KURUMSAL VİZYONUN GÖRSEL DİLE DÖNÜŞÜMÜ: ANADOLU ÜNİVERSİTESİ’NİN ‘MAARİF’ FİLMİNİN YAPIM SÜRECİ VE GÖSTERGEBİLİMSEL AÇIDAN İNCELEMESİ

Yıl 2025, Sayı: 15- Özel sayı, 27 - 52, 20.10.2025

Sabahattin Çalışkan , Remzi San

https://doi.org/10.20488/sanattasarim.1803515

Öz

Sinema sanatında, göstergebilimsel alıntılama ve temsil mekanizmaları, eserlerin görsel
okuma ve anlamlandırılmasında kritik rol oynamaktadır. Post-Modernizm sonrası animasyon
sanatındaki semiyotik unsurlar, izleyici algısını şekillendiren ve kültürel kodları
yeniden üreten kompleks bir yapıya bürünmüştür. Göstergebilimsel yaklaşımlar, çizgi film
analizlerinde önemli bir metodolojik araç haline gelmiştir. 1988 yapımı olan, Prof. Dr. Yılmaz
Büyükerşen’in senaryosu ve M. Kazım Sezgin’in yönetmenliğinde üretilen ‘Maarif ’
filmi, geleneksel eğitim sistemine yönelik eleştirel yaklaşımı ve yenilikçi ‘Cut-out’ tekniğiyle
dikkat çekmektedir. Araştırma, filmin prodüksiyon sürecini Büyükerşen ve Sezgin ile
gerçekleştirilen görüşmeler aracılığıyla incelemekte ve eserin Türk animasyon eğitimi ile
sanatsal gelişimindeki rolünü irdelemektedir. Metodolojik açıdan çalışma, Ferdinand de
Saussure’ün göstergebilimsel paradigması çerçevesinde nitel bir analiz yöntemini benimsemiştir.
Filmde yer alan sembolik ve metaforik içerikli görseller sistematik olarak seçilmiş ve
incelenmiştir. Araştırmanın bulguları, filmdeki referanslar ile biçimsel ve karakter temsillerin,
eserin yapısal ve eleştirel kimliğinin temel bileşenleri olduğunu ortaya koymaktadır. Bu
ögelerin, filmin yapısını ve tematik mesajını pekiştirici bir işlev üstlendiği tespit edilmiştir.
Sonuç olarak, Türk animasyon tarihinde önemli bir yere sahip olan film hem sinematografik
hem de sosyo-kültürel bağlamda değerli bir eser olarak konumlandırılmaktadır. Bu
çalışma neticesinde, göstergebilimsel metodoloji kullanılarak görüntülerin oluşum süreçlerinin
ve anlam yapılarının çok boyutlu bir perspektiften incelenebileceği ve daha kapsamlı
tasarım olanaklarına ulaşılabileceği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Animasyon , Göstergebilim , Eğitim eleştirisi , Sanat.

TRANSFORMATION OF CORPORATE VISION INTO VISUAL LANGUAGE: THE PRODUCTION PROCESS AND SEMIOTIC ANALYSIS OF ANADOLU UNIVERSITY’S ‘MAARİF’ FILM

Öz

In the art of cinema, semiotic citation and representation mechanisms play a critical role in the visual reading and interpretation of works. After post-modernism, semiotic elements in animation art have taken on a complex structure that shapes audience perception and reproduces cultural codes. Semiotic approaches have become an important methodological tool in cartoon analyses. The 1988 film ‘Maarif’, scripted by Prof. Dr. Yılmaz Büyükerşen and directed by M. Kazım Sezgin, draws attention with its critical approach to the traditional education system and innovative ‘Cut-out’ technique. The research analyses the production process of the film through interviews with Büyükerşen and Sezgin and examines the role of the work in Turkish animation education and artistic development. Methodologically, the study adopts a qualitative analysis method within the framework of Ferdinand de Saussure’s semiotic paradigm. The symbolic and metaphorical images in the film were systematically selected and analysed. The findings of the study reveal that the references, formal and character representations in the film are the main components of the structural and critical identity of the work. It has been determined that these elements have a function of reinforcing the structure and thematic message of the film. Thus, the film, which has an important place in the history of Turkish animation, is positioned as a valuable work in both cinematographic and socio-cultural contexts. As a result of this study, it has been concluded that by using semiotic methodology, the formation processes and meaning structures of images can be analysed from a multidimensional perspective and more comprehensive design possibilities can be reached.

Anahtar Kelimeler

Animation , Semiotics , Education criticism , Art.

Kaynakça

• Amoros Pons, A., & Comesaña Comesaña, P. (2016). Cartoons, publicidad y transmedialidad.
• Cuadernos. info, (39), 165-180.
• Aviv, E. E. (2013). Cartoons in Turkey–From Abdülhamid to Erdoğan. Middle Eastern Studies, 49(2), 221-236.
• Azab, Y. (2022). The Development of Multimodality as a recent trend in Linguistics: A Critical Review. Maalla Kulliyya Al-ādāb wa Al-ulūm Al-Insāniyya. Suez Canal University.
• Behera, P. (2024). A Framework of Semiotics Theory to Understand the Signs and Their Meaning in Society. International Journal of Arts, Architecture & Design. Vol. 2, No. 1, January 2024.
• Boltanski, L. (1975). La constitution du champ de la bande dessinée. Actes de la recherche en sciences sociales, 1(1), 37-59.
• Dany, I., & Suryaman, M. (2023). Tınjauan Semıotıka Nılaı Afeksı Dan Kesadaran Lıngkungan Hıdup Berdasarkan Perspektıf Ferdınand De Saussure Dalam Cerpen Asal-Usul Pohon Salak Karya Wılly Yanto Wıjaya. Paramasastra: Jurnal Ilmiah Bahasa Sastra dan Pembelajarannya, 10(1), 78-92.
• Efendi, E., Siregar, I. M., & Harahap, R. R. (2024). Semiotika tanda dan makna. Da’watuna: Journal of Communication and Islamic Broadcasting, 4(1), 154-163.
• Erus, Z. Ç., & Alıcı, B. (2017). Günümüz Türk Animasyon Sineması’na Modernleşme Kuramları Ekseninde Bir Bakış. Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 4(2), 47-71.
• Everett, S. (Ed.). (1995). Art theory and criticism: An anthology of formalist, avant-garde, contextualist and post-modernist thought. McFarland.
• Fadhila, P. D., Almira, C., & Priatmana, A. (2022). Metode Penelitian Analisis Semiotik Media Sosial. Dakwatussifa: Journal of Da’wah and Communication, 1(2), 131- 140.
• ANADOLU ÜNİVERSİTESİ SANAT & TASARIM DERGİSİ 51 Sanat&Tasarım Dergisi, 15 (Özel sayı), 2025:27-52 Fakhrizal, H., Awerman, A., Nurmalena, N., & Ariastuti, I. (2023). The animated cartoon “Nussa”: Aesthetics as an educational value and script ideation for children’s theater (Kartun Animasi” Nussa”: Estetika sebagai Nilai Edukatif dan Ide Naskah Teater Anak). SAWERIGADING, 29(1), 41-52.
• Halas, J. (1979). Canlandırma sineması. Kurgu Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Uluslararası Hakemli İletişim Dergisi, 2(2), 256-271.
• Iskanderova, T. (2024). What Is Semiotics?. In Unveiling Semiotic Codes of Fake News and Misinformation: Contemporary Theories and Practices for Media Professionals (pp. 5-9). Cham: Springer Nature Switzerland.
• Joseph, J. E. (2022). Saussure’s dichotomies and the shapes of structuralist semiotics. Σημειωτκή-Sign Systems Studies, 50(1), 11-37.
• Mahamood, M. (2012). The role of cartoon in the formation of Asian community: Art history analysis. Historia: Jurnal Pendidik dan Peneliti Sejarah, 13(1), 27-56.
• Noyan, N. E. (2021). The Destiny of a “Baby” Industry: Turkish Animation. Journal of Animation Studies, 15(2), 112-134.
• Nöth, W. (2023). Pragmatist Semiotics. Bloomsbury Semiotics, 1, 91-107.
• Olurotimi, T. S. (2022). Semiotics: A transdisciplinary quest for meaning. International Journal of Linguistics, Literature and Translation, 5(8), 117-124.
• Paskaleva, B. (2024). Pre-structuralist semiology: materiality of language in Ferdinand de Saussure. Semiotica, 2024(259), 149-183.
• Robinson, J. (2021). Artistic style. Routledge Encyclopedia of Philosophy. https://doi.org/10.4324/9780415249126-m039-2 Roe, A. H. (2019). Animation and performance. In The animation studies reader (pp. 69-79). Bloomsbury.
• ANADOLU ÜNİVERSİTESİ SANAT & TASARIM DERGİSİ 52 Sanat&Tasarım Dergisi, 15 (Özel sayı), 2025:27-52 Rozin, V. (2022). Semiotics as a philosophical and methodological, natural science and mathematical discipline (main stages of development and perspective). Filosofiâ i kultura.
• Saussure, F. D. (1983). Course in general linguistics, trans. R. Harris, London: Duckworth, 4.
• Scully, R., & Quartly, M. (2009). Drawing the line: Using cartoons as historical evidence. Monash University ePress.
• Unlu, R., & Eliri, I. (2020). Resim Sanatında Gerçekçi Temsili; Klasisizm, Oryantalizm ve Fotorealizm Akımlarının Ortak Yönleri. International Journal of Social, Political and Economic Research, 7(4), 1010-1022.
• Zeng, L., & Zhu, X. (2022). Intersemiotic projection and academic comics: towards a social semiotic framework of multimodal paratactic and hypotactic projection. Semiotica, 2022(247), 227-254.