Hukukçu Bir Sûfi İbnü’l- Arabî Müdafası: İmam Şarani Örneği

Yıl 2013, Sayı: 9, - , 01.04.2013

Hâlim Gül

Öz

İbnü’l-Arabî, Fütuhât-ı Mekkiyye, Fusûsu’l-Hikem ve diğer eserlerinde yer alan bazı düşünceleri nedeniyle eleştirilmiş, hatta küfürle itham edilmiştir. Şa’rânî, el-Yevâkît ve’l-Cevâhir isimli eserinde İbnü’l-Arabî’ye yapılan eleştirilerin bir nevi savunmasını yapmıştır. İbnü’l-Arabî’ye düşünceleri sebebiyle yöneltilen eleştirilerin ne kadar haklı olup olamadığını Şa’rânî’nin el-Yevakît ve’l-Cevahir adlı eserindeki görüşleri çerçevesinde kaleme almanın yararlı olacağı düşünülmektedir. Ayrıca, konunun daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayacağı düşüncesinden hareketle müellifin kısaca terceme-i hâli üzerinde de durulmuştur

Anahtar Kelimeler

Şa’rânî, İbnü’l-Arabî, Vahdetü’l-Vücûd, Velâyet, Nübüvvet

Kaynakça

• Tek, Abdurrezzak,
• “İbnü'l-Arabî'yi Müdâfaa Amacıyla Kaleme Alınan
• Fetvâlar”,Tasavvuf: İlmi Akademik ve Araştırma Dergisi,( İbnü’l-ArabîÖzel Sayı
• 2), Yıl:10 (2009), Sayı: 23,
• Aşkar, Mustafa, Niyazî-i Mısrî ve Tasavvuf Anlayışı, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1998.
• Ayderûsî, Muhyiddîn Abdulkadir; en-Nûru’s-Sâfr an Ahbâri’l-Karni’l-Âşir, Dâru’l- Kütübi’l-'İlmiyye, Beyrut 1405/1985.
• Bağdadlı İsmail Paşa, Hediyyetü’l-Arifin, MEB Yay., İstanbul 1951.
• Brockelmann, Carl, Târîhu’l-Edebi’l-'Arabî (GAL ve Supplementband, Arp. Çev. Editör: Mahmud Fehmî Hicâzî) Kahire 1993-1999.
• el-Câbirî, Muhammed Abid, Arap-İslam Kültürünün Akıl Yapısı, çev.: B. Köroğlu, H. Hacak, E. Demirli, Kitabevi Yay., İstanbul 1999.
• Cebecioğlu, Ethem, “Psiko-Tarih Açısından Farklı Rûhî Tekâmül Mertebelerinin Mevlânâ’nın Anlaşılmasındaki Rolü Metodolojik Bir Yaklaşım-”, Tasavvuf: İlmi Akademik ve Araştırma Dergisi,( Mevlânâ Özel Sayısı), Yıl: 6 (2005), Sayı: 14.
• …….. “Şatahât İbarelerinin Anlaşılmasına Doğru: Metodik Bir Deneme”, Tasavvuf: İlmi Akademik ve Araştırma Dergisi, Yıl:7 (2006), Sayı: 17.
• Cebertî, Abdurrahman, 'Acâibu’l-Asâr fi’t-Terâcim ve’l-Ahbâr, Dâru’l-Kütübi’l- Mısrıyye, Kahire 1998.
• Cemîl el-'Azam, 'Ukûdü’l-Cevher fî Terâcimi men lehum Hamsûne Tasnîfen fe-Mietü fe-Ekser, el-Matba'atü’l-Ehliyye, Beyrut 1326/1908.
• Chittick, William, Varolmanın Boyutları, Çev., Turan Koç, İnsan yayınları, İstanbul 1997.
• Çakmaklıoğlu, M. Mustafa, “İbnü'l-Arabî'nin Nübüvvet-Velâyet Hakkındaki Görüşleri Ve İbn Teymiyye'nin Bu Husustaki Eleştirileri”, Tasavvuf: İlmi Akademik ve Araştırma Dergisi, (İbnü’l-ArabîÖzel Sayısı-1), Yıl: 9 (2008), Sayı: 21.
• --------“Muhyiddin İbnü’l-Arabi’ye Göre Dil-Hakikat İlişkisi Marifetin İfadesi
• Sorunu”, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2005.
• Çınar, Mahmut, Nübüvvet İnancı Bağlamında Şa‘rânî’nin İbnü’l-ArabîYorumu, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2011.
• Ebû Ya’lâ, Ahmed b. Ali, Müsned Ebî Ya’lâ, Dımeşk 1404/1984.
• Fuad Köprülü, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, DİB. Yay., Ankara 1984.
• Feruğlî, Abdühafiz Ali el-Karnî, Abdülvehhab eş-Şarânî İmamu’l-Karn’il-Âşir, Kahire 1985.
• Gazzî, Necmüddîn Muhammed, el-Kevâkibü’s-Sâire bi-A'yâni’l-Mieti’l-'Aşira, Dâru’l- Kütübi’l-'İlmiyye, Beyrut 1417/1997.
• Gül, Hâlim, Mesnevî'de Kur'anî Referanslar Ve Kur'an Ayetlerıne Getirilen Işari Yorumlar, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2003
• Harîrîzâde, Kemâleddîn Efendi, Tibyânü Vesâilü'l-Hakâik fî Beyâni Selâsili’t-Tarâik, Süleymaniye Ktp. (İbrahim Efendi), nr. 430.
• Heyet, “Ali el-Havvâs”, Türkiye Gazetesi İslâm Âlimleri Ansiklopedisi, İstanbul, trs. el-Hucvirî, Ali b. Osman, Keşfu'l-Mahcûb, Hakikat Bilgisi, haz.: Süleyman Uludağ, Dergah Yay., İstanbul 1996.
• İbnu’l-'İmâd Şihâbüddîn Abdulhay, Şezerâtü’z-Zeheb, fî Ahbâri men Zeheb, Dâru İbn Kesîr, Beyrut 1414/1993.
• Ziriklî, Hayruddîn, el-A’lâm, Dâru’l-'İlm li’l-Melâyîn, Beyrut 1992.
• İbnü’l-Arabî, Fusûsü’l-Hikem, thk. Ebû’l-Alâ Afifî, Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, Kahire 1946.
• ………, el-Fütûhât-ı Mekkiyye (trc. Ekrem Demirli), İstanbul 2007.
• İzutsu, Toshihiko, İbnü’l-Arabî’nin Fusûs’undaki Anahtar-Kavramlar, terc., Ahmet Yüksel Özemre, Kaknüs Yayınları, İstanbul 1998.
• Kaplan, Hayri, “Fakih Bir Sûfî Örneği Olarak Abdulvehhab Eş-Şa'rânî”, Çukurova Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayı 2, Temmuz-Aralık 2002.
• ---------“Şa’rânî”, DİA, İstanbul 2010.
• Kâşânî Abdürrezzak, Şerhu Fusûsi’l-Hikem, Matbaatü Mustafa Elbânî, 3. Baskı, Kahire 1966.
• Kâtip Çelebi, Keşfü’z-Zunûn ’an Esâmi’l-Kütüb ve’l-Funûn, Maarif Matbaası, İstanbul 1941.
• Kaya, Mahmut, “İbn Kemal’in düşünce tarihimizdeki yeri ve varlık anlayışı”, Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sempozyumu, Ankara 1987.
• Knysh, Alexander, Ibn 'Arabî in The Later Islamic Tradition, State University of New York Press, New York l999.
• Konuk, Avni, Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi, Haz: Mustafa Tahralı-Selçuk Eraydın, MÜİF. Vakfı Yayınları, 3. Baskı, I-IV, İstanbul, 1999.
• Muhibbî, Muhammed Emîn, Hulâsatü’l-Eser fi A’yâni’l-Karni’l- Hâdî ’Aşar, el- Matba'atü’l-Vehbiyye, Mısır 1284/1868.
• Münâvî, Abdurraûf, el-Kevâkibu’d-Dürriyye fi Terâcimi’s-Sâdeti’s-Sûfiyye (et- Tabakâtü’l-Kübrâ), Dâru Sâder, Beyrut 1999,
• Müstakimzâde, Sa'düddîn Süleyman, Mecelletü’n-Nisâb fi’n-Niseb ve’l-Künâ ve’l- Elkâb, Süleymaniye Ktp./ Halet Efendi Bölümü, no: 628.
• Nâblûsî, Abdulgânî Ísmail, el-Hakîka ve’l-Mecâz fî’r-Rihle ilâ Bilâdi’ş-Şâm ve Mısr ve’l- Hicâz, Mısır 1986.
• Sayyâdî, Ebû’l-Hüdâ Muhammed, Kılâdetü’l-Cevâhir, Dâru’l- Kütübi’l-'İlmiyye, Beyrut 1420/1999.
• Fethî, Ebû Ali Hasen, Tabakâtü’ş-Şâzeliyyeti’l-Kübra, Mektebetü Dâri’l-Beyrutî, Dımaşk, 1421/2000.
• Serhendî, Ahmed Farûkî, Mektubat-ı Rabbanî, çev.: Abdülkadir Akçiçek, Cümle Yayınları, İstanbul 1985
• Serkîs, Yusuf, Mu'cemu’l-Matbû'âti’l-'Arabiyye ve’l-Mu'arrabe, Matba'atu Serkîs, Mısır 1346/1928.
• Suyûtî, Celâleddin, Tenbîhu’l-Gabî fî Tahtıeti İbnü’l-Arabî, haz: Abdurrahman Hasan Mahmud, Kahire 1990.
• Şa’rânî, Abdülvahhâb, el-Envâr el-Kudsiyye fî Beyâni Ma’rifeti Kavâidi's-Sûfiyye, tahk. Muhammed İdrîs eş-Şâfıî-Abdülbâkî Sürür, Kahire 1962.
• ----------el-Yevakît ve’l-Cevahirfî Beyâni ’Akâidi’l-Ekâbir, Dâru’l-İhyâi’t-Türâsi’l- Arabiyye, Beyrut, trs.
• ----------et-Tabakâtü’l-Kübra (Levâkıhu’l-Envâr fî Tabakâti’l-Ahyâr), Dâru’l-Fikri’l- 'Arabî, Kahire ts.
• ----------ez-Zeyl ale’t-Tabakat, Tübingen Üniversitesi Ktp., no: 1995.
• ----------Letâifu’l-Minen ve’l-Ahlâk (el-Minenu’l-Kübrâ), el-Matba'atu’l-'Âmire, Mısır 1311/1894.
• ----------el-Mîzânu’l-Kührâ, el-Matba'atü’l-Meymeniyye, Mısır 1306/1889,
• Şevkânî, Muhammed, el-Bedru’t-Tâli', Dâru’l-Kütübi’l-'İlmiyye, Beyrut 1418/1998.
• Şeyh Mekkî Efendi, Ebû’l-Feth Muhammed b. Muzafferuddîn, İbnü’l-Arabî Müdâfaası, mütercim: Ahmed Neylî Efendi, haz.: Halil Baltacı, (Gelenek Yay.), İstanbul 2004.
• Şeyhî Mehmed Efendi, Vakâyi'u’l-Fudalâ, Çağrı Yay., İstanbul 1989.
• Tatçı, Mustafa, "Ledünnî Şiirde Şatah Problemine Dair Notlar", Türk Kültürü, Temmuz 1985, yıl: XXIV, sayı: 267.
• ------------“Tasavvuf Edebiyatında Şathiyyâtı Sûfiyâne Geleneği", Türk Kültürü, Temmuz 1985, yıl: XXIV, sayı: 267.
• Uluç, Tahir “Abdülvahhâb Eş-Şa’rânî (Ö. 973/1567) Ve el-Yavdkît Ve’l-Cevâhir Fi Beyâni Akâidi’l-Ekâbir Adlı Eseri”, Tasavvuf: İlmi Akademik ve Araştırma Dergisi, Yıl:7 (2006), Sayı: 17.