BİR HÂFIZ DÎVÂNI ŞERHLERİ DERLEMESİ: ZÂHİD BİN MUHAMMED VE ESERİ

Yıl 2019, Cilt: 11 Sayı: 3, 1411 - 1431, 31.12.2019

Esma Şahin Mustafa Turan

https://doi.org/10.26791/sarkiat.641874

Öz

Osmanlı şerh geleneğinde en rağbet
gören eserlerden biri şüphesiz Hâfız-ı Şîrâzî’nin Dîvân’ıdır. Osmanlı
şairlerinin büyük bir hayranlıkla takip ettikleri ve gerek Osmanlı gerek İran
topraklarında dîvânı elden düşmeyen bu eşsiz şairin şiirleri yüzyıllarca şerhler
yapılmak suretiyle açıklanmaya çalışılmıştır. Hâfız’ın şiirlerine yapılan meşhur
tam şerhler Sürûrî (ö.969/1561-62), Şem’î (ö.1011/1602-1603) ve Sûdî
(ö.1007/1599) ile 19. yüzyılda Konevî (ö.1244/1828-29)’ye aittir. Bu şerhler
dışında farklı yüzyıllarda Hâfız’ın şiirlerine yapılan tercümeler ve kısmî
şerhler de mevcuttur. Şerh literatürü içinde birden fazla eserden derlenen
bölümlerin bir arada şerh edildiği eserlerle sıkça karşılaşılırken aynı esere
yapılmış iki farklı şerhin bir araya getirildiği örneklere pek rastlanmaz. Bu
anlamda özgün olarak değerlendirilebilecek eserlerden biri yine Hâfız Dîvânı
için ortaya konmuştur. Dîvân’a Surûrî ve Şem’î tarafından yapılan şerhlerin bir
araya getirilip derlendiği bu eser 16. yüzyıl sonlarında (1005/1597) Zâhid bin
Muhammed tarafından kaleme alınmıştır. Eserin bilinen tek nüshası Nuruosmaniye
3962 numarada kayıtlıdır. Bu makalede Zâhid bin Muhammed ve eseri tanıtılmaya
çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Hâfız-ı Şirâzî, dîvân, şiir, şerh, Şem’î, Sürûrî

Kaynakça

• Arı, Osman Sacid. Mehmed Vehbi Konevi’nin Hafız Divanı Şerhi’nde Tasavvufi Unsurlar. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi, 2016.
• Ateş, Ahmet. İstanbul Kütüphanelerinde Farsça Manzum Eserler I. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1968.
• Ayar, Mehmet Taha. “Hafız-ı Şirazi Divanı ve Osmanlı Şerhleri”. Misbah. 3-4 (1): 292-295, 2013.
• Ayar, Mehmet Taha. Hâfız-ı Şîrâzî’nin Bazı Gazellerine Şerh Tekniği Açısından Sûdî ve Konevî’nin Yaklaşım Tarzları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi, 2007.
• Çelik, Ahmet Faruk. Sürûrî’nin Hâfız Dîvânı Şerhi’nin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi, 1996.
• Kiel, Machiel. “İpek”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 22: 366-368, İstanbul, 2000.
• Oğuz, Meral Ortaç. “Sürûrî’nin Şerh-i Dîvân-ı Hâfız’ı”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi, 1998.
• Serezli, Esad. “Nur-u-Osmaniye Kütüphanesi Bibliotheque de la Mosquee de Nour-ou-Osmaniye”. Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Belleteni. 19-20. Mayıs 1948.
• Sürûrî, Şerh-i Dîvân-ı Hâfız, Nuruosmaniye 3963.
• Şem’î, Şerh-i Dîvân-ı Hâfız, Ayasofya 4062.
• Turan, Mustafa. “Zâhid bin Muhammed’in Kitâb-ı Şem’î ve Sürûrî ‘Alâ Dîvân-ı Hâfız Adlı Eseri (vr.201b-225a İnceleme - Metin)”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mardin Artuklu Üniversitesi, 2019.
• Yazar, Sadık. Anadolu Sahası Klasik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi, 2011.
• Yazıcı, Tahsin. “Hâfız-ı Şirâzî”. TDV İslam Ansiklopedisi.15: 103-106. İstanbul, 1997.
• Zâhid bin Muhammed, Kitâb-ı Şem’î ve Sürûrî ‘Alâ Dîvân-ı Hâfız, Nuruosmaniye 3962.