Yapay Zekâ ve Sanat Uygulamaları Üzerine Güncel Bir Değerlendirme

Yıl 2020, Sayı: 26, 277 - 306, 28.12.2020

Özgür Ballı

Öz

Bu çalışma dijitalleşen kültürün oluşmasıyla birlikte varlığını her geçen gün güncelleştirerek ortaya koyan dijital
sanatın bugün geldiği nokta ve yarın varacağı uzamlara odaklanmaktadır. Bu bağlamda ele alınan çalışma,
dijitalleşen sanatın gittikçe posthuman (insanötesi) olma idealine ulaşma hedefinde olduğu öngörüsü üzerine
oluşturulmuştur. Ek olarak, ileri düzey teknolojik gelişmelerle birlikte ortaya çıkan bu yeni kavramlara doğru
evrilmeye başlayan sanatsal düşünce biçimlerimizin üzerine yapılan bir araştırma özelliği taşımaktadır.
Gelişen teknoloji ve bilgisayar devrimi, 21. yüzyılın yeni arayış içerisinde olan sanat dünyasını ve sanatçıları
etkileyerek farklı eserler verme fırsatı sağlamıştır. Teknolojinin gelişimiyle paralel olarak ilerleyen bilgisayar ve
yazılım teknolojisi, bu medyuma ilgi duyan bazı sanatçıların yaratımlarını algoritma, yapay zekâ gibi olgular
üzerinden kurgulamalarına ve inşa etmelerine olanak sağlamıştır.
Bu bilgiler ışığında ele alanın çalışma kapsamından algoritma ve yapay zekâ olgusunun günümüz sanatındaki
açılımlar üzerindeki etkinliği tartışılmış ve konu özelindeki sanatsal uygulamalara yer verilerek örnekler üzerinden
değerlendirmelerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Yapay Zeka, Algoritma Sanatı, Dijital Sanat, Dijital Kültür, Transhümanizm

Kaynakça

• Artut, S. (2019). “Yapay Zekâ Olgusunun Güncel Sanat Çalışmalarındaki Açılımları”, İnsan&İnsan, Yıl 6, Sayı 22, Güz 2019, 767-783.
• Boden, M. A. (2004). The Creative Mind: Myths and Mechanisms. Second Edition. London: Routledge.
• Büte, M. (2011). “Etik İklim, Örgütsel Güven ve Bireysel Performans Arasındaki İlişki”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(1), 2011:172.
• Cevizci, A. (2015). Etik Ahlak Felsefesi. İstanbul: Say Yayınları.
• Coeckelbergh, M. (2017). “Can Machines Create Art?” Philos. Technol. 30,3, (2017), 285–303.
• Dağ, A. (2018). TRANSHÜMANİZM: İnsanın ve Dünyanın Dönüşümü. Ankara: Elis Yayınları: 115.
• Dinçeli, D. (2017). “Sanat ve Tasarım Etiği”. İdil, 6 (30), 585-617. Doğubatı Yayınları.
• Haugeland, J. (1997). Mind Design II Philosophy Psychology Artificial Intelligence, Cambrige: MIT Press.
• Headrick, D.R. (2002). Enformasyon Çağı: Akıl ve Devrim Çağında Bilgi Teknolojileri 1700- 1850. (çev. Z. Kılıç). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Hong, S. (2016). İnsan ve Makine (çev. D. Kurt). İstanbul: SUB Yayınları.
• Say, C. (1998). “Akla Doğru”. Cogito Yayınları, Sayı: 13.
• Say, C. (2018). “50 Soruda Yapay Zeka”. İstanbul: Bilim ve Gelecek Kitaplığı - 59.
• Tahça, M. (2009). Felsefi Açıdan Yapay Zeka. Yüksek Lisans Tezi. Muğla Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
• Tuğal, S.A. (2018). Dijital Sanat. İstanbul: Hayalperest Yayınevi . Yu Y. (2016). “Research on digital art creation based on artficial intelligence”. Revista Ibérica De Sistemas E Tecnologias De Informação 18B (2016), 116–126.
• İnternet: Algoritma. https://tr.wikipedia.org/wiki/Algoritma adresinden 24.03.2020’de alınmıştır.
• İnternet: Chaturanga. Web: https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%87aturanga adresinden 24.03.2020’de alınmıştır.
• İnternet: Data. Web: https://tr.wikipedia.org/wiki/Veri adresinden 24.03.2020’de alınımştır.
• İnternet: Makine Öğrenimi. Web: https://tr.wikipedia.org/wiki/ Makine_%C3%B6%C4%9Frenimi adresinden 24.03.2020’de alınmıştır. İnternet: Markov Zinciri. Web: https://tr.wikipedia.org/wiki/Markov_zinciri adresinden 24.03.2020’de alınmıştır.
• İnternet: Yetişkin, E. (2016a). ROBOT ŞAİR DENİZ YILMAZ’IN İLK ŞİİR KİTABI TÜYAP’TAYDI. Web: http://www.sanatatak.com/view/robot-sair-deniz-yilmazin-ilk-siirkitabi- imza-gunu-tuyaptaydi adresinden 24.03.2020’de alınmıştır.
• İnternet: Yetişkin, E. (2016b). Bizden Biri, Halktan Biri ve Bir Vatandaş Olmaya Çalışıyor... ‘Robot Şair’ Deniz Yılmaz’dan İlk Şiir Kitabı!. Web: https://onedio.com/haber/ robot-sair-deniz-yilmaz-dan-ilk-siir-kitabi-739614 adresinden 24.03.2020’de alınmıştır.
• Görsel 1. Mikael Hvidtfeldt Christensen, Ahtapot / Octopod, 2015, Structure Synth yazılımı ile üretilen algoritma sanat örneği. https://www.flickr.com/photos/syntopia/1278122565 adresinden 22.04.2020’de alınmıştır
• Görsel 2. Selçuk Artut. Yapay Zekâ Türleri ve Tanımları Tablosu. https://dergipark.org.tr/tr/ download/article-file/845090 adresinden 22.04.2020’de alınmıştır.
• Görsel 3. IBM Watson, Eski “Jeopardy” Şampiyonları Ken Jennings ve Brad Rutter’ın Watson’a yenildikleri an, 2011. https://www.nytimes.com/2011/02/17/science/17jeopardy-watson. html adresinden 22.04.2020’de alınmıştır.
• Görsel 4. Dünya Satranç Şampiyonu Garry Kasparov’ un IBM Deep Blue Satranç yazılımına karşı yaptığı hamle, 1997. https://www.scientificamerican.com/article/20-years-afterdeep- blue-how-ai-has-advanced-since-conquering-chess/ adresinden 22.04.2020’de alınmıştır.
• Görsel 5. Harold Cohen ve resim yapan AARON isimli algoritmasının çalışmasını sağlayan makinesi. https://www.nytimes.com/slideshow/2016/05/09/obituaries/harold-cohensassisted- artistry.html adresinden 22.04.2020’de alınmıştır.
• Görsel 6. AARON, 040502, 2004. https://newatlas.com/creative-ai-algorithmic-artpainting- fool-aaron/36106/ adresinden 22.04.2020’de alınmıştır.
• Görsel 7. The Next Rembrandt projesi kapsamında işlenen data örnekleri, 2014. https:// www.flickr.com/photos/inggroup/25681990573/ adresinden 22.04.2020’de alınmıştır.
• Görsel 8. The Next Rembrandt projesi kapsamında işlenen portre analizi örneği, 2014. https://www.flickr.com/photos/inggroup/26284716495/in/photostream/ adresinden 22.04.2020’de alınmıştır.
• Görsel 9. The Next Rembrandt projesi kapsamında işlenen çoklu figür analizi örneği, 2014. https://www.nextrembrandt.com/ adresinden 22.04.2020’de alınmıştır.
• Görsel 10. The Next Rembrant Algoritmasının eser üretimi sırasındaki Rembrandt’ın fırça izlerini ve boya kullanım bilgisinin yükseklik-alçaklık değerlerini gösteren fotoğraf. https:// www.nextrembrandt.com/ adresinden 22.04.2020’de alınmıştır.
• Görsel 11. The Next Rembrant’ın orjinal Rembrandta ait fırça izlerinin ve boya katmanlarının takilidini yaptığını gösteren yakın detay fotoğrafı. https://www.fastcompany.com/3058694/ how-art-and-algorithm-came-together-to-create-the-next-rembrandt/ adresinden 22.04.2020’de alınmıştır.
• Görsel 12. The Next Rembrandt, Portre, 2014. https://medium.com/@DutchDigital/ the-next-rembrandt-bringing-the-old-master-back-to-life-35dfb1653597 adresinden 22.04.2020’de alınmıştır.
• Görsel 13. Bager Akbay, 2015, Deniz Yılmaz’ın Portresi. http://www.sanatatak.com/view/ robot-sair-deniz-yilmazin-ilk-siir-kitabi-imza-gunu-tuyaptaydi adresinden 22.04.2020’de alınmıştır.
• Görsel 14. Bager Akbay, 2015, Deniz Yılmaz algoritmasına entegre robot kol. https:// sayborg.net/yapay-zeka/yurdumun-sair-robotu-deniz-yilmaz-ilginc-hikayesi/ adresinden 22.04.2020’de alınmıştır.
• Görsel 15. Bager Akbay, 2015, Deniz Yılmaz algoritmasına entegre robot kolun şiir yazma anı. https://sayborg.net/yapay-zeka/yurdumun-sair-robotu-deniz-yilmaz-ilginc-hikayesi/ adresinden 22.04.2020’de alınmıştır.
• Görsel 16. Bager Akbay, 2015, Deniz Yılmaz algoritmasının robot kol ile yazdığı şiir. https:// sanatkaravani.com/robot-sair-deniz-yilmaz/ adresinden 22.04.2020’de alınmıştır.
• Görsel 17. YZ şair Deniz Yılmaz’ın Diğerleri Gibi isimli Şiir Kitabı Ön Kapağı, 2016. https:// www.goodreads.com/book/show/52176222-di-erleri-gibi adresinden 22.04.2020’de alınmıştır.