21. YÜZYILDA SANATTA YANILSAMA YARATMA OLANAKLARI

Yıl 2025, Sayı: 53, 423 - 438, 30.11.2025

Gamze Güleç

https://doi.org/10.61742/sanatyazilari.1736682

Öz

Sanatta yanılsama yaratma, Antik Yunan’dan başlayarak Rönesans ve günümüz sanat pratiklerine kadar uzanan süreçte köklü bir yöntem olarak varlığını sürdürmektedir. Geçmişte iki boyutlu yüzeylerde perspektif, ışık-gölge ve derinlik etkisiyle yaratılan yanılsamanın yerine, bugünün sanatında dijital teknolojilerle desteklenen çok duyulu ve etkileşimli deneyimlere dayalı bir yanılsama anlayışı öne çıkmaktadır. Yanılsamanın iki boyutlu yüzeylerden çıkarak üç boyutlu yapılar ve ses-görüntü enstalasyonlarında kullanımı günümüz sanatının sahip olduğu teknik olanakları ve farklılıkları göstermekle kalmamakta aynı zamanda izleyici ile kurulan etkileşimin ve sanatçıların yanılsamayı kullanma biçimlerinin geçirdiği dönüşümü de ortaya koymaktadır. Bu fikirden hareketle, bu çalışma 21. yüzyıl sanatında yanılsama tekniklerinin yeni bağlamlar ve teknolojiler aracılığıyla nasıl dönüşüme uğradığını incelemeyi amaçlamaktadır. Günümüzde teknolojinin sunduğu olanaklar sayesinde yanılsamanın yalnızca görsel gerçekliğe yaklaşma çabası ya da gözü aldatacak kadar gerçekliğe ulaşma çabasından ziyade; artırılmış gerçeklik, sanal gerçeklik ve etkileşimli enstalasyonlar gibi çoklu duyu deneyimlerini kapsayan, izleyiciyi sürece dâhil eden yeni ifade biçimlerine evrilmesi, araştırmanın temel hareket noktasını oluşturmaktadır. Bu bağlamda araştırma kapsamında çağdaş sanatın yeni gerçeklik algıları doğrultusunda yanılsamayı nasıl yeniden tanımladığı ve çok boyutlu, etkileşimli bir deneyim alanına dönüştürdüğü ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yanılsama , Sanat , Etkileşimli Enstalasyon , Dijital Sanat , Gerçeklik Algısı , Yeniden Üretim , Taklit

POSSIBILITIES OF CREATING ILLUSION IN ART IN THE 21 ST CENTURY

Öz

The creation of illusion in art has persisted as a fundamental method from Ancient Greece through the Renaissance to contemporary artistic practices. While illusion in the past was achieved on two-dimensional surfaces through perspective, light-shadow, and depth effects, contemporary art foregrounds an understanding of illusion grounded in multisensory and interactive experiences supported by digital technologies. The transition of illusion from flat surfaces to three-dimensional forms and audio-visual installations not only highlights the technical possibilities and diversities of contemporary art but also reveals the transformation in the interaction between the viewer and the artwork, as well as in the ways artists employ illusion. Building on this idea, the present study aims to examine how illusion techniques in 21st-century art have been transformed through new contexts and technologies. The shift from merely striving for visual realism or deceiving the eye toward embracing new modes of expression—such as augmented reality, virtual reality, and interactive installations involving multiple senses and audience participation—constitutes the central focus of this research. In this context, the study seeks to explore how contemporary art redefines illusion in line with new perceptions of reality and transforms it into a multidimensional, interactive field of experience.

Anahtar Kelimeler

Illusion , Art , Interactive Installation , Dijital Art , Perception of Reality , Reproduction , Imitation

Kaynakça

• Akarsu, B. (2022). Felsefe terimleri sözlüğü. İnkılap Kitabevi.
• Alat, M., Karayemiş, O. (2022,10 Eylül-10 Aralık). Guido Casaretto: Denk olmayan tabaklarda gravitonu aramak/ Guido Casaretto: Lookin for he graviton in the uneven plates [Sergi kitapçığı]. İmalat-hane. s.11-13. https://www.imalat-hane.com/img/Guido-Casaretto_Booklet.pdf
• Alioğlu, N., Bayrak, B. (2019). Çağdaş sanatta anlam sorunu üzerine bir deneme. Literatür Yayınları.
• Baudrillard, J. (2014). Simülakrlar ve simülasyon (O. Adanır, Çev.). Doğu Batı Yayınları.
• Bolay, S.H. (2009). Felsefe doktrinleri ve terimleri sözlüğü. Nobel Yayın.
• Cacekli, S. (2017, 9 Mayıs-17 Haziran). Guido Caseretto: Papa ve Galileo küçük bir anlaşmazlığa düştü/ The Pope and Galileo had a minor disagreement [Sergi kataloğu]. Zilberman Gallery. s.6. https://www.zilbermangallery.com/images/publications/GC-Papa-Galileo-Catalogue-lowres-web.pdf
• Danto, A.C. (2012). Sıradan olanın başkalaşımı (E. Berktaş, Ö. Ejder, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Danto, A.C. (2014). Sanatın sonundan sonra (Z. Demirsü, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Eliasson, O. (t.y.). The weather Project,2003. Olafur Eliasson. 15 Haziran 2025 tarihinde https://olafureliasson.net/artwork/the-weather-project-2003/ adresinden alınmıştır.
• Foster, H. (2017). Gerçeğin geri dönüşü yüzyılın sonunda avangard (E. Hoşsucu, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Girgin, F. (2018). Çağdaş sanat ve yeniden üretim alıntı, öykünme, kolaj, taklit. Hayalperest Yayınevi.
• Hornby, L. (2017, 1 Mayıs). Appropriating the Weather Olafur Eliasson and Climate Control. Duke Unıversıty Press. https://read.dukeupress.edu/environmental-humanities/article/9/1/60/8250/Appropriating-the-WeatherOlafur-Eliasson-and
• Leppert, R. (2017). Sanatta anlamın görüntüsü imgelerin toplumsal işlevi (İ. Türkmen, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Merleau-Ponty, M. (2019). Göz ve tin (A. Soysal, Çev.). Metis Yayınları.
• Ötgün, C. (2020, 26 Temmuz). Yalan sahnesinde sanat: Post-truth üzerine. T24. https://t24.com.tr/yazarlar/cebrail-otgun/yalan-sahnesinde-sanat-post-truth-uzerine,27479
• Leandro Erlich: Liminal. (2022, 29 Kasım- 2023, 4 Eylül). Pérez Art Museum Miami. https://www.pamm.org/en/exhibition/leandro-erlich-liminal/.
• Sözen, M., Tanyeli, U. (2020). Sanat kavramları ve terimleri sözlüğü. Remzi Kitabevi.
• TeamLab. (t.y.). Megaliths in the bath house ruins. TeamLab. 15 Haziran 2025 tarihinde https://www.teamlab.art/ew/megaliths_bathhouse_night/mifuneyamarakuen2023/ adresinden alınmıştır.