A DEVRIYE SAMPLE FROM THE PERSIAN LITERATURE: URÛCIYYE OF SHEIKH ÂZERÎ

Yıl 2021, Cilt: 13 Sayı: 2, 810 - 844, 30.08.2021

Nusret Gedik Muzaffer Kılıç

https://doi.org/10.26791/sarkiat.852376

Öz

Devriyers which are one of the lyric styles of the literature of mysticism has attracted the pens of the mystic poets, for its relation existence itself, as it was a reflection of “Cycle Theory”. It also attracted the attention of aforementioned poems for its coexistence with the Islamic philosophy and for new concepts that it brings to the creation of men and its reason of existence in the world. While there are many examples of devriyye in the three great Islamic literatures, especially in the Turkish literature, there are some devriyye samples might be also seen in the Persian literature, even though these samples could not be altogether considered as devriye. The Persian poems which could be named as devriye are chiefly composed by poems İbn Yemîn and Feyz¬î-I Hindî and Mevlânâ. This study deals with the eulogy of Sheikh Âzerî-I İsferâyînî’s that named Urûciyye, which might be considered as a devriyye. This work has also other copies that might be considered as a separate work. In this study first the life and the works of the poet will be briefly presented and his text will be introduced. Then contents of the work will be evaluated and compared with the other examples within the Turkish literature. Finally the critical comparison of the text with the separate copies in the Turkish and Iranian libraries and its Turkish translation will be presented.

Anahtar Kelimeler

Persian-Turkish Literature Commons, Azeri, Tasawwuf, “Cycle Theory”, Devriyye

ŞEYH ÂZERÎ’NİN FARSÇA URÛCİYYE’Sİ VE TÜRK EDEBİYATINDAKİ DEVRİYYELER İLE KISA BİR MUKAYESESİ

Öz

Tasavvuf edebiyatı nazım türlerinden olan devriyyeler, “Devir Nazariyesi”nin bir yansıması olarak varlığı ilgilendirmesi, İslâmî felsefe ile iç içe olması ve insanın yaratılışı ve dünyadaki varlık amacına farklı tasavvurlar getirmesi açısından mutasavvıf şairlerin kalem oynattıkları bir tür olmuştur. İslâm dünyasında üç büyük edebiyat içerisinde özellikle Türk edebiyatında pek çok örneği verilen bir tür niteliğindeyken Fars edebiyatında tam olarak tür niteliğini kazanamamış olsa da yine de devriyye örnekleri görülmektedir. Devriyye olarak adlandırılan Farsça şiirleri İbn Yemîn başta olmak üzere Feyzî-i Hindî ve Mevlânâ gibi şairlerin kaleme aldığı görülür. Çalışmanın konusu da Şeyh Âzerî-i İsferâyînî’nin devriyye türüne giren ve münferit bir eser olarak da değerlendirilecek şekilde nüshaları bulunan Urûciyye başlıklı kasidesidir. Bu çalışmada öncelikle şairin hayatı ve eserleri kısaca sunularak ilgili metin tanıtılacaktır. Ardından muhteva hususiyetleri üzerinde durularak Türk edebiyatında yer alan örnekler ile kısaca kıyaslandıktan sonra Türkiye ve İran kütüphanelerinde tespit edilen münferit olarak yer alan nüshalar ile divanındaki edisyon-kritikli metni ve Türkçe çevirisi sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Fars-Türk Edebiyatı Müşterekleri, Âzerî, Tasavvuf, DEvir Nazariyesi

Kaynakça

• Demirli, Ekrem. Sadreddin Konevî, Fusûsul Hikem’in Sırları (el-Fükûk fî Esrârı Müstenidâti Hikemi’l-Fusûs), İstanbul: İz Yay., 2012.
• Güzel, Abdurrahman. “Niyâzi-i Mısrî’nin Gözden Kaçan Bir Eseri (Risâle-i Devriye)”, Türk Kültürü Araştırmaları (Faruk Kadri Timurtaş’a Armağan), C. 17-21, S. 1-2, 1979/1983, s. 121-139.
• Kemikli, Bilal.“Tasavvuf Edebiyatında Hulul ve İttihâda Dair Bir Risâle: Risâle-i Redd-i Hulul ve İttihâd”, Tasavvuf İlim ve Akademik Araştırma Dergisi, C. 2, S. 5, 2001, s. 111-116.
• Uçman, Abdullah. “Devir Nazariyesi ve Osmanlı Tasavvuf Edebiyatında Devriyyeler”, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf ve Sufiler, Ankara: TTK Yay., 2014.
• Uzun, Mustafa “Devr, devir”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, Devirler, İsimler, Eserler, Terimler, İstanbul: Dergâh Yay., 1977.