BİR SEMT, BİR MABET: CERRAHPAŞA CANBAZİYE CAMİİ

Yıl 2021, Cilt: 13 Sayı: 2, 646 - 673, 30.08.2021

Esma Igus

https://doi.org/10.26791/sarkiat.930832

Öz

Makale, Osmanlı İstanbul’unun kent ve mimarlık tarihine dair yazar tarafından kaleme alınmış/alınacak üçlemenin ikincisidir. Üçlemenin ilki, ‘’Bir Semt, Bir Konak: Çemberlitaş Selim Bey Konağı’’, ikincisi ise, bu çalışma olan ‘’Bir Semt, Bir İbadethane: Cerrahpaşa Canbaziye Camii’’ dir. Üçlemenin sonuncusu ise hazırlık aşamasındadır. Üçlemelerin ortak noktası, sur içi İstanbul’undan bir semtin seçilerek o semtte var olan tarihi özellik taşıyan bir yapının mimarlık ve sanat tarihi disiplinleri ile çözümlenmesidir. Bir nevi monografi yazma girişimidir. Bu metnin konusu olan ve on beşinci yüzyıl sonuna tarihlenen Canbaziye Camii, İstanbul’un yedinci tepesi olarak kabul edilen Cerrahpaşa’da yer almaktadır. İstanbul’un fetih sonrası camilerinden olması, varlığını halen de sürdürmesi nedeniyle yapı, kent ve mekân tarihi açısından önem taşımaktadır. Çalışmada Cerrahpaşa semtinin mekânsal tarihi ele alınmıştır. Canbaziye Cami’de semt/mekânsal kimlik tarihsellik, mimarlık ve sanat tarihi bağlamında incelenmiştir. Ayrıca yapının hemen yanında bulunan çeşme ile hazire de metne dahil edilmiştir. Haziredeki önemli olduğu düşünülen bazı mezar taşları da çalışma da yer almıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Mimarisi, İstanbul, Cerrahpaşa, Canbaziye Camii

Kaynakça

• Alioğlu Füsun - Aydemir, Olcay. ‘’Haseki Hürrem Sultan Külliyesi, Tarihsel Veriler Bağlamında Külliyenin Konumlanma Özellikleri’’. Vakıf Restorasyon Yıllığı: Restorasyon, Konservasyon, Arkeoloji, Sanat Yıllığı. 2/2011, 6-18.
• Anonim. Fatih Camileri ve Mescidleri. haz. Hakkı Alçep ve Erdal Karaman İstanbul: Fatih Müftülüğü Yayını, 2017.
• Arıkan, Mustafa. ‘’Keçecizade Fuat Paşa Biyografisine Bir Katkı, Beş yıl Sonra Doğmak Üç Yıl Önce Ölmek’’. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı 17/27 (Güz), 335-371.
• Gümüşsoy, Emine(Atılgan). Keçecizade Mehmed Fuad Paşa. Ankara: Gazi Üniversitesi Doktora Tezi, 2006.
• Ayverdi, Ekrem Hakkı. Fatih Devri Mimarisi. İstanbul: İstanbul Fethi Derneği, 1953.
• Balıkhane Nazırı Ali Bey. Eski Zamanlarda İstanbul Hayatı. haz. Ali Şükrü Çoruk İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2001.
• Behar, Cem. Bir Mahalle’nin Doğumu ve Ölümü. İstanbul: YKY Yayınları, 2014.
• Canatar, Mehmet. ‘’1009/1600 Tarihli İstanbul Vakıfları Tahriri Defteri’ne Göre Nefs-i İstanbul’da Bulunan Mahalleler ve Özelliklerine Göre Gözlemler’’. Osmanlı İstanbul’u I ed. Feridun M. Emecen, Ali Akyıldız, Emrah Safa Gürkan. 283-310. İstanbul: 29 Mayıs Üniversitesi Yayınları, 2013.
• Canatar, Mehmet. ‘’Fatih Mahalleleri’’. Suriçi İstanbul, Fetihten Önce ve Fetihten Sonra. haz.İlber Ortaylı. 203-252. İstanbul: Fatih Belediyesi Yayını 2017.
• Cantay, Gönül. ‘’Tarihi Topografyada Fatih Camii ve Bağlı Yapılaşmasının Değerlendirilmesi’’. Vakıf Restorasyon Yıllığı: Restorasyon, Konservasyon, Arkeoloji, Sanat Yıllığı. 7/2013, 614.
• Delibaş, Nurullah. Kitabelerin Kitabı. İstanbul: Fatih Belediye Başkanlığı, 2016.
• Demirel İşli, Esin. İstanbul Tekkeleri Mimari Eklentileri ve Restorasyonu. İstanbul, Yıldız Teknik Ünversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 1998.
• Eyice, Semavi. ‘’Elçi Hanı’’. Tarih Dergisi 24 (1970), 94.-130
• Gökbilgin, M. Tayyip. ‘’Canbazan’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/141. İstanbul: Diyanet VakfıYayınları, 1993.
• Göktürk, Hakkı. ‘’Canbaziye Mescidi’’. İstanbul Ansiklopedisi. 6/3367. İstanbul: İstanbul Ansilopedisi ve Neşriyat, 1960.
• Hasol, Doğan. ‘’Forum’’. Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. 320. İstanbul: Yapı Yayın, 2015.
• İgüs, Esma. ‘’XVIII. Yüzyıl İstanbul’unda Fiziki Çevre, Meydan Çeşmeleri ve Meydan Çeşmeleri Etrafında Oluşan İstanbul Meydanları’’. Osmanlı İstanbul’u II, ed. Feridun M. Emecen, Ali Akyıldız, Emrah Safa Gürkan. 675-692. İstanbul: 29 Mayıs Üniversitesi Yayınları, 2014.
• İnalcık, Halil. ‘’İstanbul: Bir İslam Şehri’’. Marife. 4/2 (Güz 2004), 309-325. https://doi.org/10.5281/zenodo.334381
• İşler, Nesrin Aydoğan. II. Bayezid Dönemi İstanbul Cami ve Mescitleri. Ankara, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
• İşli, Nedret. ‘’Cerrahpaşa’’. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. 1/417- 418. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları ve Kültür Bakanlığı Ortak Yayını, 1996.
• Kafesçioğlu, Çiğdem. Constantinopolis / Istanbul : Cultural Encounter, Imperial Vision, and the Construction of the Ottoman Capital. Pennsylvania: Pennsylvania State University, 2010.
• Keçici, Zeynep Ceran. ‘’Osmanlı İstanbul’unda Kadın Emeğinin Sosyal ve Mekânsal Alanda Görünürlüğü: Avrat Pazarı’’. ed. Osman Köse. Geçmişten Günümüze Şehir ve Kadın II. 891- 898. Samsun: Canik Belediyesi Kültür Yayınları, 2016.
• Koçu, Reşad Ekrem. ‘’Avrat Pazarı’’. İstanbul Ansiklopedisi. 3/1356-1357. İstanbul: İstanbul Ansiklopedisi ve Neşriyat, 1960.
• Kömürciyan, Eremya Çelebi. İstanbul Tarihi, XVII. Asırda. İstanbul: Eren Yayıncılık, 1988.
• Övüç, Erkan. ‘’Mecmua-i Tekâyların Serencâmı ve Yeni Bir Liste Neşri’’. Tasavvuf, İlmi Akademik Araştırma Dergisi. 27/2011, 269-320.
• Öz, Tahsin. Camilerimiz. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1962.
• Manizade, M. Derviş. Cerrahpaşa Hastanesi ve Tarihi Anılarım. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayını, 1997
• Müller- Wiener, Wolfang. İstanbul’un Tarihsel Topoğrafyası, 17. Yüzyıl Başlarına Kadar Bizantion Konstantinopol İstanbul. (Çev. Ülker Sayın). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2001.
• Obuz, Ömer. ‘’Yakın Geçmişte Camilerin Farklı Kurumlara Tahsisi ve Askeri Amaçlı Kullanımı Üzerine Bir İnceleme’’. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 6/3 (2017), 1443-1460.
• Ölçer, Erol. Sokak Şehir Hafıza, Kuyulu’dan Biçki Yurduna Osman Nuri Ergin ile Sokak Adları. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Yayınları, 2014.
• Sakaoğlu, Necdet. ‘’Avrat Pazarları’’. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. 1/430-431. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları ve Kültür Bakanlığı Ortak Yayını, 1996.
• Şakiroğlu, H. Mahmut. ‘’Angıolello, Giovanni Maria’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/196-197. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 1991.
• Şenyurt, Zeynep Ceran. Haseki Darüşşifası Mimari Değerlendirmesi ve Koruma Sorunları. İstanbul, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Taştan, Hakan. Kentsel Alanın İşlevsel Sürekliliği Bağlamında Arkadios Forumu’nun Avrat Pazarına Dönüşümü. İstanbul, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Tuncer, Ezgi Sinem. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yerleşkesinin Gelişimi ve İçindeki Tarihi Yapılar. İstanbul, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Yakut, Semih. Cerrahpaşa Kasap İlyas Camii ve Haziresi. İstanbul, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Yerasimos, Stefanos. ‘’Giovan Maria Angiolello ve İstanbul’un Fethinden Sonraki İlk Tasviri’’. Tarih ve Toplum 58 (1988), 226-233.
• Yüksel, İbrahim Aydın. Osmanlı Mimarisi: II. Bayezıd, Yavuz Selim Devri, ed. Ekrem Hakkı Ayverdi. V.Cilt. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yahya Kemal Enstitüsü Yayını, 1983.