İMAN VE KÜFÜR PRATIKLERI ÜZERINE BIR İNCELEME: EL-MEBSUT ÖRNEĞI

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 1, 185 - 207, 30.06.2024

Faruk Gün

https://doi.org/10.26791/sarkiat.1436042

Öz

Öz
İmam Serahsî'nin el-Mebsut eseri, İslam hukuku ve kelam ilminin kesişim noktasında, iman/ amel ilişkisini Hanefî-Matüridi görüşleri ışığında ele alır. Bu eser, İslam düşüncesinin temel meselelerine yönelik geniş bir analiz sunarak, İslam'ın ilk zamanlarından itibaren süregelen inanç ve davranış ilişkisini inceler. Serahsî, mürtedlikle ilgili hükümleri, kafir ve müşriklerin amelleriyle ilgili özel durumları ve bu konulardaki mezhep imamlarının görüşlerini ayrıntılı bir şekilde işler. Eserde, küfürle mücadele ve imanın korunması üzerine yapılan vurgular, İslam hukuku ve inanç sisteminin anlaşılmasında kritik bir öneme sahiptir. Küfür, imanın zıddı olarak tanımlanır ve bu bağlamda, küfürle mücadele, imanın korunması için esastır. Serahsî'nin analizleri, İslam'ın temel prensiplerini ve inançlarını anlamada Müslümanların imanlarını koruma ve küfrün olumsuz etkilerinden sakınma konusunda bilinçli bir yaklaşım geliştirmelerine yardımcı olur. Bu çalışma, İslam hukuku ve kelam ilminin etkileşimini anlamada bir katkı sunar ve günümüzde karşılaşılan inanç ve davranış ilişkisini anlamaya rehberlik eder. Mümin, kafir, müşrik gibi farklı inanç gruplarının davranışlarının incelenmesi, İslam'ın akide ve inanç prensiplerinin örnekler üzerinden daha iyi anlaşılmasını sağlar. Böylece, el-Mebsut, İslam hukuku ve kelam ilminin yakın ilişkisini ortaya koyarken, din ve inançla ilgili hassas konuların aydınlatılmasında önemli bir kaynak olarak öne çıkar.

Anahtar Kelimeler

Amel, Fısk, Küfür, Mürted, İman

Kaynakça

• Ardoğan, Recep. “Kelam İlminin Tanımı ve Özellikleri”.Sistematik Yaklaşımla Kelam Araştırmaları. İstanbul: KLM yayınları, 2021.
• Atçı İsa, “İslam ve Diğer İlahi Dinlerde Varlık Kategorisinde İnsan Onuru” Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (PAUİFD), 9 (1) 2022), 210-236, 213, 214.
• Bağdâdî, Abdülkahir. Usûlü’d-dîn. İstanbul: 1928.
• Bilmen, Ömer Nasûhî. Hukuku İslâmiye ve Istılâhatı Fıkhıyye Kâmusu. İstanbul: Bilmen Yayınları, 1976.
• Cürcânî, Seyyid Şerîf. “Kelam”, Kitâbü’t-Taʿrîfât. Beyrut: 1403/1983.
• Çöklü, Ramazan. Fıkıh Usûlü Kelâm İlişkisi. İstanbul: Fecir Yayınları, 2022.
• Eş’arî, Ebü’l-Hasan. Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve İhtilâfü’l-Musallîn. nşr. H. Ritter, Wiesbaden: 1382/1963), 119.
• Gençdoğan, Elmas Gülhan. Kelâm Fıkıh Usûlü İlişkisi. İstanbul: Fecir Yayınları, 2024.
• Gün, Faruk. “Hâricîlik, Ğulât-ı Şîa ve Mürcie”. Tarihsel Süreçte Kelâm, ed. Ekrem Uysal, Kahramanmaraş: klm Yayınları, 2022.
• Gün, Faruk. “İman”, İslam Akaidi. ed. Yasin Ulutaş, İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları 2023.
• Gün, Faruk. “Kelâm İlminde Metodoloji ve Problemlerin Dönemsel Doğuşu ve Gelişimi”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/1 (2023), 352-379.
• Gün, Faruk. Gayb Bilgisi ve Gaybî Meseleler. İstanbul: Fecr Yayınları: 2022.
• Gün, Faruk. “Serahsî’nin el-Mebsût Adlı Eserinde Kelâmî İzler: Hanefî-Matüridî Geleneğindeki Entegratif Yaklaşım”. Orta Asyalı Bir Alim Ve Bir Dünya Hukukçusu Serahsi. ed. Mürteza Bedir, Osman Aydınlı, Harun Abacı, Mahmut Yazıcı. Ankara: Fecr Yayınları, 2023, 535-580.
• Hamidullah, Muhammed. “Serahsi Şemsüleimme”. Türkiye Diyânet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 36/544-547. İstanbul: TDV Yayınları, 2009, 432.
• Hansu, Hüseyin. Mu’tezile ve Hadîs. Ankara: Otto Yay., 2012.
• İbn. Asâkir, Ali b. Hasan. Tebyînü keẕibi’l-müfterî fîmâ nüsibe ile’l-İmâm Ebi’l- Ḥasan el-Eşarî. nşr. M. Zâhid Kevserî. Dımaşk: 1347.
• İbn. Hümâm, Şerhu Kemâleddin Muhammed b. Abdülvâhid. Fethu’l-kadîr alâ’l-Hidâyeti Şerhi Bidâyeti’l mübtedî. thk., Şeyh Abdurrezzak Gâlip el-Mehdî. Beyrut: 2003.
• İbnü’l-Münzir en-Nîsâbûrî. el-İşrâf alâ mezâhibi ehli’l-ilm. Muhammed Necîb Sirâceddin Devha: 1987.
• İbn. Rüşd, Kadı Ebû’l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed. Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid. Beyrut: 1986.
• Îcî, Adudüddin. el-Mevâkıf fî ilmi’l-kelâm. İstanbul: 1279.
• İsfahânî, Hüseyin b. Muhammed b. Râgıb. el-Müfredât fî Garîbi’l-Ḳur’ân, nşr. M. Seyyid Kîlânî. Kahire:1381/1961.
• Kanarya, Bayram. "Buhârî’nin “el-Câmiu’s-Sahîh” İsimli Eserinin “Kitâbü’l-İmân” Bölümünde Kur’ân-Hadîs Bütünlüğünün Yansımaları". Şarkiyat: Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi. 14-17 Eylül 2017, 200-211.
• Kanarya, Bayram, Hadisin Fıkıh Usûlünde Kaynak Değeri. Ankara: Fecr Yayınları, 2021.
• Kanarya, Bayram. Cihad Nedir Ne Değildir? “Hadislerde Cihad Nedir Ne Değildir?”. Ankara: Fecr Yayınları 2019. 61-98.
• Karadaş, Cağfer. Ana Hatlarıyla Kelâm Tarihi. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2013.
• Karadaş, Cağfer. Ana Hatlarıyla Ehl-i Sünnet Akaidi. Ankara: OTTO Yayınları, 2017.
• Kesteli, Muslihuddin Mustafa b. Muhammed. Haşiyetül-Kestellî ala Şerhi'l-Akaid. İstanbul: Haznedar Matbaası 1970.
• Kılavuz, Ahmet Saim. Ana Hatlarıyla İslam Akaidi ve Kelama Giriş. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2012.
• Kılavuz, Ahmet Saim. “İman”, İslam'da İnanç İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi. ed. İbrahim Kâfi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları 2006, 333-339.
• Kılavuz, Murat-Kılavuz, Ahmet Saim. Kelâm’a Giriş. İstanbul: İSAM Yayınları, 2010.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Te’vîlâtü’l-Kur’ân, thk. Mehmet Boynukalın v.d. İstanbul: Mîzân Yayınevi. 2005-2011.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Kitâbü’t-Tevhîd. nşr. Fethullah Huleyf. Beyrut: 1970.
• Mağnisâvî, Ahmed b. Mehmed. Şerh-i Ebi'l Münteha ale'l Fıkhu'l ekber li'l İmâm-ı A’zam. İstanbul: Âsitane, t.y. Muhâsibî, Muhammed Hâris. el-Kasd ve’r–rucû İlallah. Beyrut: 1976.
• Nesefî. Ebû Hafs Necmüddîn Ömer b. Muhammed b. Ahmed. et-Teysîr fi’t-tefsîr, thk. Maher Edîp Habbûş-Fâdî el-Magribî. Dârü’l-Lübâb, 1440/2019.
• Nesefî. Ebü’l-Mu‘în Meymûn b. Muhammed. Bahru’l-Kelâm fî Akâidi Ehli’l-İslam. thk. Veliyuddin Furfûr. Şam: Mektebe Dâru’l- Furfûr, 1995.
• Öge, Sinan. “Kur’an’da İnkârcı Mazeretleri ve Geçersizliği”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 40 (Aralık 2013), 41-65.
• Öztürk, Resul. "“Risâle fî’t-Tenbîh alâ Ba’di’l-Esrâri’l-Mûde’ati fî Ba’di Suveri’l-Kur’âni’l-Azîm ve’l-Furkâni’l-Kerîm” (Kelam’ın Temel Konularına İlişkin Kurandan Örnekler-Kuran’da İlahiyyât, Nübuvvât ve Mead Örneği)," İslam Araştırmaları Dergisi, 4/1 (2008), 129-164.
• Pezdevî, Ebû'l-Yusr Muhammed. Usuli'd-Din (Ehl-i Sünnet Akaidi). Çev. Şerafettin Gölcük. İstanbul: 1988.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. Beyrut: Dâru’l-Marife,1989.
• Şâfiî. Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs. er-Risâle. nşr. Ahmed M. Şâkir. Kahire: 1399/1979.
• Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs. el-Üm. Beyrut: 1403/1983.
• Şehristânî. el-Milel ve’n-Nihal. Bağdad:1903.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali. Neylü’l-Evtâr Şerhu Münteka’l-Ahbâr min Ehâdîsi Seyyidi’l-ahyâr. Kahire:1391/1971.
• Ulutaş, Yasin. “Hüküm”, Kelamda Yöntem ve Esaslar 1-2. Kahramanmaraş: KLM yayınları 2023.
• Ulutaş, Yasin. “Tekfîrî Düşünceye Götüren Sebepler (Hâricîler Örneği) Reasons That Lead To Takfiri Thought (Hâricî Example)”. Karadeniz 12th Internatıonal Conference On Socıal Scıences- March 3- 5. Rize- 2023.
• Ünverdi, Mustafa. Ahlaki Davranış ve Ebedi Kurtuluş İlişkisi. Ankara: Araştırma Yayınları, 2015.
• Ünverdi, Veysi. “Matüridi’de İnsanın Sorumluluğu”. Usul, 20/2, 2020, 47-80.
• Ünverdi, Veysi. “Mutezile’nin İnanç Sistemi; Usul-i Hamse/Beş İlk eve Arka Planı”. Artuklu Akademi Dergisi. 4/2, 2017, 11-15.
• Taftazânî. Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn. Şerhu’l-Akâid. nşr. M. Adnân Dervîş, Beyrut: 1411/1991.
• Yücedoğru, Tevfik. Din, İman ve İslâm’a Dair. Bursa: Emin Yayınları. 2012.