Eğitim Yapısı Tasarımını Duyular Üzerinden (Yeniden) Düşünmek

Yıl 2020, Sayı: 26, 719 - 750, 28.12.2020

Sümeyye Aybike Türk Reyhan Midilli Sarı

Öz

Tarih boyunca pek çok eğitimci duyuları kullanmanın ve geliştirmenin önemine dikkat çekmiştir. Rousseau,
çocukların kuvvet ve muhakeme yönünden yetişkinlere oranla zayıf olmalarına rağmen, duyuları kullanma
konusunda onlar kadar başarılı olduklarını belirtmiştir. Montessori, duyu organlarını çocuğun çevresi ile kurduğu
iletişim aracı olarak kabul etmiş ve aklın gelişmesinde rol oynadığını savunmuştur. Steiner ise duyu organlarının
beşten fazla olduğunu savunmuştur.
Mimarlık tüm duyulardan sorumlu çok boyutlu bir disiplindir. İnsanoğlu hareket ederken görür, duyar, dokunur,
koklar ve tadar. Böylelikle mimarlık hayat bulur. Bir mimari yapı, mekânın duyulara hitap eden düzenlemeleri
sonucu, duyular vasıtasıyla algılanır ve deneyimlenir. Tüm duyulara hitap eden bir mekân çevrenin algılanması ve
anlamlandırılmasında etkin rol oynamaktadır.
Çocukların günlük yaşamlarının çoğunu içerisinde geçirdikleri eğitim yapıları; duyuları kullanmada, geliştirmede
ve deneyimlemede önemli bir kurum olarak karşımıza çıkar. Bu çalışmada eğitim mekânlarındaki yapı bileşen
ve öğelerinin görme, işitme, dokunma, koklama ve tatma duyularını etkileyen/harekete geçiren mimari
biçimlenmelerinin tartışılması ve öneriler sunulması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Duyular, Eğitim Mekanları, Eğitim Yapıları

Kaynakça

• Abakay, H. ve Bulunuz, M. (2018). “Okul İçi ve Okul Dışı Gürültü Düzeylerinin Karşılaştırılması”, Academy Journal of Educational Sciences, 2, (1), 53-65.
• Agapiou, N. (2019). Sensing Architecture. Cyprus: University of Nicosia.
• Al, S. (2014). Eğitim Yapılarının Fiziksel Konfor Koşullarının Öğrenci Başarısına Etkisi, Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Al Arasi, H. (2013). A Study of Children’s Perception of Their Local Living Environment, Yüksek Lisans Tezi, Faculty of Geo-Information Science and Earth Observation of the University of Twente, The Netherlands.
• Alexander G.M. ve Hines M. (1994). “Gender Labels and Play Styles: Their Relative Contribution to Children’s Selection of Playmates”, Child Development, 65 (3), 869-879.
• Asar, H. (2013). Mimari Mekân Okumasında Algısal Deneyim Analizinin Bir Yöntem Yardımıyla İrdelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Avşar Y. ve Gönüllü, M.T. (2005). “Determination of Safe Distance Between Roadway and School Buildings to Get Acceptable School Outdoor Noise Level By Using Noise Barriers”, Building and Environment, 40, 1225-1260.
• Ayna, A. (2018). Görmeyen Bireylerin Mekân Algısı ve Deneyimleri Çerçevesinden Mekânsal Çok-Duyululuk, Doktora Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Bachelard, G. (2017). Mekânın Poetikası. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Belir, Ö. (2012). Görme Engellilerin Mekân Okumasına Etki Eden Parametrelerin Saptanması, Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çukur, D. ve Delice, E. G. (2011). “Erken Çocukluk Döneminde Görsel Algı Gelişimine Uygun Mekân Tasarımı”, Aile ve Toplum Eğitim Kültür ve Araştırma Dergisi, 7(24), 25-36.
• Dahlan, A. ve Eissa M. (2015). “The Impact of Daylighting in Classrooms on Students’ Performance”, International Journal of Soft Computing and Engineering, 4 (1), 1-4.
• De Lollis, B. (2006). Hotels Wish Guests A Nice-Semlling Stay, USA: Today.
• Duke, D.L. (1998). Does it Matter Where Our Children Learn? (ERIC Document Reproduction Service No: ED 418578.
• Elmalı, D. (2005). Mimaride Saydamlık-Opaklık Kavramları ve Cephelerin Algılanmasına Etkileri, Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Erlalelitepe, İ., Aral, D. ve Kazanasmaz, T. (2011). “Eğitim Yapılarının Doğal Aydınlatma Performansı Açısından İncelenmesi”, Megaron, 6(1), 39-51.
• Fjorto, I. ve Sageie, J. (2000). “The Natural Environment As A Playground For Children: Landscape Description and Analysis of a Natural Landscape”, Landscape and Urban Planning, 48(1/2) 83-97.
• Gelder, T.V. (2004). Observing with twelve senses. A World to Discover, Netherlands: Leonardo da Vinci.
• Gezer, H. (2007). “Mekân ve Mekânın Algılanması”, Mimarlıkta Malzeme Dergisi, 3(7), 33-42.
• Gezer, H. (2012). “Mekânı Kavrama Sürecinde Algılama Bileşenleri”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (21), 1-10.
• Güller, E. ve Kaya, S.İ. (2016). “Mekân Renklerinin Zihinsel Engelli Çocukların Mekânı Algılamasındaki Etkisi”, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36 (3), 577-596.
• Gür Ş.Ö. ve Zorlu T. (2002). Çocuk Mekanları. İstanbul: Yem Yayınları.
• Hadjiphipppou, P. (2013). The Contribution of the five human senses towards the perception of space. Department of Architecture. University of Nicosia.
• Kavraz, M. (2019). Eğitim Yapılarının Gürültü Kontrolü ve Mimari Akustik Açısından Tasarım İlkeleri. S. Al Şensoy (Editör). Eğitim Yapıları ve Tasarımı. Birinci Baskı. Ankara. Pegem Akademi, s. 299-320.
• Kuzu, A. (2011). Çoklu Ortam Uygulamalarının Kuramsal Temelleri. Ö. Özgür Dursun ve H. Ferhan Odabaşı. (Editörler). Çoklu Ortam Tasarımı. Ankara. Pegem Akademi.
• Lang, J. (1987). Creating Architectural Theory: The Role of Behavioral Sciences in Enviromental Design. New York: Van Nostrand Reinhold Company.
• Lianne, G. (2006). “The Sweet Smell of Shopping”, Macleans’s, 119 (7), 55.
• Lindholm, G. (1995). “Schoolyards: The Significance of Place Properties to Outdoor Activities in Schools”, Environment and Behavior, 23(3), 259-293.
• Martin, S.H. (2006). The Classroom Environment and Children’s Performance-Is There a Relationship. Spencer, C. ve Blades, M. (Editörler). Children and Their Environments. Cambridge. Cambridge University Press.
• Mayer, R. E. (2009). Multimedia Learning. New York: Cambridge University Press.
• Montessori, M. (1997). Çocuk Eğitimi: Montessori Metodu. İstanbul: Özgür Yayınları.
• Montessori, M. (2016). Çocuğun Keşfi. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Morgan, C. T. (1993). Psikolojiye Giriş. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Psikoloji Bölümü Yayınları.
• Murphy, C. ve Thorne, A. (2010). Health and Productivity Benefits of Sustainable Schools: A Review. Watford: Brepress,
• Nair, P., Fielding, R. ve Lackney, J. (2009). The Language of School Design: Design Patterns for 21st Century School. Minneapolis: DesignShare.
• Ogletree, E. J. (2014). Eurythmy in Waldorf Schools (ERIC Document Reproduction Service No: ED410023).
• Pallasmaa, J. (2016). Tenin Gözleri. İstanbul: Yem Yayınları.
• Polat, S., ve Kırıkkaya, E.B. (2004). Gürültünün Eğitim-Öğretim Ortamına Etkileri, XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Temmuz, Malatya.
• Roberts, K. (2007). Lovemarks Markaların Ötesindeki Gelecek. İstanbul: MediaCat Kitapları.
• Rogers, P.L. (2002). Designing Instruction for Technology-Enhanced Learning. America: Idea Gruop Publishing.
• Rousseasu, J.J. (2014). Emile: Bir Çocuk Büyüyor. İstanbul: Selis Yayınları.
• Sarı, Ş. (2002). “Bir Oyun Aracı Çamur”, Çoluk Çocuk, 16, 21-22.
• Skinner, V.J. (2001). Cashing in on the “Simple Magic” of Color. USA: Inner Light Creation.
• Şen, D.E. (2019). Eğitim Yapılarında Saydamlık. S. Al Şensoy (Editör). Eğitim Yapıları ve Tasarımı. Birinci Baskı. Ankara. Pegem Akademi, 411-440.
• Raveendra, Y. (2014). “Sensory gardens for disabled: A review”, HortFlora Research Spectrum, 3(3), 288-291.
• Uludağ, Z. ve Odacı, H. (2002). “Eğitim Öğretim Faaliyetlerinde Fiziksel Mekân”, Milli Eğitim Dergisi. Kış-Bahar, Sayı: 153-154.
• Valentine, M. (1999). The Reggio Emilia Approach to Early Years Education. Scotland: Scottish Consultative Council on the Curriculum.
• Vitruvius. (2005). Mimarlık Üzerine On Kitap. İstanbul: Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı.
• Yavaş, H. (2019). İstanbul Üzerine Duyusal Bir Deney: Sinestezik Deneyimlerle Çoklu Mekân Tarifleri. İstanbul: Aura İstanbul.
• Yavuzer, H. (1984). Ana-Baba ve Çocuk. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Zaredar, A. (2015). “Considering the Five Senses in Architecture”, Current World Environement, 10 (Special issue1) 138-143.
• İnternet: Moneim, W.A. (2019). Does Design Affect Our Senses? Web: https://scholar. cu.edu.eg/sites/default/files/w_moneim/files/architecture_and_human_behavior_colored. pdf adresinden 11 Temmuz 2019’da alınmıştır.
• İnternet: Gürültü Kontrol Yönetmeliği Web: www.mo.org.tr.mevzuatDocs/gurultukontrolyonetmeligi adresinden 19 Mart 2020’de alınmıştır.
• İnternet: TMMOB Makine Mühendisleri Odası İzmir Şubesi, 2015. Web: http://www. iccevrekalitesi.net/pdf/3.pdf adresinden 10 Temmuz 2019 tarihinde alınmıştır.
• Görsel 1. (Üstte) https://www.archdaily.com/881261/public-nursery-in-glyfada-klabarchitecture (Altta) https://www.archdaily.com/936240/the-mwabwindo-school-selldorfarchitects
• Görsel 2. (Solda) https://www.world-architects.com/en/zmik-basel/project/ lernlandschaften (Sağda) https://www.archdaily.com/800915/nfb-nursery-hibinosekkeiplus- youji-no-shiro
• Görsel 3. (Üstte) https://www.dezeen.com/2019/02/11/hayarden-school-for-childrenof- refugees-tel-aviv/ (Altta Solda) https://www.dezeen.com/2019/08/26/solbe-learningcenter- supernormal-massachusetts-learning-centre/ (Altta Sağda) https://www. archdaily.com/94093/school-de-dijk-drost-van-veen-architecten/
• Görsel 4. (Üstte) https://www.archdaily.com/776191/fayetteville-montessori-elementaryschool- (Altta) https://www.archdaily.com/936960/music-school-kings-college-schoolwimbledon- hopkins-architects/
• Görsel 5. (Üstte) http://www.hpbmagazine.org/Case-Studies/Hollis-Montessori-School- Hollis-NH/ (Altta) https://www.archdaily.com/631358/hanazono-kindergarten-andnursery- hibinosekkei-
• Görsel 6. https://galeri3.arkitera.com/var/albums/arkiv-2/proje/sepin-mimarlik/terakkivakfi- okullari-tuzla-tepeoren-kampusu-lise-yapisi/z%20(2).jpg.jpeg
• Görsel 7. (Üstte) https://www.archdaily.com/934479/st-andrews-scots-school-rosanbosch- studio/ (Altta) https://www.archdaily.com/933383/lisle-elementary-schoolperkins- and-will/
• Görsel 8. https://images.adsttc.com/media/images/5dce/0d6b/3312/fdf3/3700/0360/ slideshow/Nia_School_F.
• Görsel 9. (Solda) https://www.archdaily.com/878549/primary-school-la-couyere-atelier- 56s-architectes/ (Sağda) https://www.archdaily.com/935739/elementary-school-amossoa- architekti/
• Görsel 10. (Sağda Altta) https://www.archdaily.com/623479/hakusui-nursery-schoolyamazaki- kentaro-design-workshop/ (Sağda Üstte). http://landezine.com/index. php/2009/07/fuji-kindergarten/ (Solda) https://www.archdaily.com/935988/saintstephen- of-hungary-school-hma2-architects/
• Görsel 11. https://www.archdaily.com/631358/hanazono-kindergarten-and-nurseryhibinosekkei- youji-no-shiro/