FAHREDDÎN RÂZÎ’NİN İ‘CÂZ DÜŞÜNCESİNDE BİR KIRILMA NOKTASI OLARAK SARFE TEMAYÜLÜ TARTIŞMASI

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 3, 1250 - 1267, 30.12.2021

Mehmet Zülfi Cennet

https://doi.org/10.26791/sarkiat.1001707

Cited By: 2

Öz

Fahreddîn Râzî’nin geride bıraktığı ilmî mirası
anlamaya dönük birçok ilmî ve akademik araştırma
yapılmıştır. Bu araştırma alanlarından biri de
Kur’ân’ın i‘câz yönünün ne olduğu meselesinin
tartışılmasıdır. Yapılan araştırmalarda Râzî’nin
sarfe teorisine hiçbir şekilde meyletmediğini söyleyenler
olduğu gibi sarfeyi bir i‘câz yönü olarak
kabul ettiğini söyleyenler de olmuştur. Ancak bu
araştırmalardaki genel sorun, müellifin eserlerinden
sadece bir kısmının kullanılmış olması ve konuya
dair bilgilerin te’lif kronolojisi göz ardı edilerek
işlenmesidir. Bu nedenle çalışmada Râzî’nin
i‘câz meselesini ele aldığı ve konuya dair farklılık
arz eden bütün eserleri incelenerek daha bütüncül
bir yöntem takip edilmiştir. Ayrıca eserlerinin yazıldığı
kronoloji de dikkate alınmış ve süreç içinde
müellifin i‘câz düşüncesindeki değişimin izleri
ilgili eserlerinde adım adım takip edilerek metin
kurgulanmıştır. Bu çalışma, Râzî’nin en son benimsediği
görüşü belirleyerek i‘câz düşüncesi
etrafında oluşan tartışma zeminine ilmî bir katkı
sunmayı hedeflemektedir. Râzî, telif hayatının ilk
dönemlerinde yazdığı eserlerinde sarfe teorisine
karşı ciddi eleştiriler getirirken daha sonraki dönem
eserlerinde bu eleştiri tonunu biraz daha yumuşatmış
hatta neredeyse tamamen sonlandırmıştır.
Daha da önemlisi inkârcılara karşı, Kur’ân’ın
mu‘ciz olduğu hedefine odaklanan Râzî’ye göre;
ister bizâtihî Kur’ân’ın dilsel yapısından olsun
ister sarfe ile olsun her iki durumda da Kur’ân
mu‘cizdir ve ona karşı muâraza edilememiştir.

Anahtar Kelimeler

Fahreddîn Râzî,, Sarfe, i'câz

Teşekkür

Selamün aleyküm, Hayırlı çalışmalar diliyorum.

Kaynakça

• Altaş, Eşref. “Fahreddîn er-Râzî Eserleri Kronolojisi”. İslâm Düşüncesinin Dönüşüm Çağında Fahreddîn er-Râzî. ed. Ömer Türker-Osman Demir. İstanbul: İsam Yayınları, 2013.
• Arpa, Enver. “İ’cazü’l-Kur’ân Konusuna Farklı Bir Yaklaşım”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 43/1 (01 Nisan 2002), 81-107.
• Ayman, Shihadeh. Fahreddîn er-Râzî’nin Gayeci Ahlâkı. çev. Selime Çınar- Kübra Şenel. İstanbul: Nobel Yayınları, 2016.
• Bûtî, Said Ramazan. Min revâi’l-Kur’ân. Dımeşk: Mektebetü’l-Fârâbî, 1975.
• Cennet, Mehmet Zülfi. “Risâletine Delil Oluşu İtibariyle Kur’ân’da Hz. Muhammed’in Nübüvvet Öncesi Hayatına Dair İzdüşümler”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16 (25 Aralık 2020), 205-220.
• Erdoğan, İbrahim Halil. Nübüvvetin İspatı Bağlamında Fahreddîn er-Râzî’nin İ’câzu’l-Kur’ân Görüşü. Kayseri: EÜSBE, 2017.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. el-İktisâd fi’l-iʿtikād. Beyrut: Daru’l-minhâc, ty.
• Hacımüftüoğlu, Nasrullah. Kur’ân’ın Belâğatı ve İ‘câzı Üzerine. Erzurum: Ekev Yay., 2001.
• Hâlidî, Salâh Abdülfettâh. el-Beyân fî İ’câzi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru Ammâr, 1993.
• Hâtib, Abdulkerim. İ‘câzü’l-Kur’ân. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1974.
• İbn Fāris. Muʿcemu Meḳāyīsi’l-Luġa. thk. ʿAbdusselām Muḥammed Hārūn. 6 Cilt. Dımeşḳ: Dāru’l-Fikr, 1979.
• İbn Kes̠îr. Tefsīru’l-Ḳurʾāni’l-ʿAẓīm. thk. Muṣṭafā es-Seyyid Muḥammed v.dğr. 15 Cilt. Kahire/Gize: Muʾessesetu Ḳurṭuba, Mektebetu’l-Evlādi’ş- Şeyḫ li’t-Turas̠, 2000.
• İbn Manẓūr. Lisānu’l-ʿArab. thk. ʿAbdullāh ʿAliyyu’l-Kebīr, Muḥammed Aḥmed Ḥasbullāh, Hāşim Muḥammed eş-Şāẕeli. Kahire: Dāru’l- Meʿarif, t.y.
• Kahveci, İhsan. Fahreddîn er-Râzî’nin “Mefâtîhu’l-Gayb” Adlı Tefsirinde Ulûmu’l-Kur’ân. Sakarya: SÜSBE, Doktora, 2001.
• Korkut, Ramazan. “Fıkıh Usulü Açısından İlahî Hitabı Anlamanın Dilbilimsel Çerçevesi”. 9/1 (30 Mayıs 2021), 226-261.
• Polat, Fethi Ahmet. “Bir İ‘câzü’l-Kur’ân İddiası: Sarfe”. Marife: Dini Araştırmalar Dergisi III/3 (2003).
• Râzî, Fahrüddîn. el-Me‘âlim fî usûli’d-dîn. thk. Tâhâ Abdürraûf Sa’d. Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-Arabî, ty.
• Râzî, Fahrüddîn. er-Riyâzü’l-mûneka fî ârâi ehli’l-ilm. thk. Esad Cum’â. Kayrevân: Merkezü’n-neşri’l-câmi‘î, 2004.
• Râzî, Fahrüddîn. Mefātīḥu’l-Ġayb. 32 Cilt. Beyrut: Dāru’l-Fikr, 1981.
• Râzî, Fahrüddîn. Muhassalü Efkari’l-Mütekaddimîn ve’l-Müteahhirîn mine’l-Ulemâ ve’l-Hükema ve’l-Mütekellimîn. Kahire: Mektebetü’l-Külliyeti’l- Ezheriyye, ty.
• Râzî, Fahrüddîn. Nihâyetü’l-îcâz fî dirâyeti’l-iʿcâz. thk. Bekrî Şeyh Emin. Beyrut: Darü’l- İlmi lil-Melayîn, 1985.
• Râzî, Fahrüddîn. Nihâyetü’l-ʿukûl fi dirâyeti’l-usûl. thk. Abdüllatif Said Fûde. Beyrut: Darü’z-Zehair, 2015.
• Semîn el-Halebî, Şihâbuddin Ahmed. Umdetu’l-huffâz fi tefsîri eşrefi’l-elfâz. thk. Muhammed Bâsil Uyûn es-Sûd. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1993.
• Türkî, İbrahim b. Mansur. “el-Kavl bi’s-sarfe fi i‘câzi’l-Kur’âni’l-Kerim”. Mecelletü Camiati Ümmi’l-Kura 2 (2009).
• Yavuz, Yusuf Şevki. “İ‘câzü’l-Kur’ân”. DİA. C. XXI. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Sarfe”. DİA. C. XXXVI. Ankara: TDV Yayınları, 2009.
• Yurt, Mehmet Emin. Fahruddîn Râzî’ye Göre İ’câzu’l-Kur’ân (Mefâtîhu’l-Gayb Tefsiri Bağlamında). Ankara: Gece Akademi, 2018.
• Zerkan, Muhammed Salih. Fahruddîn er-Râzî ve arâuhu’l-kelâmiyye ve’l-felsefiyye. Kahire: Dâru’l-fikr, 1963.
• Zerkânî, Muhâmmed Abdulazîm. Menâhilu’l-irfân fi ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l Fikr, ty.