WOODEN PAINTED DECORATIONS OF BAYEZID II MOSQUE

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 1, 296 - 315, 28.06.2024

Naciye Detseli

https://doi.org/10.20488/sanattasarim.1506054

Öz

The period of Bâyezid II, which prepared the Ottoman Empire for its magnificent age, is
an important period in terms of our history of decoration. Within the scope of the research,
Istanbul Bâyezid Mosque, one of the buildings containing the decorative elements of this
period, was examined by focusing on the painting decoration on wood. Unfortunately, not
all the original pencil works in the mosque have survived to the present day. However, the
embroidery on the hünkâr mahfili and muezzin mahfili, which were partially uncovered
during the 2012-2020 restoration, are important examples of pencil work on wood. The aim
of this study is to contribute to the research on Bayezid II period ornamentation, which is
quite limited, to document the embroideries on materials that are susceptible to wear and
tear in case they disappear, and to serve as a source for future studies on this subject. As a
result of the literature review, it was determined that the subject had not been examined
in detail before. In the study, the general data was obtained from the sources, and in addition
to documenting with photographs and drawings, the method of comparison with
contemporary ornamentation was used. In September 2021, drawings were made in order
to turn the pen work samples photographed and documented into more understandable
data. Since pencil works are found on materials that are more susceptible to wear and tear
than materials such as stone and tile, they are more likely to be lost or renewed. For this
reason, the number of examples from his period is limited.As a result of the comparison of
the ornamental style and color usage of the period, it was seen that the woodwork of the
Istanbul Bayezid Mosque is similar to the works of its period. Based on these findings, it can
be interpreted that the embroideries belong to the Bayezid II Period.

Anahtar Kelimeler

Painted decoration, II. Bayezid, Bayezid Mosque, Decoration, Mahfil

II. BAYEZİD CAMİİ AHŞAP ÜSTÜ KALEMİŞLERİ

Öz

Osmanlıyı muhteşem çağına hazırlayan II. Bâyezid Dönemi tezyinat tarihimiz açısından
önemli bir dönemdir. Araştırma kapsamında bu dönemin tezyini öğelerini barındıran yapılardan
İstanbul Bâyezid Camii, ahşap üstü kalemişi nakışları merkeze alınarak incelenmiştir.
Ne yazık ki camiideki tüm kalem işleri günümüze orijinal olarak ulaşabilmiş
değildir. Ancak 2012-2020 restorasyonu sırasında kısmen ortaya çıkarılmış hünkâr mahfili
ve müezzin mahfilindeki nakışlar önemli ahşap üstü kalemişi numuneleridir. Çalışmanın
amacı oldukça sınırlı eserin bulunduğu II. Bayezid Devri tezyinat araştırmalarına katkı
sunmak, yıpranmaya elverişli malzeme üzerindeki nakışların yok olması ihtimaline karşın
belgelemek ve bu konu ile ilgili yapılacak çalışmalara kaynaklık teşkil etmektir. Literatür
taraması sonucunda konunun daha önce detaylı incelenmediği tespit edilmiştir. Çalışmada
genel verilere kaynaklardan ulaşılmış, ayrıca fotoğraf ve çizimlerle belgelemenin yanı sıra
muasır tezyinatla kıyaslama yöntemi kullanılmıştır. 2021 Eylül ayında fotoğraflanarak
belgelenen kalemişi örneklerinin daha anlaşılır veriler haline getirilebilmesi maksadıyla
çizimleri yapılmıştır. Kalemişleri taş ve çini gibi materyallere kıyasla yıpranmaya müsait
malzeme üzerinde bulunduğundan kaybolma veya yenilenme durumları ile çok karşılaşılmaktadır.
Bu sebeple kendi dönemine ait örnek sayısı mahduttur. Dönemin tezyini üslubu
ve renk kullanımı mukayesesi neticesinde İstanbul Bayezid Camii ahşap üstü nakışlarının
kendi döneminin işleri ile benzer olduğu görülmüştür. Bu bulgulardan hareketle nakışların
II. Bayezid Dönemi’ne ait olduğu yorumu yapılabilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kalemişi, II. Bayezid, Bâyezid Camii, Tezyinat, Mahfil

Kaynakça

• Aslanapa, O. (2004). Osmanlı Devri Mimarisi. İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 2004.
• Ayverdi, E. H. (1989). Osmanlı Mi‘mârîsinde Fâtih Devri, 855-886/1451-1481, İstanbul: Fetih Cemiyeti Yayınları, C III.
• Blair, S. S. and Bloom, J. M. (1994). The Art and Architecture of İslam 1250-1800. New Haven: Yale University Press.
• Çetinaslan, M. (2013). Hünkâr Mahfillerinin Ortaya Çıkışı, Gelişimi ve Osmanlı Dönemi Örnekleri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29, 61-74.
• Çetinaslan, M. (2012). Osmanlı Camilerinde Hünkâr Mahfilleri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Detseli, N. (2021). Küçük Ayasofya Camii Kalemişleri Üzerine Bir İnceleme, Geleneğin Mirası, , s.260- 277.
• Eyice, S. (1992). Beyazıt II Camii ve Külliyesi, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C 6, İstanbul: Diyanet Vakfı Yay., 45-49.
• Eyice, S. (1994). Dâvud Paşa Külliyesi, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C 9, İstanbul: Diyanet Vakfı Yay., , 42-44.
• İrteş, M. S. (2020). Mevlana Türbesi Kubbe-i Hadra Kalemişi Restorasyonunda Yeni Buluntular, Lale Dergisi, 1, 6-21.
• İstanbul Vakıflar I. Bölge Müdürlüğü- Bayezid Camii Restorasyon Fotoğrafları
• Keleş Ocakcan, T.(2017). II. Bayezid Camisi 2013-2016 Yılları Arası Onarım Uygulaması Üzerine Bir Değerlendirme, Uluslararası Katılımlı 6. Tarihi Yapıların Korunması ve Güçlendirilmesi Sempozyumu, Trabzon 2-4 Kasım 2017, Ankara: Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Yayınları, 473-482.
• Küpeli, G. (2009). Tezhip Sanatında Yenilik Arayışları: II. Bayezid Dönemi, Hat ve Tezhip Sanatı, ed. Ali Rıza Özcan, İstanbul: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 321- 343.
• Lentz, T. W. (1993). Dynastic Imagery in Early Timurid Wall Painting, Mukarnas, 10, 253- 265.
• Meriç, R. M.(1953). Türk Nakış Sanatı Tarihi Araştırmaları 1 Vesikalar, Ankara: Feyz ve Demokrat Ankara Matbaası.
• Meriç, R. M.(1958). Beyazıd Câmii Mimarı, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Türk ve İslâm Sanatları Yıllık Araştırmalar Dergisi, 2, 5-76.
• Necipoğlu, G., (1990). From İnternational Timurid to Ottoman: A Change of Taste in Sixteenth- Century Ceramic Tiles, Mukarnas, 7, 136-170.
• Öz, T. (1997). İstanbul Camileri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Rogers, J.M. (1983). İslamic Art and Design 1500-1700, London: British Museum Publications..
• Sudalı, M. (1958). Hünkâr Mahfilleri, İstanbul: İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Tanman, B. (2003). Mahfil, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C 27, İstanbul: Diyanet Vakfı Yay., 331-333.
• Yetkin, S., Özgüç, T., Sümer, F., Ülken, H.Z., Çağatay, N., Karamağaralı, H. (1965). Turkish Architecture, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Yüksel, İ. A. (2004). Osmanlı Mimarisinde II. Bayezid ve Yavuz Selim Devri (886-926/ 1481-1520), İstanbul: Fetih Cemiyeti Yayınları, C V.