THE REASONS FOR MUSLIMS' BACKWARDNESS AND THE POSSIBILITY OF ISLAMIC UNITY ACCORDING TO SHAKIB ARSLAN

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 2, 878 - 892

Zeynep Alimoğlu Sürmeli

Öz

The 18th and 19th centuries were periods of significant global changes and innovations. During these times, the West was the epicenter of fundamental transformations in the fields of science, economy, and politics. The changes that began in the West had a global impact, and in this process, the West used its acquired power and influence to dominate others. In this period, when the backwardness of Muslims was attributed to their religious beliefs, the colonization of regions within the sphere of influence of the declining Ottoman Empire mobilized Muslim intellectuals with different ethnic and cultural identities. These intellectuals, while fighting for the independence of Eastern nations, also delved into the reasons behind the backwardness of Muslims and strived to develop various solutions in this regard. One of these intellectuals, Emir Shakib Arslan, was one of the most active figures in the period before the collapse of the Ottoman Empire and between the two World Wars. Therefore, it is beneficial to examine his struggle in both the intellectual and political fields, through his writings and activist personality. This article will discuss Arslan's ideas on the reasons for the backwardness of Islamic societies and his proposed solutions. Additionally, the shift in Arslan's stance on the ideal of Islamic unity, which holds a significant place in his world of thought, will be analyzed considering the conditions of the period.

Anahtar Kelimeler

History of Islamic Sects, Shakib Arslan, Islamism, Islamic unity, East, West.

ŞEKÎB ARSLAN’A GÖRE MÜSLÜMANLARIN GERİ KALMA NEDENLERİ VE İSLAM BİRLİĞİNİN İMKÂNI

Öz

XVIII. ve XIX. asırlar küresel çapta büyük değişimlerin ve yeniliklerin yaşandığı dönemlerdir. Bu dönemlerde, bilimsel sahada, ekonomide ve siyasette yaşanan köklü dönüşümlerin merkezi Batı olmuştur. Batı’da başlayan değişimler küresel ölçekte etki yaratmış ve bu süreçte Batı, elde ettiği gücü ve nüfuzu ötekini tahakkümü altına almak için kullanmıştır. Müslümanların geri kalışlarının dinî inançları ile ilişkilendirildiği bu dönemde, dağılma sürecine giren Osmanlı İmparatorluğu’nun nüfuz alanındaki bölgelerin sömürgeleştirilmesi farklı etnik ve kültürel aidiyetleri olan Müslüman aydınları harekete geçirmiştir. Müslüman aydınlar, bir yandan Doğu milletlerinin bağımsızlığı için mücadele ederken diğer yandan da Müslümanların geri kalma nedenlerine eğilmiş ve bu hususta muhtelif çözüm arayışları geliştirmeye gayret etmişlerdir. Bu aydınlardan biri olan Şekîb Arslan, Osmanlı’nın yıkılmasından önceki dönem ile iki dünya savaşı arasındaki dönemde en aktif olan isimlerden biridir. Bu nedenle gerek kalemi ile fikri alanda gerekse aktivist kişiliği ile siyasî alanda yürüttüğü mücadelenin incelenmesi yararlı olacaktır. Bu makalede, Arslan’ın İslam toplumlarının geri kalma nedenleri ve çözüm önerilerine dair fikirleri ele alınacaktır. Ayrıca Arslan’ın düşünce dünyasında önemli bir yere sahip olan İslam birliği idealindeki tutum değişikliği dönemin koşulları dikkate alınarak incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

İslam Mezhepleri Tarihi, Şekîb Arslan, İslamcılık, İslam birliği, Doğu, Batı.

Kaynakça

• Adal, Raja. “Constructing Transnational Islam: the East–West network of Shakib Arslan”. Intellectuals in the Modern Islamic World. ed. Stéphane A. Dudoignon vd. 176-210. Taylor & Francis e-Library: Routledge, 2006.
• Adal, Raja. “Shakib Arslan’s Imagining of Europe: The Coloniser, the Inquisitor, the Islamic, the Virtuous, and the Friend”. Islam in Inter-War Europe. ed. Nathalie Clayer - Eric Germain. 156-182. New York: Colurnbia University Press, 2008.
• Arslan, Emîr Şekîb. Bir Aydının Gözüyle Osmanlı Tarihi ve I. Dünya Savaşı Anıları. çev. Selda Meydan - Ahmet Meydan. İstanbul: Çatı Kitapları, 2005.
• Arslan, Emîr Şekîb. el-İrtisâmâtü’l-litâf fî hatîri’l-hac ilâ akdesi’l-metâf. thk. Muhammed Reşîd Rızâ. Kahire: Müessetü Hindâvî, 2012.
• Arslan, Emîr Şekîb. Müslümanların Gerileme Sebepleri. çev. Abdülvehhab Öztürk. Ankara: Nur Yayınları, ts.
• Arslan, Emîr Şekîb. Ölüme Giden Yolda Üç Osmanlı. çev. Aziz Akpınarlı. İstanbul: Çatı Kitapları, 2005.
• Arslan, Emîr Şekîb. Seyyîd Reşîd Rıza ev ihâu erbe‘îne sene. Şam: Matbaatu İbn Zeydûn, 1937.
• Arslan, Emîr Şekîb. Sîre zâtiyye. Lübnan: Dâru’t-Tekaddümiyye, 2008.
• Arslan, Emîr Şekîb. Sürgünde Üç Ölüm. çev. Aziz Akpınarlı. İstanbul: Çatı Kitapları, 2005.
• Arslan, Şekîb. Osmanlı’da Ayrılık Yanlısı Araplara Sesleniş. çev. Meryem Solmaz. İstanbul: İnkılâb Yayınları, 2016.
• Aslan, Ömer. “Emir Şekib Arslan’ın Kişiliği Işığında İttihat ve Terakki’nin İslamcı Siyaseti”. Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi 1/2 (2019), 249-268.
• Atçıl, Abdurrahman. “Dıe Welt Des Islam”. Decentralization, Imperialism, and Ottoman Sovereignty in the Arab Lands before 1914: Shakīb Arslān’s Polemic against the Decentralization Party 53/1 (2013), 26-49. https://doi.org/10.1163/15700607-0002A0002
• Bağlıoğlu, Ahmet. “Mezhep Çatışmaları Karşısında Bütünleştirici Yaklaşım ve Çözüm Önerileri”. e-Makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi 6/1 (2023), 220-255.
• Bağlıoğlu, Ahmet. Orta Doğu Siyasi Tarihinde Dürziler. Elazığ: Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Merkezi Yayınları, 2006.
• Buzpınar, Ş. Tufan. “Havran”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 16/539-541. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Cündioğlu, Dücane. “Ernest Renan ve ‘Reddiyeler’ Bağlamında İslam-Bilim Tartışmalarına Bibliyografik Bir Katkı”. Divan: Dini Araştırmalar 2 (1996), 1-94.
• Haddad, Mahmoud. “The Ideas of Amir Shakib Arslan: Before and After the Collapse of the Ottoman Empire”. Views From Edge: Essays in Honor of Richard W. Bulliet. ed. Neguin Yavari vd. New York: Columbia University Press, 2004.
• Harb, Muhammed. “el-Menâr”. 116-118. Ankara: TDV İslâm Ansiklopedisi, 2004.
• İnce, Muhammed Yasir. Şekîb Arslan’ın Hayatı, Eserleri ve Divanındaki Methiyeler. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• İşcan, Mehmet Zeki. “Çağdaş İslâm Düşüncesinin Bir Örneği Olarak Muhammed Abduh ve Siyasî Görüşleri”,. Türk Yurdu 17/116-117 (1997), 185-191.
• Karpat, Kemal. “Pan-İslamizm ve II. Abdülhamid: Yanlış Bir Görüşün Düzeltilmesi”. Türk Dünyası Araştırmaları 48 (1987), 13-37.
• Kılıç, Hulusi. “Emîr Şekîb Arslan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/151-153. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Küttâbî, Abdurrahîm el. Abdülazîz. el-Müfîd fi’t-terâcim: eş-Şu‘arâ’ ve’l-üdebâ’ ve’l-‘ulemâ’ ve’l-fukahâ’. Dâru’s-Sekâfe, 2000.
• L. Cleveland, William. Batı’ya Karşı İslam: Emir Şekib Arslan’ın Mücadelesi. çev. Selahattin Ayaz. İstanbul: Ekin Yayınları, 2017.
• L. Cleveland, William. Modern Ortadoğu Tarihi. çev. Mehmet Harmancı. İstanbul: Agora Kitaplığı, 2004.
• Levanoni, Moran. “Tradition and Protest: The Druze Community in Lebanese Politics”. Al-Durziyye: Druze and other Minorities in the Middle East. ed. Omri Eilat, 2023.
• Lewis, Bernard. İslam’ın Siyasal Söylemi. Ankara: Kronik Kitap, 1. Basım, 2021.
• Mardin, Şerif. “Adem-i Merkeziyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/364-367. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Maviş, Nazım. “İslam’ın Siyasallaşmasına Yol Açan Gelişmeler”. Turkish Studies-Social Sciences 15/4 (ts.), 2267-2282.
• Özervarlı, M. Sait. “Reşîd Rızâ”. 35/14-18. İstanbul: TDV İslâm Ansiklopedisi, 2008.
• Şerebâsî, Ahmed eş. Şakîb Arslân:Dâ‘iyetü’l-‘urûbe ve’l-İslâm. Kahire, ts.
• Teber, Ömer Faruk. “Seyyid Kutup (1906-1966)”. XIX. Yüzyıldan Günümüze İslam Düşünürleri. ed. Kemal Sözen - Sabri Yılmaz. 1/135-147. İstanbul: Divan Kitap, 2023.
• Turgut, Ali Kürşat. “Tunuslu Hayreddin Paşa (1822-1890)”. XIX. Yüzyıldan Günümüze İslam Düşünürleri. ed. Kemal Sözen - Sabri Yılmaz. 2/429-441. İstanbul: Divan Kitap, 2023.
• Ünverdi, Mustafa. “Çağdaş İslam Düşüncesinde Taklit Karşılığı -Afganî, Abduh ve Musa Carullah Örneği-”. IV. Uluslararası Kültür ve Medeniyet Kongresi Tam Metin Kitabı. 619-627. Mardin, 2018.