SES, MEKÂN, BELLEK, ZAMAN VE ALIMLAYICI İZLEKLERİ ÜZERİNDEN CEVDET EREK YAPITLARI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2025, Sayı: 15- Özel sayı, 499 - 524, 20.10.2025

Hatice Çöklü Aşkın

https://doi.org/10.20488/sanattasarim.1804444

Öz

Günümüz sanatında yapıt üretimi, sanatın tarih boyunca geçirdiği paradigmal değişimlere
koşut, geleneksel biçimlendirme yöntemlerinden disiplinlerarasılığa, hatta disiplinler ötesine
genişleyerek; ses, mekân, süre-zaman, bellek ve alımlayıcı ekseninden ayrı düşünülemeyen
bir mecrada kendini göstermektedir. Retinal algıdaki nesnelerin etki-tepki dinamiği
içindeki titreşimleriyle oluşan ya da sanal ortamda kurgulanan, bir süreye ve sürece bağlı
olarak, kendi zamanında-mekânında ikamet ederek hızla uzamda, boşlukta yayılan ses,
güncel sanatta pek çok sanatçının ilgi odağı ve üretim malzemesi olmuştur. Mekân veya
üretilmiş bir mekân içinde, alımlayıcıyı sinestezik bir etki alanına çeken ses ve sessizlik,
görüntü ve karanlık gibi unsurlar, ses sanatının temel yapı taşlarını oluşturmaktadır. İmge,
nesne, süre-zaman, bellek ve alımlayıcıdan ayrı düşünülemeyen bileşenleri ile girift bir yapıya
sahip olan ses sanatında mekân, hibrit bir oluşumun içine çekilir. Bu alanda üretilen
mekânların, yapıt, alımlayıcı ve bellekle sürekli etkileşim içinde olduğu devingen bir ilişkisi
vardır. Ses, dinleyiciyi bir hikâyenin içine çekerken; görüntü, izleyiciyi bir mekâna sürükler
ve yönlendirir. Bu araştırmanın amacı, nitel araştırma yöntem ve teknikleri kullanılarak,
ulusal ve uluslararası sanat sahnesinde büyük ölçekli projeleriyle öne çıkan Cevdet Erek’in
seçilmiş yapıtları üzerinden, yakın dönemde plastik sanatlar terminolojisinde yer edinmiş
ses sanatı bağlamında; mekân, bellek, zaman, ses ve alımlayıcı eksenindeki yansımaları
ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Ses sanatı , Mekân , Bellek , Zaman , Alımlayıcı , Cevdet Erek

AN ANALYSIS OF CEVDET EREK’S WORKS THROUGH THE TRAJECTORIES OF SOUND, SPACE, MEMORY, TIME AND THE RECIPIENT

Öz

In contemporary art, the production of artworks has expanded beyond traditional methods,
embracing interdisciplinarity and even transdisciplinarity, manifesting in a medium
inseparable from sound, space, duration-time, memory, and the recipient. Sound, generated
through the vibrations of objects within action-reaction dynamics or constructed in
virtual environments, is dependent on time and process, residing in its own temporality and
spatiality, and rapidly propagating through space and emptiness, thus becoming central to
many contemporary artists’ practices. Elements such as sound/silence and image/darkness
draw the recipient into a synesthetic field of influence within a space or constructed space,
constitute the foundational components of sound art. In sound art, where image, object,
duration-time, memory, and the recipient are inseparable, space becomes a hybrid formation.
Such spaces engage dynamically with the artwork, the recipient, and memory. While
sound immerses the listener in a narrative, image guides the viewer through space. This
study aims to investigate the reflections of space, memory, time, sound, and the viewer within
the framework of sound art, a term that has recently gained recognition in visual arts
terminology through qualitative research methods, focusing on selected works by Cevdet
Erek, an artist prominent on both national and international stages.

Anahtar Kelimeler

Sound art , Space , Memory , Time , Recipient , Cevdet Erek.

Kaynakça

• Artıkay, G. (2024, Ocak 02) Biyokültürel Bakış Açısıyla Popüler Müzikte Üretilen ve Seçilen Benzer Örüntülerin Dayanakları. Rast Müzikoloji Dergisi, s.1-26.
• Attali, J. (2014). Gürültüden Müziğe, 2. Basım. (G. Gülcügil Türkmen, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Badiou, A. (2015). Çağdaş Sanat Üzerine On Beş Tez. A. Artun içinde, Sanat Manifestoları Avangard Sanat ve Direniş (4. baskı) (s. 356-361). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Barthes, R. (2022). Görüntünün Retoriği, Sanat ve Müzik, 3. Basım. (A. Cengiz, & Ö. Albayrak, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bergson, H. (2018). Yaratıcı Tekâmül, 2. Basım. (M. Tunç, Çev.) İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Burnett, R. (2023). İmgeler Nasıl Düşünür?, 4. Basım. (G. Pusar, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Çelik, E. (2020). «Bergama›nın Sesinin Peşinde». Hürriyet Sanat Kitap (3 Ocak 2020), s. 10.
• Lefebvre, H. (2023). Mekânın Üretimi, 7. Basım. (I. Ergüden, Çev.) İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Mandzoski, V. (2019). Küratörlük Koruma ve Kapatmanın Diyalektiği, 2. Basım. (M. Haydaroğlu, Çev.) İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• O’Doherty, B. (2016). Beyaz Küpün İçinde Galeri Mekânının İdeolojisi, 3. Basım. (A. Antmen, Çev.) İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Ozan, İ. (2019, Temmuz-Ağustos). “Chiçiçiçichiciçi: Sesin Yankısı, Görselin Tınısı”. Sanat Dünyamız, 171, s. 100-104.
• Saybaşlı, N. (2020). Mıknatıs Ses Rezonans ve Sanatın Politikası. İstanbul: Metis Yayınları.
• Sönmez, N. (2012). “Documenta 13: Söyleşiler”. Sanat Dünyamız, 130, s. 27-33.
• Sönmez, N. (2009). “Ses-İmge-Zaman Arasındaki Koridorlarda / Cevdet Erek’in Çalışmaları Üzerine”. Sanat Dünyamız, 111, s. 32-33.
• Tüzün, T. (2020, Mart, Nisan). “Cevdet Erek’le ‘Bergama Stereo’nun Üç Durağı». Arredamento Mimarlık Tasarım Kültür Dergisi No 339, s. 50-55.
• Vardar, B. (2002) Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Multilingual Yayınları.
• Yücel, D. (2012). Yeni Medya Sanatı ve Yeni Müzeler Dijital Sanat Pratiklerinin Müzeolojik Bağlamda Değerlendirilmesi. İstanbul: T.C. İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları.
• http 1 Aksu, L. (2023, Ekim 27). Elektronik Müziğin Şafağında: Bülent Arel ve İlhan Mimaroğlu. Bantmag: https://bantmag.com/bulent-arel-ilham-mimaroglu-arsivden/ (Erişim tarihi: 08.11.024).
• http 2 Arıcan, T. (2019, Eylül 5). Türkiyeli Rock ve Nekropsi’nin Psychedelic Kubbesi. Delikasap: https://www.delikasap.org/turkiyeli-rock-ve-nekropsinin-psychedelic-kubbesi/ (Erişim tarihi: 08.11.024).
• http 3 Art Institvte of Chicago. (2019, Şubat 28). Performance: Cevdet Erek, Toga Yenilmez— chiçiçiçichiciçi: https://www.artic.edu/events/4297/performance-cevdet-erek-chicicicichicici (Erişim tarihi: 09.01.2025).
• http.4 Art Institvte of Chicago. (2019, Ekim 31- Kasım 02). Exhibition Alexandra Bachzetsis: Chasing a Ghost: https://www.artic.edu/exhibitions/9373/alexandra-bachzetsis-chasing-a-ghost (Erişim tarihi: 26.05.2025).
• http 5 Art Institvte of Chicago (2019, Nisan 22-28) Exhibition Cally Spooner: Dead Time: https://www.artic.edu/exhibitions/9225/dead-time (Erişim tarihi: 27.05.2025).
• http.6 Art Institvte of Chicago (2022, Nisan 23) Exhibition Naughty Nymphs in the Courtyard of the Favorites:
• https://www.artic.edu/exhibitions/9387/naughty-nymphs-in-the-courtyard-of-the-favorites http 7 Benedetti, L. (2013). Renk Beyaz: Sanat Mekânının Kavramsallaştırılması. In Deed: Certificates of Authenticity in Art [Sanatta Özgünlük Belgeleri]. (S. Hapgood, C. Lauf, Dü, & N. Yavuz, Çev.) İstanbul https://saltonline.org/media/files/indeed_scrd.pdf (Erişim tarihi: 11.02.024).
• http 8 Cevdet Erek. (2019). Bergama Stereo Ruhrtriennale 2019: https://cevdeterek.com/2019/08/24/bergama-stereo-ruhrtriennale-2019/#jp-carousel-2598 (Erişim tarihi: 07. 03. 2025).
• http 9 Cevdet Erek Portfolio 2025. (2025). Akıncı: https://akinci.nl/wp-content/uploads/2017/12/Cevdet-Erek-Portfolio-2025.pdf (Erişim tarihi: 07. 03. 2025).
• http 10 Erek, C. (tarih yok). “Cevdet Erek, A Succession of Türkish Stops Tonspur 92”. Tonspur: https://tonspur.at/soundworks/cevdet-erek/ (Erişim tarihi: 12. 02. 2025).
• http 11 Erek, C. (2022, Aralık 23). Cevdet Erek Works “A Succession of Turkish Stops”at TONSPUR_passage / MQ Wien”. Cevdet Erek: https://cevdeterek.com/2022/12/23/a-succession-of-turkish-stopsat-tonspur_passage-mq-wien/ (Erişim tarihi: 28. 01. 2025).
• http 12 Exhibition Cevdet Erek: Chiçiçiçichiciçi. (2019, Şubat-Haziran 28-23). Art Institvte Chicago: https://www.artic.edu/exhibitions/9188/cevdet-erek-chicicicichicici (Erişim tarihi: 07. 02. 2025).
• http 13 Exhibition Interations. (2019). Art Institvte Chicago: https://www.artic.edu/exhibitions/9252/iterations (Erişim tarihi: 10. 01. 2025).
• http 14 Frank, A. (2021, Ağustos 19). MQ – MuseumsQuartier Wien: “Q21 Backsta
• ge Tour - Q21, the creative space at MuseumsQuartier Wien”(Video).YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=Y1wg9gGdVns (Erişim tarihi: 10. 02. 2025).
• http 15 Karadoğan, C. (2022, Mart 26). TUMAC BES No.26:”Sesli Mimari ve Ritim Üzerine Güncel Denemeler” Doç. Dr. Cevdet Erek (Video). YouTube. Türk Müziği Akademik Çerçevesi.
• https://www.youtube.com/watch?v=CipaOm4MuOY (Erişim tarihi: 22. 12. 2024).
• http 16 Khazam, R. (2022, Kasım). A Succession of Turkish Stops. Cevdet Erek:https://cevdeterek.com/wp-content/uploads/2023/02/text_tonspur_92_by_rahma_khazam_final.pdf (Erişim tarihi: 11. 02. 2025).
• http 17 Kutlay, E. (tarih yok). Gönül Kültür ve Medeniyet Dergisi. Dünyaya Hükmedişin Notalarla Resmedilmesi: Osmanlı Müziği: https://www.gonuldergisi.com/dunyaya-hukmedisin-notalarla-resmedilmesi-osmanli-muzigi-doc-dr-evren-kutlay.html (Erişim tarihi: 11. 02. 2025).
• http 18 Lang, C. (2021, Nisan). Vergabene Massnahmen Cevdet Ereks Bergama Stereo als ein Beitrag zur Debatte über Entkolonialisierung und Museen. Cevdet Erek: https://cevdeterek.com/wp-content/uploads/2022/04/positionen-4_2021-heft-129-ds- web-studiopandan-dragged.pdf (Erişim tarihi: 21. 02. 2025).
• http.19 Neuner, F. (2022, Haziran). Der Tonspur Kunstverein Wien Dem Klang Eine Gasse. Deutschlandfunk Kultur: https://www.deutschlandfunkkultur.de/tonspur-galerie-dlf-kultur-c94c69ac-100.html (Erişim tarihi: 23.05.2025) http. 20 Robert Rauschenberg Fundation (tarih yok). Oracle 1962-65: https://www.rauschenbergfoundation.org/art/artwork/oracle (Erişim tarihi: 24.05.2025)
• http 21 Side by Side at 300m3 Art Space, Göteborg, Presse Release. (2009, 05 08). Cevdet Erek Works: https://cevdeterek.com/2009/05/07/side-by-side-at-300m3-art-space-goteborg/ (Erişim tarihi: 04. 01. 2025).
• http 22 Weckwerth, G. (2009, Temmuz). Via Lewandowsky, Na, Bravo (Encore), 2009, Tonspur 30. Tonspur: https://tonspur.at/soundworks/via-lewandowsky/?lang=en (Erişim tarihi: 09. 02. 2025).
• http 23 Weckwerth, G. (tarih yok). Tonspur Für Einen Öffentlichen Raum. Tonspur: https://tonspur.at/ (Erişim tarihi: 30. 01. 2025).