Yapay Zekâ ile Sanatsal Üretim Pratiğinde Sanatçının Rolü ve Değişen Sanat Olgusu

Yıl 2020, Sayı: 26, 415 - 439, 28.12.2020

Engin Güney Hasret Yavuz

Öz

Geçmişten günümüze üretilen teknolojik yenilikler, kültürel boyutta önemli dönüşümler
yaşanmasını sağlamaktadır. Bilgisayar ve dijital teknolojilerin gelişmesine paralel olarak yapay zeka
teknolojileri de aynı gelişimi sürdürmektedir. Yapay zeka teknolojileri, teknolojiyle uyumlu yaşam
biçimlerinde, kullanım pratiklerinde işlev görmektedir. Aynı zamanda içinde bulunduğumuz teknokültürel
yapılanma, sanat yapıtını üretme biçimlerinde değişikliklere neden olmakta, yeni anlatım
biçimleri yaratırken sanatsal çalışma alanlarının sınırlarını genişletmekte, sanatçıların algısını ve
düşünce yapısını değiştirmektedir. Çalışmada, yapay zeka kavramı insan beyni ile ilişkilendirilerek
çözümlendikten sonra yapay zeka teknolojilerinin gelişim süreci ve kullanım alanları incelenerek,
sanat ve sanatçı üzerindeki etkileri değerlendirilmektedir. Araştırmanın başlıca amacı değişen toplum
yapısının ve teknolojilerin, sanatçıların üretim sürecinde, sanat algısı üzerinde bıraktığı etkiyi ve sanat
olgusunu yapay zeka ekseninde incelemektir.

Anahtar Kelimeler

Yapay Zeka, Sanat, Yazılım, Makine Öğrenmesi, Derin Öğrenme

Kaynakça

• Aksu, H. (2018). Dijitopya Dijital Dönüşüm Yolculuk Rehberi. İstanbul: Pusula Yayıncılık.
• Canan, S. ve Acungil, M. (2018). Dijital Gelecekte İnsan Kalmak. İstanbul: Nefes Yayıncılık.
• Chen, Y., Argentinin E. ve Weber G. (2016). “IBM Watson: How Cognitive Computing can be Applied to Big Data Challenges in Life Sciences Research”, Clinical Therapeutics, 38(4), 688-701.
• Cope, D. (1992). “Computer Modeling of Musical Intelligence in EMI”, Computer Music Journal, 16(2), 69-83.
• Eberl, U. (2019). Akıllı Makineler Yapay Zekâ Hayatımızı Nasıl Değiştiriyor (çev. L. Tayla) İstanbul: Paloma Yayınevi.
• Edmonds, E. (2018). “Algorithmic Art Machines”, Arts, 7(3), 7.
• Gürel, M. (2017). Dijital Kehanet. İstanbul: Destek Yayınları.
• Koç, O. (2018). Daha İyi Bir Dünya İçin Yapay Zekâ. İstanbul: Doğan Egmont Yayıncılık.
• Malina, R. F. (1991). Aaron’s Code: Meta-Art, Artificial Intelligence and the Work of Harold Cohen. Pamela McCorduck (Editör). Leonardo, Cambridge: The MIT Press, 628-629
• Mesko, B. (2018). Tıbbın Geleceğine Yolculuk. İstanbul: Optimist Yayın Grubu.
• Öztuna, B. (2017). Endüstri 4.0 ile Çalışma Yaşamının Geleceği. Ankara: Gece Kitaplığı Yayınevi.
• Sağlamtimur Özel, Z. (2010). “Dijital sanat”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(3), 213–238.
• Say, C. (2019). 50 Soruda Yapay Zekâ. İstanbul: Berdan Matbaası.
• Soddu, C. (2018). “AI Organic Complexity in Generative Art”. Soddu, C., Colabella, E. (Ed.). XXI. Generative Art Conference, 68–79, Verona.
• Stone, P., Brooks, R., Brynjolfsson, E., Calo, R., Etzioni, O., Hager, G., Hirschberg, J. Kalyanakrishnan, S., Kamar, E., Kraus, S., Leyton- Brown, K., Parkes, D., Press, W., Saxenian, A., Shah, J., Tambe, M. ve Teller, A. (2016). “Artificial Intellıgence and Life in 2030. One Hundread Year Study On Artificial Intelligence”. Report of the 2015-2016 Study Panel, Stanford University.
• Tegmark, M. (2019). Yaşam 3.0 Yapay Zekâ Çağında İnsan Olmak (çev. E. C. Göksoy) İstanbul: Pegasus Yayınları.
• Tempel, M. (2017). “Generative Art For All”, Journal of Innovation and Entrepreneurship, 6(12), 14.
• İnternet: Anadol, R. (Aralık, 2019). Yapay Zekâyı Görsel Şölene Dönüştüren Sanatçı Refik Anadol: İlham Kaynağım Bilim ve Teknoloji, Web: https://www.youtube.com/ watch?v=4aMytkAuZoU adresinden 2 Mart 2020’de alınmıştır.
• İnternet: Baraniuk, C. (June, 2017). Artificially Intelligent Painters Invent New Styles Of Art, Web: https://www.newscientist.com/article/2139184-artificially-intelligent-paintersinvent- new-styles-of-art/ adresinden 3 Mart 2020’de alınmıştır.
• İnternet: Bildshahri, R. (June, 2019).The Rise of Art and What It Means For Human, Web: https://singularityhub.com/2019/06/17/the-rise-of-ai-art-and-what-it-means-forhuman- creativity/ adresinden 10 Ocak 2020’de alınmıştır.
• İnternet: Chowdhury, I. (October, 2011). Artificial Intelligence, Web: https://www. slideshare.net/IndranilChowdhury1/artificial-intelligence-9546586 adresinden 24 Şubat 2020’de alınmıştır.
• İnternet: Demircan, K. (Aralık, 2019). Yapay Zekâ İle İnsan Zekâsı Arasındaki 10 Fark Nedir?, Web: https://khosann.com/yapay-zekâ-ile-insan-zekâsi-arasindaki-10-fark-nedir/ adresinden 4 Mart 2020’de alınmıştır.
• İnternet: Garcia, C. (April, 2015). Algorithmic Music David Cope And EMI, Web: https:// computerhistory.org/blog/algorithmic-music-david-cope-and-emi/ adresinden 3 Mart 2020’de alınmıştır.
• İnternet: Gökçe, H. (Nisan, 2017). Refik Anadol’un Arşiv Rüyası, Web: http://www. sanatatak.com/view/refik-anadolun-arsiv-ruyasi adresinden 28 Şubat 2020’de alınmıştır.
• İnternet: Göksel, C. (Mart, 2020). Dünyanın İlk Yapay Zekâya Sahip Polisi Göreve Başladı, Web: https://www.technopat.net/2020/03/05/dunyanin-ilk-yapay-zekâya-sahippolisi- goreve-basladi/ adresinden 5 Mart 2020’de alınmıştır.
• İnternet: Güldalı, İ. (Yönetmen). (Mayıs, 2019). Deniz Yılmaz ve Bager Akbay Yeryüzleri 7. Bölüm (Mini Belgesel), Web: https://www.youtube.com/watch?v=v9bXJzXd_uo adresinden 2 Mart 2020’de alınmıştır.
• İnternet: Oldwood, G. (July, 2015). How To Generate Your Own Images With DeepDream, Google’s New Open Source Tool For Visualizing Neural Networks, Web: https://www.download3k.com/articles/How-to-Generate-Your-Own-Images-with DeepDream-Google-s-New-Open-Source-Tool-for-Visualizing-Neural-Networks-01337 adresinden 4 Mart 2020’de alınmıştır.
• İnternet: Soban, B. (April, 2006). Generative Art Description by Bogdan Soban, Web: http://www.soban-art.com/definitions.asp adresinden 1 Mart 2020’de alınmıştır. İnternet: Wikipedia, (September, 2019). AARON, Web: https://en.wikipedia.org/wiki/ AARON adresinden 2 Mart 2020’de alınmıştır.
• Görsel 1: Garry Kasparov ve IBM’nin Deep Blue Adlı Süper Bilgisayarı, (1997).
• Görsel 2: IBM’nin Süper Bilgisayarı Watson, Jeopardy Bilgi Yarışmasında, (2011). http:// inovasyon101.com/yapay-zekâ-watson-bilgi-yarismasinda-insan-sampiyonlari-nasil-yendi/ adresinden 20 Şubat 2020’de alınmıştır.
• Görsel 3: Dünyanın İlk Yapay Zekâ Robotu ELLA, (2020). https://www.technopat. net/2020/03/05/dunyanin-ilk-yapay-zekâya-sahip-polisi-goreve-basladi/ adresinden 5 Mart 2020’de alınmıştır.
• Görsel 4: Harold Cohen’in Tasarladığı AARON’un Renklendirme Aşaması, (1995). https:// www.nytimes.com/slideshow/2016/05/09/obituaries/harold-cohens-assisted artistry/ s/20160509cohen-obit-slide-3VIK.html adresinden 2 Mart 2020’de alınmıştır.
• Görsel 5: AARON’un Cohen’den Bağımsız Olarak Renklendirdiği Çalışma, https://www. bbc.com/turkce/haberler/2015/09/150923_robotlar_sanat adresinden 2 Mart 2020’de alınmıştır.
• Görsel 6: The Painting Fool Tarafından Simon Colton, https://www.courrierinternational. com/article/2014/02/13/ce-logiciel-est-un-artiste adresinden 2 Mart 2020’de alınmıştır.
• Görsel 7: İlk Ultra Gerçekçi Robot Sanatçı AİDA, (2019). https://singularityhub. com/2019/06/17/the-rise-of-ai-art-and-what-it-means-for-human-creativity/ adresinden 10 Ocak 2020’de alınmıştır.
• Görsel 8: Yapay Zekâ Üretimi Resimler, (2017). https://www.newscientist.com/ article/2139184-artificially-intelligent-painters-invent-new-styles-of-art/ adresinden 3 Mart 2020’de alınmıştır.
• Görsel 9: Robot Şair Deniz Yılmaz’ın İmza Günü, https://sanatkaravani.com/robot-sairdeniz- yilmaz/ https://sanatkaravani.com/robot-sair-deniz-yilmaz/ adresinden 2 Mart 2020’de alınmıştır.
• Görsel 10: Derin Öğrenme Algoritması Deep Dream’in Ürettiği Resim, https:// deepdreamgenerator.com/ adresinden 4 Mart 2020’de alınmıştır.
• Görsel 11: Arşiv Rüyası, (2017). https://saltonline.org/tr/1627/arsiv-ruyasi adresinden 3 Mart 2020’de alınmıştır.
• Görsel 12: Machine Hallucination Sergisi, (2019). https://www.rotka.org/refikanadolun- new-yorktaki-ilk-buyuk-olcekli-kisisel-sergisi-duyuruldu-machine-hallucination/ adresinden 2 Mart 2020’de alınmıştır.