İSKENDER PALA'NIN “KATRE-İ MATEM” ADLI ROMANINDA YAPILARINA GÖRE CÜMLELER

Yıl 2022, Cilt: 14 Sayı: 1, 235 - 259, 30.04.2022

Serdal Kara , Sercan Yıldız

https://doi.org/10.26791/sarkiat.1062477

Öz

Ülkemizde dil bilimi alanında yapılan çalışmalar incelendiğinde özellikle söz dizimi üzerine bazı tartışmaların olduğu görülmektedir. Son yıllarda söz dizimi üzerine yapılan çalışmalarda artış olmasına rağmen hâlâ birçok konunun kendi içerisinde tartışılıyor olması bu alanda çalışan araştırmacılarda kafa karışıklığına sebep olabilmektedir. Bu çalışmada, son dönem Türk edebiyatının en önemli roman yazarlarından olan İskender Pala’nın ‘‘Katre-i Matem’’ adlı romanı, modern dil bilim anlayışından hareketle yapılarına göre cümleler bakımından incelenmiştir. Bu çalışma ile hem İskender Pala’nın daha önce söz dizimi yönünden incelenmeyen ‘‘Katre-i Matem’’ adlı romanının incelenmesi hem de son yıllarda artan söz dizimi çalışmalarına katkı sağlanması amaçlanmıştır. Çalışmanın giriş bölümünde, ülkemizde söz dizimi alanında çalışan araştırmacıların ‘‘cümlenin yapı bakımından sınıflandırılması’’na ilişkin yaklaşımları tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırmacıların yaklaşımlarından hareketle ‘‘cümlenin yapı bakımından sınıflandırılması’’ üzerine ortak bir görüşün oluşamadığı tespit edilmiştir. Bu çalışmada esas alınan ‘‘yapılarına göre sınıflandırma’’ modeli, inceleme metnimizden seçilen ve ilgili başlığı en doğru şekilde yansıtan, sayfa ve satır numaraları verilen örnek cümlelerle açıklanmaya çalışılmıştır. Çalışmanın sonuç bölümünde ise metinden hareketle cümleler yapılarına göre değerlendirilmiş olup “mi” soru edatıyla oluşturulan cümlelerin sınırlı sayıda kullanıldığı”, özne ve yüklem ortaklığına dayalı sıralı cümlelerin diğer sıralı cümlelere göre daha fazla tercih edildiği, basit cümlelerde kurallı cümlelerin devrik cümlelere göre daha fazla kullanıldığı gibi bilgilerin yer aldığı bulgular genel hatlarıyla değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İskender Pala, Katre-i Matem, Söz Dizimi, Cümle, Yapılarına Göre Cümleler.

‘‘SENTENCES ACCORDING TO THE STRUCTURE OF ISKENDER PALA'S NOVEL "KATRE-I MATEM’’

Öz

When the studies in the area of linguistics in our country are investigated, it is seen that there are some discussions especially on syntax. Despite the increase in the studies on syntax in recent years, the fact that many issues are still being debated among themselves may cause confusion for researchers working in this area. In this study, the novel "Katre-i Matem" by Iskender Pala, one of the most important novelists of recent Turkish literature, has been examined in terms of sentences according to their structures, based on linguistics. At this study, it is intented analyze the novel "Katre-i Matem" by İskender Pala which has not been examined in terms of syntax before, and to contribute to the increasing syntax studies in recent years. In the introductory part of the study, it has been tried to determine the approaches of the researchers working in the field of syntax regarding the classification of the sentence in terms of structure. When the approach of the researchers was examined, it was determined that there was no common opinion on the classification of the sentence in terms of structure. In this study, the classification model according to the structures taken as a basis has been tried to be explained with sample sentences selected from our review text and the page and line numbers that reflect the relevant title in the most accurate way. In the conclusion part of the study, the findings determined were evaluated in general terms. In the last part of the study, sentences were assessmented according to their structures based on the text, and it was determined that; the sentences formed with the question preposition 'mi' were used in a limited number, the sequential sentences based on subject and predicate partnership are more preferred than other sequential sentences, and also in simple sentences, regular sentences are used more than inverted sentences.

Anahtar Kelimeler

İskender Pala, Katre-i Matem, Syntax, Sentence, Sentences According to Their Structures

Kaynakça

• Akbaş, A. (2011). Dil Bilgisi(Türkçenin Ana Çizgileri). İstanbul: Konak Yayınları.
• Aktan, B. (2016). Türkiye Türkçesinin Söz Dizimi. Konya : Eğitim Yayınları.
• Atabay, N., Çam, A., & Özel, S. (2003). Türkiye Türkçesinin Sözdizimi. İstanbul: Papatya Yayıncılık.
• Banguoğlu, T. (2000). Türkçenin Grameri. Ankara : Türk Dil Kurumu Yay., 6. Baskı.
• Beserek, A. (1991). Türkçede Cümle Yapısı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Bilgegil, M. K. (2014). Türkçe Dilbilgisi. Rize: Salkımsöğüt Yayınları.
• Bilgin, M. (2013). Anlamdan Anlatıma Türkçemiz. Ankara: Anı Yayınları.
• Bozkurt, F. (1995). Türkiye Türkçesi. İstanbul: Cem Yayınları.
• Delice, İ. (2012). Yapı Açısından Cümle Sorunu, Turkish Studies, 7 (3), 871-876.
• Dizdaroğlu, H. (1976). Tümce Bilgisi. Ankara: TDK Yayınları, Kalite Basımevi.
• Eker, S. (2013). Çağdaş Türk Dili. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Ergin, M. (2009). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Gencan, T. N. (1971). Dilbilgisi. İstanbul: TDK Yayınları.
• Güneş, S. (2001). Türk Dili Bilgisi - Tarihi Gelişim, Ses, Kelime Ve Cümle (Geliştirilmiş 5. basım). İzmir: Güneş Yayınları.
• Hatiboğlu, V. (1972). Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Hatiboğlu, V. (1972). Türkçenin Söz dizimi. Ankara: TDK Yayınları.
• Hengirmen, M. (2006). Türkçe Temel Dil Bilgisi. Ankara: Engin Yayınevi.
• Kara, S. (2004). Mehmet Eroğlu'nun “Issızlığın Ortası” ve “Yüz: 1981” Romanlarının Söz Dizimi İncelemesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Kara, S. (2012). Girişik Cümle Problemi Üzerine Bir İnceleme. Turkish Studies, 7 (2), 643-648.
• Kara, S. (2012). Sıralı Cümle Üzerine Bir İnceleme. Turkish Studies, 7 (4), 2163-2171.
• Karaağaç, G. (2013). Türkçenin Dil Bilgisi. Ankara : Akçağ Yayınları.
• Karahan, L. (1994). Türkçede Birleşik Cümle Problemi. Türk Gramerinin Sorunları Toplantısı (s. 19-23). Ankara: TDK Yayınları.
• Karahan, L. (2000). Yapı Bakımından Cümle Sınıflandırmaları Üzerine. Türk Dili, Dil ve Edebiyat Dergisi, 16-23.
• Karahan, L. (2013). Türkçede Söz Dizimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Koç, N. (1996). Yeni Dilbilgisi. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Korkmaz, Z. (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları .
• Özkan, A., Toker, M., & Aşçı, U. D. (2016). Türkiye Türkçesi Söz . Konya: Palet Yayınları.
• Özkan, M., & Sevinçli, V. (2017). Türkiye Türkçesi Söz Dizimi. İstanbul: Akademik Kitaplar.
• Pala, İ.(2016). Katre-i Matem, İstanbul: Kapı Yayınları(23.basım).
• Parlatır, İ., & Şahin, H. (2011). Türk Dili. Bursa: Ekin Yayınları.
• Polat, Ü. (2017). Türkiye Türkçesi Söz Diziminde Sıralı ve Bağlı Cümleler. Uluslararası ”40 Yıl Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü” Sempozyumu . MAKEDONYA, Üsküp.
• Sarıca, B. (2015). Türkçe Cümle Bilgisi. Ankara: Anı Yayınları.
• Şimşek, R. (1987). Örneklerle Türkçe Sözdizimi. Trabzon: Kuzey Gazetecilik Matbaacılık ve Ambalaj San. A.Ş.
• Ulaş, A. (2003). Cümle ve Metin Bilgisi. Erzurum: Aktif Yayınları.
• Yörük, Y. (1978). Örnekli, Uygulamalı Cümle Bilgisi. Ankara: Eğitim Yayınevi (Çaba Basımevi).
• Zülfikar, H. (1995). Girişik Cümle Sorunu. Türk Dili Dergisi 522, 643-648.