ESKİ ARAP ŞİİRİNDE KASİDENİN BÖLÜMLERİ ARASINDAKİ KONU BÜTÜNLÜĞÜ SORUNU

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 3, 1236 - 1249, 30.12.2021

Mehdi Cengiz

https://doi.org/10.26791/sarkiat.1009306

Öz

Klasik dönem edebiyat tenkitçileri, iyi bir şiirin nasıl olması gerektiği hakkında çeşitli incelemeler yapmış ve beyit sonlarındaki kafiye uyumunda olduğu gibi bazı ölçütler ortaya koymuştur. Fakat bu ölçütler belirlenirken şiirin anlamsal bütünlüğü yerine yapısal bütünlüğü dikkate alınmıştır. Modern döneme gelindiğinde ise yapısal bütünlük yerine, anlamsal bütünlük öne çıkarılmış ve edebî bir yapıtın parçalarını birbirine bağlayan ilginin, yapıdan ziyade anlam olduğu öne sürülmüştür. Böylece klasik dönemde yapısal bütünlük kadar dikkate alınmayan anlamsal bütünlük meselesi modern dönem edebiyatının önemli tartışma konuları arasında yer almıştır. Klasik kasidenin bölümleri olan nesîb (teşbîb), tasvir ve amaç kısımları arasındaki anlamsal ilişkinin konu edinildiği bu makale ile dönemin kültürel ve edebî zevkinden hareketle ilgili bölümler arasında anlamsal bütünlük olduğu gösterilecektir. Bu doğrultuda çalışmanın girişinde klasik bir Arap kasidesinin bölümleri incelenecek, birinci bölümde ise bu kısımlar arasındaki konu bütünlüğü sorunu ele alınacaktır. İkinci bölümde eski Arap kasidesindeki anlamsal bütünlüğün, dönemin şiir anlayışına uygun olarak semboller üzerinden açıklanabileceği iddia edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagatı, Câhiliye, Muallakat, Vahdetü’l-Kasîde, Sembol

THE PROBLEM OF THEMA INTEGRITY BETWEEN THE PARTS OF THE QAṢĪDA IN CLASSICAL ARABIC POETRY

Öz

The literary critics of the classical era performed several studies about how a good poem should be and then suggested some criteria, such as the rhyme harmony at the end of the couplet. However, the structural integrity of the poem was considered instead of its semantic integrity while determining these criteria. When it comes to the modern era, semantic integrity is featured instead of structural integrity, and it is suggested that the interest connecting the parts of a literary work is semantics rather than structural. Thus, the issue of semantic integrity, not considered as much as structural integrity in the classical era, has been one of the important topics of discussion in modern period literature. Based on the cultural and literary taste of the period, with this article, which deals with the semantic relationship between the nasīb (teşbīb), description (wasf) and purpose (ghraḍ), parts of qaṣīda, it will be shown that there is semantic integrity between the relevant sections. In this direction, at the beginning of the study, parts of a classical Arabic qaṣīda will be examined, and in the first part, the problem of thematic integrity between these parts will be discussed. In the second part, it will be claimed that the semantic integrity in the classical Arabic qaṣīda can be explained through symbols under the poetry understanding of the period.

Kaynakça

• Ahfeş el-Asgar. el-İhtiyâreyn. thk. Fahreddin Kabâve. Beyrut: Dâru’l-Fikri’l-Muʿâsur, 1420.
• Armutlu, Sadik. “Derî Farsçasında Gazelin Oluşumu, Felsefesi: Bu Gazeldeki Aşk Söylemi Ve Güzellik Unsurlarının Kaynağı Olarak Hadarî Ve Uzrî Gazel”. Doğu Esintileri 1 (01 Mart 2014), 33-120.
• Bağdâdî, Abdülkadir b. Ömer. Hâşiye ʿalâ Şerhi Bânet Süʿâd li İbn Hişâm. thk. Nazif Muharrem Hoca. 2 Cilt. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1980.
• Bedevî, Ahmed. Ususu’n-nakdi’l-edebî ʿinde’l-ʿArab. Kahire: Dâru Nehdati Mısr, ts.
• Benînî, Zuheyra. “el-Mustalahu’n-Nakdî Beyne’t-Te’sîl ve Tehaddiyâti’l-Hadâse Mustalah Vahdeti’l-Kaside Nemûzecen”. Mecelletu Mekâlîd 1/2 (2011), 67-74.
• Boustany, S. The Encyclopaedia Of Islam: New Edition. ed. B. Lewis vd. Leiden: E.J. Brill, 1971.
• Celâleddin es-Suyûtî. el-Ferîde. Kahire: Mektebetu’l-Menâr, 1332.
• Celâl b. Hızır, Nebzü’l-Acem, el-Mektebetü’l-Ezheriyye, nr. 1875.
• Cengiz, Mehdi. Muhammed el-Kefevî ve Muhtasaru Şerhi Bânet Suâd İsimli Eserinin Tahkiki. İstanbul Marmara Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2016.
• Cündî, Dervîş. er-Remziyye fi’l-edebi’l-ʿArabiyyi. Kahire: Dâru Nehdati Mısr, ts.
• Çantay, Hasan Basri. Âkifnâme (Mehmet Akif). İstanbul: Ahmet Sait Matbaası, ts.
• Dana al-Sajdi. “Trespassing the Male Domain: The ‘Qaṣīdah’ of Laylā al-Akhyaliyyah”. Journal of Arabic Literature 31/2 (2000), 121-146.
• Ebû Nüvâs. Dîvânu Ebî Nüvâs bi rivâyeti’s-Sûlî. thk. Behcet Abdülgafur el-Hadîsî. Abu Dabi: Dâru’l-Kütübi’l-Vatanî, ts.
• Ercilasun, Bilge. “Bülbül ve Leylâ”. Türk Kültürü 308 (1988).
• Güler, İsmail. “İbn Kuteybe’nin Şiir Anlayışı ve Şaire Bakışı”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 52/1 (01 Nisan 2011), 69-78.
• Hân, Yahya. “el-Vahdetu’l-ʿuzviyye fi’l-kasîdeti’l-ʿArabiyyeti kadîmen ve hadisen”. Journal of Islamic & Religious Studies 2/1 (2016), 99-112.
• Hilâl, Muhammed Guneymî. en-Nakdü’l-edebî el-hadîs. Mısır: Dâru Nehdati Mısr, 1997.
• İbn Abdirrabbih. el-ʿİkdü’l-ferîd. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1404. İbn Kuteybe. eş-Şiʿr ve’ş-şuʿâra. 2 Cilt. Kahire: Dârü’l-Hadîs, 1423.
• İbn Reşîk el-Kayrevânî. el-ʿUmde fî mehasini’ş-şiʿr ve âdâbuh. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid. Dâru’l-Ceyl, 5. Basım, 1401.
• Karaarslan, Nasuhi Ünal. “Ebû Nüvâs”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/205-207. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
• Kaysî, Ahmed b. İbrâhim. Şerhu Hâşimiyyâti’l-Kümeyt. thk. Davud Sellûm - Nuri el-Kaysî. Beyrut: ʿÂlemü’l-Kütüb, 1986.
• Kumeyt b. Zeyd el-Esedî. Dîvânu’l-Kumeyt b. Zeyd el-Esedî. thk. Muhammed Nebîl Tarîfî. Beyrut: Dâru Sâdır, 2000.
• Lebîd b. Rebîa, Ebû Akil. Dîvânu Lebîd b. Rebîa el-ʿÂmirî. thk. Hamdû Tammâs. Lübnan: Dârü’l-Maʿrife, 1. Basım, 1425/2004.
• Mahmud Muhammed Şakir. Namat saʿb ve namat muhîf. Cidde: Dâru’l-Medenî, 1416.
• Mansur, İbrahim Muhammed. Şurûhu Lâmiyyet’i-ʿacem, dirâse tahlîliyye nakdiyye. Mısır: el-Merkezü’l-Mısriyyü’l-ʿArabî li’s-Sahâfe ve’n-Neşr ve’t-Tevzîʿ, 1998.
• Mehmet Akif Ersoy. Safahat. ed. Ömer Rıza Doğrul. İstanbul: İnkilâp Kitabevi, 6. Basım, 1963.
• Mendûr, Muhammed. eş-Şiʿrü’l-Mısrî baʿde Şevkî. Kahire: Dâru Nehdati Mısr, ts.
• Musa, Halil. Mefhûmu’l-vahde fi’l-kasîdeti’l-‘arabiyyeti’l-hadîse. Dımaşk: Camiʿatu Dımeşk, Yüksek Lisans Tezi, 1402/1982.
• Müvâfî, Osman. Dirâsât fi’n-Nakdi’l-Edebî. İskenderiye: Dârü’l-Maʿrifeti’l-Câmiʿiyye, ts.
• Nâbiga ez-Zübyânî. Dîvânü’n-Nâbiga ez-Zübyânî. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim. Kahire: Dârü’l-Maʿârif, 3. Basım, ts.
• Nevevî. Tehzîbü’l-esmâ ve’l-lugât. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts. Özçeti̇n, Merve. “Batı ve Arap Şiir Eleştirmenlerine Göre Vahdetu’l-Kaside Meselesi”. Balıkesir İlahiyat Dergisi 12 (29 Aralık 2020), 155-192.
• Özçetin, Merve. “Arap Şiirinde Vahdetu'l-Kaside meselesi”. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi. 2020.
• Sanni, Amidu. “On ‘taḍmīn’ (enjambment) and Structural Coherence in Classical Arabic Poetry”. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London 52/3 (1989), 463-466.
• Şâtıbî, İbrahim b. Musa. el-Makâsıdü’ş-Şâfiye fi şerhi’l-hulâsati’l-kâfiye. thk. Muhammed İbrahim. 10 Cilt. Mekke: Camiatu Ümmi’l-Kura, 2007.
• Şatıbi, Kasım b. Fîrruh. Metnu’ş-Şâtıbiyye el-Müsemmâ Hırzü’l-emânî ve vechü’t-tehânî fi’l-kırâat’i-sebʿ. thk. Nuhammed Temîm ez-Zuʿbî. Şam: Dâru’l-Gavsânî li’d-dirâsâti’l-Kurâniyye, 5. Basım, 2010.
• Taha, Yahya Zekî Abd. “Remziyyetü’t-talel ve’l-mere fi’l-kasîdeti’l-arabiyye kable’l-İslâm”. Mecelletu külliyyeti’t-terbiyeti’l-esâsiyye 70 (2011), 47-62.
• Tülü, Ali. “Kadim Arap Şiirinde Konu Birliği Meselesi”. Usûl İslam Araştırmaları 27 (2017), 119-136.