THEOLOGICAL VIEWS OF IBN HUMEYD AL-SALIMÎ, ONE OF THE IBADIAN SCHOLARS

Yıl 2019, Cilt: 11 Sayı: 2, 763 - 788, 31.08.2019

Ahmet Bardak

https://doi.org/10.26791/sarkiat.531668

Cited By: 4

Öz

In the Farak books, the Ibadiyya sect was
introduced as a branch of the Hâricîs. Today's Ibadis do not agree with this
view by seeing themselves as a moderate group. Founder Abdullah b. The Ibâdîye
sect, known as Ibad, nowadays has members on the Mediterranean coast of Africa
except Egypt, and Uman and some other African countries. Humeyd al-Sâlimî, one
of the contemporary scholars, is also considered to be one of the most
important theologians of this denomination. The analysis of his works in the
field of Aqaid and theological, will make an important contribution to the
determination of the position of the Ibadi in the Islamic thought system,
especially in the Akaid and the Kalam. On this occasion, the views of the Ibadi
meet with Ahl al-Sunnah and Mu’tazila will be determined. In this article, we
will examine the most important works of al-Sâlimî in the domain of kalam, Behcetü'l-Envâr,
Envâri'l-Ukûl and the works of Meşâriku'l-Envâri'l-Ukûl which are
considered as annotations of this work. 

Anahtar Kelimeler

Ibadi, Imam Salımi, Oman, Kalam ve Akaid

İBÂDÎ ÂLİMLERİNDEN İBN HUMEYD ES-SÂLİMÎ’NİN KELAMÎ GÖRÜŞLERİ

Öz

Fırak kitaplarında İbâdiyye Mezhebi,
Hâricîlerin günümüzdeki bir kolu olarak tanıtılmaktadır. Günümüz İbâdîleri
kendilerini mutedil bir fırka olarak gördükleri için bu görüşe
katılmamaktadırlar. Kurucusu Abdullah b. İbâd olarak bilinen İbâdîye
Mezhebi’nin günümüzde Mısır hariç Afrika’nın Akdeniz sahilinde bulunan ülkeler
ile Umân ve diğer bazı Afrika ülkelerinde mensupları bulunmaktadır. Çağdaş
İbâdî âlimlerinden biri olan İbn Humeyd es-Sâlimî aynı zamanda İbâdiyye’nin en
önemli kelamcılarından birisi olarak kabul edilmektedir. Onun akaid ve kelâm
alanındaki eserlerinin tahlil edilmesi İbâdîlerin İslam düşünce sistemindeki
özellikle akaid ve kelâmdaki yerinin belirlenmesinde önemli bir katkı
sağlayacaktır. Bu vesileyle İbâdiyye’nin Ehl-i Sünnet ve Mu’tezile ile
buluştuğu ve bahsi geçen ekollerden ayrı düştüğü görüşleri tespit edilmiş
olunacaktır. Biz bu makalemizde es-Sâlimî’nin kelâm alanındaki en önemli
eserleri olan Behcetü’l-Envâr, Envâri’l-Ukûl ve bu eserin şerhi
sayılan “Meşâriku’l-Envâri’l-Ukûl” adlı eserleri çerçevesinde
İbâdiyye’nin kelâmî görüşlerini ele alıp tahlilini yapacağız.

Anahtar Kelimeler

İbâdiyye, İmam Sâlimî, Ummân, Kelâm ve Akaid

Kaynakça

• Akdemir Furat. “Kur’an Bağlamında Peygamberlerin Sıfatları” Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8/1 (2018): 51-84.Aktepe, Orhan. “Mutezile ve Ehl-i Sünnet’e Göre Va‘d ve Va‘îd İlkesi”, Kelâm Araştırmaları Dergisi, 9/1, (2011): 157‐178.Bağdâdî, Abdulkâhir b. Tâhir. el-Fark Beyne’l-firâk ve beyânu’l-firkati’n-nâciye minhum. Beyrût: Menşurâti’l-Dâri’l-Âfâki’l-Cedîd, 1982.Bakan, Tevhit. “İbâdîler ve Hadis”, Ekev Akademi Dergisi, 20, (2004): 221-240.Bâkıllânî, Ebû Bekir Muhammed b. Tayyib. Temhîdü’l-Evâil ve Telhîsü’d-Delâil, thk. İmadüddin Ahmed Haydar, Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekafiyye, 1987.Bâkıllânî, Ebu Bekr Muhammed b. Tayyib. et-Temhîd fî reddi ale’lmülhideti ve’l-mu‘atılati ve’r-rafîzeti ve’l-havârici ve’l-Mu‘tezile, thk. Mahmut Muhammed Hudayrî, Kahire: Dârû’l-Fikri’l-Arabî, 1947.Bedir, Murteza. “İslam Düşünce Geleneğinde Naklî İlim Kavramı ve İbn Haldûn”, İslam Araştırmalar Dergisi 15, (2006): 5-11.el-Cüveynî, İmamu’l-Harameyn Ebu’l-Meâli Abdulmelik. Kitabu’l-İrşâd ilâ Kavâtıi’l-edilleti fî Usûli’l-İ’tikâd, Beyrut, 1992.Eş‘arî, Ebü’l-Hasan (1994). El-İbâne an Usûli’d-Diyâne. Nşr. A. Sabbağ. Beyrut.Eş’arî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmail. Makâlatu’l-İslâmiyyîn, Nşr. Helmut Ritter, Weisbaden, 1980.Eş’arî, Ebu’l-Hasan, Ali b. İsmail. Kitabu’l-Luma’ fi’r-Reddi Alâ Ehli’z-Zeyğ ve’l-Bida’, thk. Hammude Gurabe, Kahire, Mektebetü’l-Ezheriyyetü li’t-Turâs, trs.eş-Şehristânî, Muhammed b. Abdulkerim. el-Milel ve’n-Nihal, Nşr. M. F. Muhammed, Beyrut, trs.Fığlalı, Ethem Ruhi. “İbaziyye” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 19:256-261, İstanbul: TDV Yayınları, 1999.Fığlalı, Ethem Ruhi. İbâdiye’nin Doğuşu ve Görüşleri, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1972.Gazâlî, Ebu Hamid. Tehafütü’l-Felasife, (nşr. Mahmut Kaya-Hüseyin Sarıoğlu), İstanbul, Klasik Yay., 2005.Gölcük, Şerafettin, Toprak, Süleyman. Kelâm, Konya: Tekin Kitapevi, 2014.Ğabbâş Hüseyin Ubeyd Ğânim. Ummân, Beyrut: Dâru’l-Cedîd, 1997.Hacerî, Ali b. Muhammed b. Âmir. el-İbâdiyye ve Menheciyetu’l-Bahsi İnde’l-Müerrihîn ve Eshâbi’l-Mekâlât, Ummân: Metâbiu’n-Nehda, 1420/1999.Harpûtî, Abdullatif. Tenkîhu’l-Kelâm fî Akâidi Ehli’l-İslam (Kelâm İlmine Giriş), haz. Fikret Karaman, İstanbul, Çelik Yayınevi, 2016.Hizmetli, Sabri. “İbâdilik’de Velâyet ve Berâet İnancı” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 26 (1983): 181-204.İbn Hazm, el-Fasl fi'l-Milel ve'l-Ehva' ve'n-Nihal, II, (Mısır, 1317), 112.İbn Rüşd. Felsefe-Din İlişkileri-Faslu’l-makâl el-Keşf an minhâci’l-edille- Haz. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergâh Yayınları,1985.Kâbîl, Abdulhayy Muhammed. el-İbâdiyye ve Ârâuhumu’l-Kelâmiyye, İskenderiyye: Dâru’l-Vefâ li’d-Dünya et-Tebâatu ve’n-Neşru, 2015.Kâdî Abdulcebbâr, Abdullah b. Ahmed. Şerhu’l-Usulu’l-Hamse, Mısır, 2008.Mavil, Kılıç Aslan. “Bir Mu‘tezile-Mâtürîdiyye Tartışması-Rü’yetullah-”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14/2 (Ekim 2014), 449-478.Mert, Muhit. “Klasik Bir Kelam Problemi Olarak Rızık Kavramının Tanımları ve Bu Tanımların İçerdiği Problemler”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 46/1, (Ankara 2005): 1-19.Meskarî, Nasır b Matar b. Saîd. El-İbâdiyye fî Meydâni’l-Hakk, Ummân: Mektebetü’l-İslâmiyye, 1420/1999.Muhammed Sâlih Nâsır. Mekânetu’l-İbâdiyye fi’l-Hadârati’l-İslâmiyye, Ummân: Mektebetü’l-İstikâme, 1413/1992.Özarslan, Selim. “Allah’ın Görülebilmesi/Rü’yetullah Sorunu ve Dirilişle İlişkisi”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 11/1 (Ocak 2001): 275-294.Özdemir, Metin. “Mutezile’nin Nübüvvet Müdafaası” Kelâm Araştırmaları, 5/1, (2007): 47-64.Özler, Mevlüt “İlâhî İsim ve Sıfatları Tespitte Yöntem” Ekev Akademi Dergisi, 1 (Kasım 1997): 65-79.Sâlimî, el-İmam Ebî Muhammed Abdullah b. Humeyd. Meşâriku’l-Envâri’l-Ukûl, tsh. Ahmed b. Hemd el-Heleylî, thk. Doktor Abdurrahman Umeyra, Beyrut: 1 ve 2. Cilt, Dâru’l-Cîl, 1409/1989.Sâlimî, Nuru’d-dîn Abdullah b. Humeyd. Behcetü’l-Envâr, tahk. Ali b. Saîd b. Mesûd el-Ğâfirî, ty, b.y.,Sâlimî, Nuru’d-dîn Abdullah b. Humeyd. Meâricu’l-Âmâli alâ Medârici’l-Kemâl binazmi Muhtasari’l-Hisâl, Bediyye/Ummân: Mektebetü’l-İmam es-Sâlimî, 2010.Semâilî, Eş-Şeyh Allâmetu Sâlim b. Hemmûd b. Şâmis es-Seyyâbî. Esdaku’l-Menâhic fî Temyizi’l-İbâdiyye Mine’l-Havâric, tahk. Seyyide İsmâil Kâşif, Kahire: Câmiatu Ayni’ş-Şems, 1979. Topaloğlu, Bekir. “Hudûs”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 18: 304-309, İstanbul: TDV Yayınları, 1999.Yavuz, Yusuf Şevki. “Halku’l-Kur’an”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 15: 371-375 Ankara:TDV Yayınları, 1997. Yeşilyurt, Temel. “Rü’yetullah” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 35:311-314 İstanbul: TDV Yayınları, 2008.Yurdagür, Metin. “Haberî Sıfatları Anlamada Metod”, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, I (1983): 249-264.