatürkçü Düşünce Üzerine Denemeler içinde (s. 85-87). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• • Köken, N. (2014). Cumhuriyet Dönemi Tarih Anlayışları ve Tarih Eğitimi (1923-1960). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• • Köymen, D. (Haziran 1940). Halkevlerinde Koro, Türkü ve Milli Rakslar. Ülkü Halkevleri ve Halkodaları Dergisi, XV (88). 369-371.
• • Peker, R. (1 Şubat 1933). Ülkü Niçin Çıkıyor. Ülkü Halkevleri Mecmuası, I (1). 1-2.
• • Sadun, T. (2012). Adnan Saygun’larda Çay Sohbetleri. İstanbul: Pan Yayınları.
• • Sözer, V. (1964). Müzik ve Müzisyenler Ansiklopedisi. İstanbul: Tan Gazetesi ve Matbaası.
• • Şeker, K. (2011). İnönü Dönemi Kültür Hayatı (1938-1950). Yayımlanmış Doktora Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversi- tesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• • (1 Mart 1938). Halkevi Haberleri. Ülkü Halkevleri Dergisi, XI (61).
• • (Şubat 1936). Halkevlerine Dair. Ülkü Halkevleri Dergisi, VI (36).
• • Üstel, F. (1994). 1920’li ve 30’lu Yıllarda “Milli Musiki” ve “Musiki İnkılabı”. Defter içinde (s.41-53). S.22.
• • Vatandaş, C. (2017). Kapsam ve Yöntem Açısından Türk Modernleşmesi. M. Zencirkıran (Ed.) Dünden Bugüne Türkiye’nin Toplumsal Yapısı içinde (63-95). Bursa: Dora Yayınları.
• • Yüksel, A. (1996). Merzifon Halkevi ve Taşan Dergisi. Kebikeç içinde (s.169-188). S.3.