Eskişehirde Lületaşı

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 8, 1 - 31, 08.06.2015

Ertuğrul Algan

https://doi.org/10.20488/www-std-anadolu-edu-tr.220235

Cited By: 4

Öz

Lületaşı sepiyolit olarak bilinen bir madendir. Bu maden, “Eskişehir Taşı”, “Aktaş”, “Beyaz Al- tın” gibi adlarla da bilinir. Yabancı dillerin hemen hemen tümünde, Almanca’ da “denizköpüğü” anlamına gelen “meerschaum” sözcüğüyle anılır.

18. Yüzyılın başlarından itibaren Eskişehir ve çevresinin ve hatta Osmanlı İmparatorluğu’nun önemli ihraç maddelerinden biri lületaşıydı. En önemli ithalatçı ülke ise Avusturya idi. Bu yüz- den lületaşı zaman zaman “Viyana Taşı” olarak da adlandırılmıştır. Söz konusu ihracat yaklaşık 300 yıl sürmüştür. 1972 yılında çıkartılan bir yasa ile lületaşı ihracatı durdurulmuştur. Sektör 1980’lerden itibaren gerilemeye başlamış, günümüzde de durma noktasına gelmiştir.

Lületaşı sektörünün; talep azlığı nedeniyle yeni kuyuların açılmaması, yeni ustaların yetişeme- mesi, yeni tasarımların ortaya çıkartılamaması, işletme vb. konularla ilgili sorunları vardır.

Sektörün canlandırılabilmesi için, yeni ustaların yetiştirilmesi ve yeni tasarımların ortaya ko- nabilmesi için mutlaka girişimlerde bulunulması gerekmektedir. Bunun için sanat eğitimi veren lise ve üniversiteler devreye sokulabilir. 

Anahtar Kelimeler

Lületaşı, Lületaşı Madenciliği, Lületaşı İşleme, Pipo-Ağızlık Üretimi, Eskişehir

Meerschaum in Eskisehir

Öz

Meerschaum is a mine known as sepiolite. Also it is called as “Rock of Eskisehir”, ”White Rock”
and “White Gold”.

Beginning from the 18th century meerschaum was one of the most important export goods of
Eskisehir and the Ottoman Empire. And Austria was the import country of this mine, for that
reason, it was also called as the “Rock of Wien”. Export of meerschaum is continued about 300
years and the export of this mine was forbidden by law in 1972. Meerschaum industry in Eskisehir
deteirorated at the beginning of 1980’s and it is nearly to get lost in these days.

Because of the lack of demand there aren’t any new meerschaum mines, lack of any new master
carvers, lack of any new designs and problems about the bussiness.

There must be some attempts for the meerschaum industry into the old days, such as training new
masters, creating new designs, and this can be done by the art training schools. 

Anahtar Kelimeler

Meerschaum, Meerschaum Mining, Meerschaum Carving, Pipe Production, Eskisehir

Kaynakça

• AKINCI Ömer, (1967) “Eskişehir 124-c paftasının jeolojisi ve tabakalı lületaşı zuhurları”, MTA Dergisi, Sayı 68, Ankara, 22-23.
• ALBEK Suzan, (1999) Dorylaion’dan Eskişehir’e, T.C Anadolu Üniversitesi, Eğitim Sağlık ve Bilimsel Araştırmalar Vakfı Yay. No: 891, Eskişehir.
• BİLGEN A.Nejat (Bahar 2006) Çavlum Eskişehir Alpu Ovası’nda Bir Orta Tunç Çağı Mezarlığı, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi www.e-sosder.com ISSN:1304*0278 C.5 S.16 (17-22), (erişim tarihi 28 Mayıs 2014)
• BİLİM Cahit, (1999), “Deniz Köpüğü, Lületaşı”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı:8, Ankara s.91.
• BOZKURT, Rifat, (Kasım 1989), “Lületaşı sorunları ve çözüm önerileri”, Anadolu Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt:7, Sayı: 2; Sayfa 193-204.
• BOZKURT, M.Rıfat, (Eylül 1989), “Lületaşı (Eskişehir Taşı)”, II. Uluslararası Lületaşı “Beyaz Altın” Festivali, Beyaz Altın Semineri Notları.
• DPT (2001), “ Madencilik Özel İhtisas Komisyonu, Endüstriyel Hammaddeler Alt Komisyonu, Diğer Endüstri Mineralleri Çalışma Grubu Raporu, Cilt 1, Lületaşı-Tabakalı Sepiyolit-Atapulgit (Paligorksit), Grafit, Mika, Barit, Talk, Alunit, Zeolit” T.C Başbakanlık; Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Yayın No: DPT 2421.
• FELLNER, Sabine, THIEL, Georg, (2009) Nikotina, European Smoking Culture, Austria Tabak, Viyana.
• MTA (1975), Türkiye Maden ve Diğer Yeraltı Kaynakları Genel Envanteri, Maden tetkik Arama Enstitüsü Yay. No.154, Ankara, 22-23.
• RAPAPORT, Ben (1999), Collecting Antique Meerschaum Pipes, Schiffer Publishing Ltd., Atglen.
• SİYAHİ, Cem (1989) “Eskişehir Taşı Üzerine Birkaç Söz” II. Uluslararası Lületaşı “Beyaz Altın” Festivali, Beyaz Altın Seminer Notları.
• TAŞLIGİL Nuran, ŞAHİN Güven (Kış 2011) “Doğal ve Kültürel Özellikleriyle Lületaşı”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 4, Sayı :16, 45-46.
• TEKİN, Cengiz (Haziran: 1972).”Lületaşı ve Ekonomik Değeri”, Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Dergisi, Cilt:8, Sayı: 2, Sayfa: 250-289.
• TEKİN; Cengiz (1972). “Lületaşı Sektörünün Ekonomik Analizi” Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi, Doktora Tezi.
• TEXIER Charles (2002). Küçük Asya Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi (Çeviri: Ali Suat), Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı, Ankara.
• TOGAN Zeki Velidi (1946) Umumi Türk Tarihine Giriş, Yayınevi Belirsiz, İstanbul.
• TUNÇDİLEK Necdet (1955). Lületaşı (Meerschaum) Türk Coğrafya Dergisi, Cilt: XII, 13-14.
• ÜRERSOY Talat (1990) “Bir Topak Beyaz Taş” III. Uluslararası Lületaşı “Beyaz Altın” Festivali, Beyaz Altın Seminer Notları.