TÜRKİYE’DE VE OECD ÜLKELERİNDE PARLAMENTONUN BÜTÇE HAKKI KULLANIMININ KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ

Yıl 2024, , 361 - 393, 15.12.2024

Abdullah Karaer , Tekin Akdemir

https://doi.org/10.52836/sayistay.1537784

Öz

Bütçe hakkı, yürütme organına yönelik temel bir güçler ayrılığı kısıtlaması niteliğindedir ve parlamentoya kamu gelir ve gider politikalarını kontrol etme gücü ve yetkisi vermektedir. Parlamentoların bütçe hakkını elde etmesi geçmiş yüzyıllarda önemli mücadelelere konu olsa da zaman zaman bu hakkın yürütme lehine aşındığı vaki olmuştur. Ayrıca parlamentoların bütçe gözetimi ve denetimi bütün ülkelerde aynı düzeyde olmamıştır. Çalışmada Türkiye ve diğer OECD ülkelerindeki parlamentoların bütçe hakkı kullanımları karşılaştırmalı bir şekilde analiz edilmiş ve Türkiye’de bütçe hakkının çoğu OECD ülkesine kıyasla daha sınırlı yetkilerle kullanıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu sebeple çalışmada Türkiye’de bütçe hakkının daha etkin kullanılması için bütçe dışı fonlara ilişkin gelir ve gider planlarının ve orta vadeli programın TBMM’nin onayına sunulması, kamu idarelerinin bütçeleri arasında ödenek aktarması yapılırken TBMM’den ön onay alınması, sektörel komisyonların bütçe inceleme sürecine katılmaları,
Mali Danışma Konseyi adıyla bağımsız bir mali kurumun ve Denetim ve Mali Reform Komisyonu adıyla yeni bir parlamento komisyonunun kurulması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bütçe Hakkı, Bütçe Süreci, Parlamento, Bütçe Denetimi, Kamu Bütçelemesi

Kaynakça

• Akdemir, T. ve Kaptan S. (2022) Türkiye’de Bütçe Gerçekçiliği/Güvenilirliği: Hedef ve Gerçekleşmeler Arasında Sapmalar. Kamu Mali Yönetiminin Paradigması ve Gelişim Süreci Türkiye Örneği, Ankara: Nobel Akademik
• Yayıncılık Allegretti, G. ve Koçdemir, M. (2022). Katılımcı Bütçeleme Uygulamaları: Türkiye ve Portekiz Deneyimlerinin Karşılaştırılması. Sayıştay Dergisi, 32(123), 107-139.
• Anderson, B. (2013). The Development of Independent Fiscal Institutions: Lessons from CBO. Swiss Journal of Economics and Statistics, (149), 219-230.
• AYM (2023). Norm Denetimi Basın Duyuruları. https://www.anayasa.gov.tr/tr/haberler/norm-denetimi-basin-duyurulari/kesin-hesap-kanunuyla-tamamlayici-odenekverilmesini-ongoren-kuralin-iptali/ Erişim: 08.05.2024
• Catania, M., Litsios, I. ve Baimbridge, M. (2021). Legislative Budgetary Power and Fiscal Discipline in the Euro Area. Journal of Public Budgeting Accounting and Financial Management, 33(5), 1-29.
• Dikmen, S. (2019). Bütçe Gözetimi Açısından Bağımsız Mali Kurumların Bütçe Sürecindeki Rolü. Sayıştay Dergisi, (115), 55-81.
• EC (2024). Medium-Term Budgetary Frameworks Database. https://economy-finance. ec.europa.eu/document/download/db6faaa5-8be4-4a05-89d5-76d523a8dd01_en?filename=mtbf_database_2020.xls Erişim:08.05.2024
• Edizdoğan, N. ve Çetinkaya, Ö. (2017). Kamu Bütçesi. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Engin, R. (2022). Bütçe Şeffaflığı ve Türkiye: Açık Bütçe Endeksi Üzerinden Bir Değerlendirme. Sayıştay Dergisi, 33(126), 443-471.
• Fölscher, A. (2006). A Balancing Act: Fiscal Responsibility, Accountability and the Power of the Purse, OECD Journal on Budgeting, 6(2), 1-20.
• IBP (2018). 2017 IBP Full Data Set. https://internationalbudget.org/sites/default/files/2024-05/ibp_full_data_2017.xlsx, Erişim: 08.05.2024
• IBP (2020). 2019 IBP Full Data Set. https://internationalbudget.org/sites/default/files/2024-05/ibp_full_data_2019.xlsx, Erişim: 08.05.2024
• IBP (2022). 2021 IBP Full Data Set. https://internationalbudget.org/sites/default/files/2024-05/ibp_full_data_2021_0.xlsx, Erişim: 08.05.2024
• IBP (2024). 2023 IBP Full Data Set. https://internationalbudget.org/sites/default/files/2024-06/ibp_full_data_2023.xlsx, Erişim: 08.05.2024
• IMF (2024). Fiscal Rule Database.
• INTOSAI (2024). Framework of Professional Pronouncements. https://www.intosai.org/focus-areas/audit-standards, Erişim:19.04.2024.
• IPU (2022). Global Parliamentary Report 2022. Cenova.
• Karaer, A. (2021). Parlamenter ve Başkanlık Sistemlerinde Yasamanın Bütçe Gücü. Sayıştay Dergisi, 32(122), 73-105.
• Karaer, A. (2024). Kamu Hesapları ve Denetim Komisyonlarının Bütçe Sürecindeki Rolü ve İşlevsel Etkinlikleri. Yasama Dergisi, (48), 41-77.
• Kıral, H. ve Akdemir, T. (2019). Bütçe Hakkı Kapsamında Türkiye’de Ödenek Aktarmalarının Değerlendirilmesi. Sayıştay Dergisi, (112), 107-135.
• Kim, C. (2019). Who Has Power Over The Budget-The Legislature or the Executive? A Comparative Analysis of Budgetary Power in 70 Countries? OECD Journal on Budgeting, (3), 125-144.
• KLRI (2024). South Korea National Assembly Act. https://elaw.klri.re.kr/eng_service/lawView.do?hseq=25732&lang=ENG Erişim: 23.07.2024
• Kopits, G. (2011). Independent Fiscal Institutions: Developing Good Practices. OECD Journal on Budgeting, 11(3), 1-18.
• Köse, H. Ö. (2019). Başkanlık Sisteminde Denge ve Denetim: Parlamentonun Yürütmeyi Denetleme İşlevi ve Parlamento Adına Yürütülen Sayıştay Denetiminin Önemi. Sayıştay Dergisi, (114), 7-31.
• Lienert, I. (2010). Role of the Legislature in Budget Processes. Technical Notes and Manuals 10/04. International Monetary Fund, Washington D.C.
• Lienert, I. (2013). Role of the Legislature in Budget Processes, The International Handbook of Public Fiscal Management. Palgrave Macmillan, New York.
• OECD (2007). 2007 OECD Budget Practices and Procedures Glossary, Paris.
• OECD (2012a). 2012 OECD Budget Practices and Procedures Glossary, Paris.
• OECD (2012b). International Database of Budget Practices and Procedures. https://qdd.oecd.org/subject.aspx?Subject=7F309CE7-61D3-4423- A9E3-3F39424B8BCA. Erişim: 08.03.2024
• OECD (2014). Budgeting Practices and Procedures in OECD Countries. OECD Publishing, Paris.
• OECD (2014). Budget Review: Germany. OECD Journal of Budgeting, 2(3): 1-80.
• OECD (2018a). 2018 OECD Budget Practices and Procedures Glossary. Paris.
• OECD (2018b). International Database of Budget Practices and Procedures, https://qdd. oecd.org/subject.aspx?Subject=BPP_2018. Erişim: 08.03.2024
• OECD (2018c). Budgeting in France. OECD Journal of Budgeting, 18(2): 1-67.
• OECD (2019). Budgeting and Public Expenditures in OECD Countries. OECD Publishing, Paris.
• OECD (2023). OECD Best Practices for Parliaments in Budgeting. Paris.
• Özvar, S. (2021). Yapısal Reformların Bütçe Hakkının Etkin Kullanımına Etkisi: Meksika Örneği. Sayıştay Dergisi, 32(121), 99-126.
• Posner, P. ve Park, C. (2007). Role of the Legislature in the Budget Process: Recent Trends and Innovations. OECD Journal on Budgeting, 7(3): 1-26.
• Rios, A.M., Bastida, F. ve Benito, B. (2018). Risks and Benefits of Legislative Budgetary Oversight. Administration and Society, 50(6), 856-883.
• Santiso, C. ve Varea, M. (2013). Strengthening the Capacities of Parliaments in the Budget Process. Inter-American Development Bank.
• Shick, A. (2007). Off-Budget Expenditure: An Economic and Political Framework. OECD Journal on Budgeting, 7(3), 1-33.
• Stapenhurst, R., Jacobs, K. ve Eboutou, T. (2019). Developing an Index of Ex-Post Parliamentary Oversight of Public Finance. Journal of Legislative Studies, 25(1), 119-142.
• Wehner, J. (2006). Assessing the Power of the Purse: An Index of Legislative Budget Institutions. Political Studies Association, (54), 767–785.
• Yılmaz, S. Y., Güçlü, S. Y. ve Akdeniz, D. (2022), Türkiye’de Bütçe Esneklik Araçlarının Sınıflandırılması ve Esneklik Uygulamalarının Değerlendirilmesi. International Journal of Public Finance, 7(2), 273-304.