AN ONTOLOGICAL ANALYSIS OF A “KOŞMA” OF DADALOĞLU

Yıl 2019, , 303 - 317, 30.04.2019

Mehmet Emin Bars

https://doi.org/10.26791/sarkiat.508874

Öz

Ontology is one of the important
philosophical ideas of our time. Ontology tries to understand the essence of
beings. Ontology is also used in interpreting artworks. In the name of art
ontology has been applied especially to poetry texts. The method examines artwork
by separating it into several ontical layers. The method based on the theory of
layers was interpreted differently by researchers. So it is important to
determine the limits of the method. The method has been applied especially in
classical literature in Turkish literature and contemporary poems in recent
periods. In our study, a koşma of Dadaloglu was interpreted using ontological
method. The ontological method is a technique to reach deep meaning of folk
poetry. As a result of the study, the presence of ontic layers was observed in
the koşma of Dadaloğlu. The theory of layers is a way to gain rich
interpretations of the deep meaning of folk poetry. The formation and
transmission characteristics of folk poetry are largely similar to those of the
ontological method.

Anahtar Kelimeler

ontology, analysis, folk poetry, koşma

DADALOĞLU’NUN BİR KOŞMASININ ONTOLOJİK YÖNTEMLE ÇÖZÜMLENMESİ

Öz

Ontoloji günümüzün önemli felsefi
görüşlerinden biridir. Ontoloji varlıkların özünü anlamaya çalışır. Sanat
eserlerinin yorumlanmasında da kullanılmaktadır. Sanat ontolojisi adıyla
özellikle şiir metinlerine uygulanmıştır. Yöntem, sanat eserlerini birtakım
ontik tabakalara ayırarak inceler. Tabakalar teorisine dayanan yöntem,
araştırmacılar tarafından farklı yorumlanmıştır. Bu bakımdan yöntemin
sınırlarının belirlenmesi önemlidir. Yöntem Türk edebiyatında özellikle klasik,
son dönemlerde de çağdaş şiirlere uygulanmıştır. Çalışmamızda ontolojik yöntem
kullanılarak Dadaloğlu’nun bir koşması yorumlanmıştır. Ontolojik yöntem halk
şiirinin derin anlamına ulaşmayı sağlayıcı bir tekniktir. Çalışma sonucunda
Dadaloğlu’nun koşmasında ontik tabakaların varlığı görülmüştür. Tabakalar
teorisi halk şiirinin derin anlamlarına ulaşmada zengin yorumlar kazandıracak
bir yöntemdir. Halk şiirinin oluşum ve aktarım özellikleri büyük ölçüde
ontolojik yöntemin nitelikleriyle örtüşmektedir.

Anahtar Kelimeler

ontoloji, analiz, halk şiiri, koşma, Dadaloğlu

Kaynakça

• ASLAN, Ensar, Hikâyeleri Çıldırlı Âşık Şenlik-Hayatı, Şiirleri, Karşılaşmaları, Maya Akademi, Ankara 2007.
• BARS, Mehmet Emin, “İdeolojik Halk Bilimi Kuramı’na Göre Ziya Gökalp’ın Masalları”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7/14, 183-200.
• BARS, Mehmet Emin, “William Bascom’un ‘Folklorun Dört İşlevi’ Işığında Nasrettin Hoca Fıkraları Üzerine Bir Değerlendirme”, Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10/4, 149-166.
• BAYRAKTAR, Zülfikar, “Nasreddin Hoca Fıkralarında İdeolojik Yaklaşımlar Sonucunda Meydana Gelen Değişimler”, Turkısh Studıes -International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 3/1, 230-235.
• BAYRAM, Yavuz, “Ontolojik Analiz Metodu ve Bir Uygulama”, Yom Sanat, S. 12 (Mayıs-Haziran), Adana.
• BİNGÖL, Ulaş, “Abdülhak Hamit Tarhan’ın ‘Nâkâfi’ Adlı Şiirinin Ontolojik Tahlili”, Turkish Studies -International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8/13, 543-558.
• BİNGÖL, Ulaş, vd., “Ontolojik Metin Tahlili ve Şeyh Gâlib’in Bir Gazelinin Ontolojik Tahlili”, Turkish Studies -International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9/9, 283-299.
• ÇOBANOĞLU, Özkul, Âşık Tarzı Kültür Geleneği ve Destan Türü, Akçağ Yayınları, Ankara 2000.
• ÇOBANOĞLU, Özkul, Türk Halk Kültüründe Memoratlar ve Halk İnançları, Akçağ Yayınları, Ankara 2003.
• DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara 1997.
• DİLÇİN, Cem, Yeni Tarama Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2013.
• ERDEM, Mehmet Dursun, “Ontolojik İncelemeye Dehhânî’nin ‘Eyledi’ Redifli Gazeli Örneğinde Yapılsacı Bir Bakış”, Turkish Studies -International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 2/3, 254-273.
• ERKAL, Abdulkadir, Âşık Sümmâni Divanı, Birleşik Yayınevi, Ankara 2012.
• GÖRKEM, İsmail, Yeni Bilgiler Işığında Dadaloğlu Bütün Şiirleri, E Yayınları, İstanbul 2006.
• GÜRBÜZ, Adem, “Tevfik Fikret’in ‘Ramazan Sadakası’ Şiirinin Ontolojik Analiz Metoduyla Çözümlenmesi”, Turkish Studies -International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9/6, 469-483.
• HARTMANN, Nicolai, Ontolojinin Işığında Bilgi, Harun Tepe (çev.), Türkiye Felsefe Kurumu, Ankara 2010.
• HELİMOĞLU-YAVUZ, Muhsine, Masallar ve Eğitimsel İşlevleri, Ürün Yayınları, Ankara 1997.
• İÇLİ, Ahmet, “Bir Şiirinin Ontolojik Analiz Yöntemiyle İncelenmesi”, E-Journal of New World Sciences Academy, 4/1, 100-112.
• ISSI, Ahmet Cüneyt, “Turgut Uyar’ın ‘Göğe Bakma Durağı’ Şiirinde Tema’ya (Matris) Ulaşma Serüveninin ‘Ontolojik Analiz Metodu’yla Takibi”, Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi, 5/2, 137-146.
• KARABAŞ, Seyfi, Bütüncül Türk Budunbilimine Doğru, ODTÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları, Ankara 1981.
• KÖKTÜRK, Şahin, “Bayburtlu Zihnî’nin Bir Koşmasının Ontolojik Analiz Metoduyla İncelenmesi”, Millî Folklor, 60, 170-178.
• KÖPRÜLÜ, M. Fuad, Edebiyat Araştırmaları 1, Akçağ Yayınları, Ankara 2004.
• Örnekleriyle Türkçe Sözlük (4 Cilt), Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 2004.
• PALA, İskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yayınları, Ankara 1995.
• SARIÇİÇEK, Mümtaz, “Şehriyar’a Selam Haydar Baba’ya Selam’ın Ontolojik Tahlili”, Turkish Studies -International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 3/7, 580-591.
• TUNALI, İsmail, Estetik, Remzi Kitabevi, İstanbul 2012.
• TUNALI, İsmail, Sanat Ontolojisi, İnkılâp Kitabevi Yayınları, İstanbul 2011.
• ULUDAĞ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2001.