1853-56 OSMANLI-RUS HARBİ’NDE DOĞU CEPHESİNDE BİR İNGİLİZ SUBAY: YARBAY WILLIAM FENWICK WILLIAMS'IN ASKERÎ RAPORLARI

Yıl 2022, Cilt: 32 Sayı: 1, 101 - 138, 30.06.2022

Yahya Yeşilyurt

https://doi.org/10.54078/savsad.1134256

Cited By: 1

Öz

Bu çalışma 19. yüzyılın ikinci yarısında modern savaşların başlangıcı sayılan Kırım Savaşı'nın doğu cephesine odaklanmaktadır. Bilindiği üzere Kırım Savaşı, Avrupalı büyük güçlerin ittifak hâlinde Slav yayılmacılığına karşı koyduğu ve modern teknolojilerin harp için kullanıldığı ilk savaş idi. Osmanlı Devleti hem ekonomik hem de harp becerisi açısından bu savaşı yürütecek yeterli donanıma sahip değildi. Ancak dönemi itibarıyla İngiltere ve Fransa gibi devletlerin deniz aşırı politikaları ve dış tehdit algıları, onları Osmanlı-Rus anlaşmazlığında Türklere ekonomik ve askerî destek vermeye mecbur kılmıştı. O nedenle Müttefikler, Osmanlı ordularının Ruslara karşı savaşma kabiliyetini artırmaya çalışırken diğer yandan da önemli subaylarını Türk ordusuna görevlendirmişlerdi.
Müttefikler, Kırım'da yoğun çarpışmalar yaşadığından 1853-56 Osmanlı-Rus Harbi, tarihe daha çok Kırım Harbi olarak geçmiştir. Oysa aynı yıllarda Osmanlı orduları doğuda da Ruslara karşı ciddi mücadeleler yürütmüştür. Kırım'a nispeten coğrafyanın ve iklim koşullarının savaşın seyrine önemli etki ettiği Doğu cephesi bu bakımdan Kırım'ın popülaritesinin gölgesinde kalmıştır. Fakat savaş yıllarında aynı durum söz konusu olmadığı için Birleşik Krallık başarılı subaylarından William Fenwick Williams'ı Erzurum'da konuşlanan Anadolu ordularına müttefikler adına göndermiştir. Williams'ın bu doğrultuda İstanbul'daki İngiliz elçiliğine yazdığı raporlar, dağılma sürecindeki Osmanlı Devleti'nin ordusunu anlamamız açısından önemlidir. Çünkü Williams'ın aynı zamanda Osmanlı merkezine gönderdiği direktifler de Türk ordu yapısının değişmesinde etkili olabiliyordu. Dolayısıyla bu çalışma, 1853-56 Osmanlı-Rus Harbi esnasında Williams'ın gönderdiği askerî raporlara odaklanmakta, onların analizine çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Rus Çarlığı, Kırım Savaşı, William Fenwick Williams

A British Colonel in the Ottoman Army at the 1853-56 Ottoman-Russia War: Brigadier William Fenwick Williams's Military Reports

Öz

As it is known, the Crimean War was the first war in which the European great powers countered Slavic expansion in the alliance and used modern technologies for warfare. Ottoman State was not equipped enough to conduct this war in terms of its economic and military qualifications. However, the overseas policies and foreign threat perceptions of states, such as England and France obliged them to give economic and military support to the Turks in the Ottoman-Russian conflict. As a result, the Allies assigned their key officers to the Turkish Army to boost the Ottoman Armies’ ability to fight the Russians.
Actually, the Ottoman-Russian War of 1853-56 went down in history as the Crimean War since the Allies had intense clashes in Crimea. In the same years, the Ottoman Armies campaigned serious struggles against the Russians in the east. The Eastern front, where geography and climatic conditions had a significant impact on the situation of the war compared to Crimea, remained in the shadow of the popularity of the Crimea Front. However, the same opinion was not the case during the war years, and the United Kingdom sent William Fenwick Williams, one of its successful officers, to the Anatolian Forces stationed in Erzurum on behalf of the Allies. The reports that Williams wrote to the British embassy in Istanbul are important in terms of understanding the army of the Ottoman Empire in the period of dissolution. The directives that Williams had sent to the Ottoman headquarters could be effective in changing the structure of the Turkish army. Therefore, this study will focus on the military reports that were sent by Williams during the Ottoman-Russian War of 1853-56 and try to analyze them.

Anahtar Kelimeler

The Ottoman State, Tsarist Russia, Crimean War, William Fenwick Williams

Kaynakça

• Anonim, (2013). Kırım Harbi'ne Dair Notlar. (Haz. E. Keleş) Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Armesto, F. F. (2007). Millennnium. (Çev. E. Günsel) İstanbul: Nokta Kitap.
• Aykun, İ. (1995). Erzurum Konferansı (1843-47) ve Osmanlı-İran Hudut Antlaşması.
• Besbelli, S. (1977). 1853-56 Osmanlı-Rus ve Kırım Savaşı Deniz Harekâtı. Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Budak, M. (1993). 1853-1856 Kırım Savaşı'nda Kafkas Cephesi, İstanbul.
• Çavlı, A. E. (1957). Kırım Harbi-Paris Muahedesi 1856. İstanbul: Hilmi Kitabevi.
• Çetin, M., & Kök, R. (2015). Kırım Savaşı'nda Osmanlı Ordusu'nda Yaşanan Lojistik Problemler. Turkish Studies, 10(10), 313-340.
• Dinner to Sir William Williams, of Kars. The Manchester Guardian. Jul 11, 1856.
• Duberly, F. I. (2007). Mrs. Duberly's War. (Edt. C. Kelly) Oxford: Oxford University Press.
• Fenton, R. (2007). Osmanlı-Rus Savaşında Kırım ve Türkiye Mektupları. (ç. S. Küçük, Dü.) İstanbul: Yirmidört Yayınevi.
• Fevzi. (1927). 1853-1855 Türk-Rus Harbi ve Kırım Seferi. İstanbul: Devlet Matbaası.
• Figes, O. (2012). Kırım-Son Haçlı Seferi. (Çev. N. Elhüseyni) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Gürel, T. (1935). 1853-55 Türk-Rus Harbi ve Müttefiklerin Kırım Savaşı. İstanbul: Askerî Matbaa.
• Goldfrank, D. (2002). The Holy Sepulcher and The Origin of The Crimean War. In e. E.-M. Poe, The Military and Society in Russia 1450-1917 (pp. 491-505). Leiden: BRILL.
• Hayreddin. (1326). Kırım Muharebesinin Tarih-i Siyasisi. İstanbul: Ahmet İhsan Matbaası.
• http://www.biographi.ca/en/bio/williams_william_fenwick_11E.html. (2016, 08 28).
• House of Common Parliamentry Papers (HCPP.), Papers Relative to Military Affairs in Asiatic Turkey, and The Defence and Capitulation of Kars, Harrison and Sons, London 1856.
• Karal, E. Z. (1999). Osmanlı Tarihi (Cilt V). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Kırzıoğlu, M. F. (1972). Kuruluşunun 150. Yıldönümünde Kanada Karsı'na Türkiye Karsı. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi. Kızılkaya, O. ve Yeşilyurt, Y. (2014). 1855 Kars Muhasarası Firarileri Hakkında Kurulan Divan-i Harp Komisyonu. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi(1), 186-210.
• Lake, A. (1856). Kars and Our Captivity in Russia. London: Richard Bentley.
• McDonald, L. (2007). Florence Nightingale: The Crimean War. Ontario: Wilfrid Laurier University Press.
• Özcan, B. (1997). Kırım Savaşı'nda Mali Durum ve Teb'anın Harb Siyaseti (1853-1856). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Özcan, B. (2008). Sinop Deniz Felaketi (30 Kasım 1853). İstanbul: Deniz Basımevi.
• Reid, J. (2006). Crimean War Siege in the Caucasus. Military History, 38-45.
• Sandwith, H. (1856). A Narrative of the Siege of Kars. London: John Murray.
• Şahin, H. (2013). Kırım Harbi'nde (1853-1856) Doğu Anadolu Cephesi'nde Cereyan Eden Muharebelerde Başı-Bozuk Birlikleri. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi(49), 343-358.
• Şirokorad, A. (2013). Osmanlı-Rus Savaşları. (Çev. D. Batur) İstanbul: Selenge Yayınları.
• Taşkesenlioğlu, M.Y. (2021). Kafkasya Hattınnda Osmanlı Hristiyanlarına Yönelik Rus Politikaları (1828-1878). Erzurum: Fenomen Yayıncılık.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı, Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi (BOA.), İradeler, Dahiliye Evrakı (İ.DH.), 319/20664; 334/21862. İradeler, Hariciye Evrakı (İ.HR.), 131/6703-8. Sadaret, Mühimme Kalemi Evrakı (A.MKT.MHM.), 70/46. Hariciye Nezareti, Londra Sefareti-3 (HR.SFR.3), 17/4. Hariciye Nezareti, Mektubi Kalemi (HR.MKT.), 61/59-2. Hariciye Nezareti, Siyasi Kısım Evrakı (HR.SYS.), 1346/85-2; 1353/58; 903/2-38,55.
• The National Archives (TNA.), MR., 1/493. TNA, FO., 881/513; 195/440.
• Ülkü, O. (2021). Osmanlı Ordusunda Bir İngiliz Subayı: General Sir Williams Fenwick ve Anadolu İstihkâmlarının İnşasındaki Rolü. Sanat ve İkonografi Dergisi, (1), 34-48.
• Ünalp, F. R. (2013). İlklerin Savaşı: Kırım Savaşı (1853-1856). Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, 11(22), 1-15.
• Yeşil, F. (2021). Osmanlı-Rus Harplerini (1710-1829) Etkileyen Faktörler Üzerine. Türk Savaş Çalışmaları Dergisi. 2, 99-116.
• Yeşilyurt, Y. (2016). Erzurum Yerel Tarih Araştırmaları Açısından İngiliz Ulusal Arşivlerinin Önemi (19. Yüzyıl). Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi(55), 597-624.
• Yıldız, G. (2008). Osmanlı Kara Ordusunda Yeniden Yapılanma ve Sosyo-Politik Etkileri (1826-1839), İstanbul.
• Yıldız. G. (2011). Ottoman military organization (1800-1918). The Encyclopedia of War. Gordon Martel (Ed.), 1-8.
• Yılmaz, Ö. (2015). Erzurum Fransız Konsolosu Challaye'nin Kırım Savaşı Döneminde Askeri İstihbarat Faaliyetleri (1853-54). History Studies (7/4), 157-174.