Antik Çağdan Günümüze Seramik Kültürü ve Sanatında Doğurganlık Kavramı

Yıl 2019, Sayı: 24, 143 - 169, 26.12.2019

Deniz Onur Erman

Öz

İlkçağ insanları ilk sanatsal dışavurumlarını doğaya ve doğaüstüne karşı korku ve hayranlık duyguları ile temellendirmiştir. Bu noktada dişinin doğurganlığı önem kazanmaktadır. Üreme ve neslin devamını sürdürme gibi temel içgüdüsel duygular insanoğlunun ilgisini kadın bedeninin hamilelik sürecinde gösterdiği değişimlere, doğum eylemine, emzirme eylemine, bebek ve anne iletişimi gibi konulara yönlendirmiştir. Kadın ve kadın bedeni yüceltilmiş ve kutsallaştırılmıştır. Bu ana konu etrafında şekillenen anaerkil bir sosyal düzen ve inanış sistemi oluşmuştur.
Kadının doğurganlığı ve doğum eylemi, hamilelik süreci ve annelik ilkel dönemlerden günümüze kadar seramik sanatında etkileyici bir esin kaynağı olmuştur. Geçmişte dinsel temelli ana tanrıça heykelleri ile şekil bulan bu esin kaynağı günümüzde de etkinliğini farklı tarzda eserlerle özgün üretimler yapan kimi sanatçılarca sürdürülmektedir. Bu zengin konunun gelecekte seramik sanatı içerisinde yerini korumaya devam edeceği, yeni ve özgün üretimlerde hayat bulacağı ve artarak çeşitleneceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ana Tanrıça, Doğurganlık, Seramik İdoller, Figüratif Seramik, Seramik ve Doğurganlık.

Kaynakça

• Akurgal, E. (1998). Türkiyenin Kültür Sorunları. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Altıntaş, B. (2016). Sanatta Kadın, Doğa ve Doğurganlık İlişkisi, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Anadolu Medeniyetler Müzesi. (2003). Anadolu Medeniyetler Müzesi Yayınları: Ankara.
• Aslan. Ş., P. (2019, 19 Mayıs). Perihan Şan Aslan ile ‘Uyku Serisi’ Üzerine e-posta yoluyla söyleşi.
• Demirdağ, M. (2017). “Ana Tanrıça İkonografisi ve Anaerkillik”, Bilge Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (1-1). Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi 2. (1997). Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları. İstanbul.
• Efeakdoğan, A. (2015). Ana Tanrıça Heykelcikleri’nin Anadolu’da Biçimsel Değişimiyle Çağdaş Türk Seramik Sanatına Plastik Değer Olarak Yansıması, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Güngör, M. (2007). Antik Çağ’da Frygia Bölgesi ve Bölgedeki Ana Tanrıça Kültü, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Hürriyet Gazetesi; “İşte En Eski Kadın”, 14, Mayıs, 2009, 4.
• İyem, N. (1992). Nasip İyem. İstanbul: Kilim Ofset.
• Karagül, F. (1997). Hitit İmparatorluk Çağı Sonuna Kadar Anadolu’da Figür Kullanımı ve Günümüzdeki Seramik Yorumları. Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kulakçıoğlu, B. (1992). Tanrılar Ve Ana Tanrıçalar. Ankara: Anadolu Medeniyetleri Müzesi Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Kuşcan, Ö. A. (2015). Lilith’den Malala’ya Kadının Adı Var. İstanbul: Nergis Yayınları.
• Korkmaz, T. (2016). Kimlik-Bellek: İstedim ki Bilineyim, Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul.
• Özen M. (2009). Günümüz Sanatında Ana Tanrıça Kybele’nin Plastik Değer Olarak Kullanılması, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Özsezgin, K. (2005).Türk Plastik Sanatçıları Ansiklopedik Sözlük. İstanbul: Yapı Kredi.
• Renda, G. (1993). Çağlar Boyu Anadolu’da Kadın: Anadolu Kadının 9000 yılı / sergi kataloğu, Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Müdürlüğü Yayınları, İstanbul.
• Roller, E. L. (2004). Tanrıçanın İzinde, Anadolu Kybele Kültü, (çev. Betül Avuç,) İstanbul: Homer Kitabevi.
• Stone, M. (2000).Tanrılar Kadınken. (çev: Nilgün Arman) İstanbul: Payel Yayınevi.
• Türk Dil Kurumu. (1969). Türkçe Sözlük (Genişletilmiş Baskı). Ankara: TDK
• Türkçe sözlük, (2004). İstanbul: Uysal.
• Uludağ, K. (2013). Tanrıçalaşan Seramik Formlar. Ankara: Arkadaş Kültür.
• Uyanık, Z. (2007). Doğurganlık Kavramı Üzerine Plastik Çözümlemeler, Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Yapı Kredi Yayınları. (2005). Tunç Çağı’nın Gizemli Kadınları / Mysterious Women Of The Bronze Age-Kolektif. YKY.
• Yüzsever, S. N. (1996). Tarihöncesi Anadolu Heykel Sanatında Kadın Vücudunun Biçimlendirilme Yöntemleri, Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.